Zeytinliklerin talanına yol açacak yasa teklifinin anayasaya aykırı olduğu vurgulandı: ‘Mülkiyeti maddi ve hukuki olarak zayıflatıyor’

Kırsal Etraf ve Ormancılık Problemleri Araştırma Derneği, AKP’li milletvekillerinin imzasıyla TBMM’ye gelen ve görüşmeleri bu hafta devam edecek olan zeytinlik alanları madenciliğe açan torba yasa teklifini değerlendirdiği bir açıklama yayınladı. Dernek, yasa teklifinin anayasanın 15 hususunu ihlal ettiğini belirtti. Değerlendirmede, “Zeytinliği kamulaştırılan şahıslara Hazine taşınmazları 10 yıl mühletle rayiç bedelle kiralanabilecektir. Başka bir tabir ile yurttaşların yeri ve zeytinlik varlığı elinden alınmakta, sonra kendisine kiracı sıfatı ile diğer bir mülk verilmektedir. Bu, mülkiyetin hem maddi hem türel olarak zayıflatılması manasına gelir” denildi.

Kırsal Etraf ve Ormancılık Meseleleri Araştırma Derneği, AKP’li milletvekillerinin imzasıyla TBMM’ye gelen ve görüşmeleri bu hafta devam edecek olan zeytinlik alanları madenciliğe açan torba yasa teklifini değerlendirdiği bir açıklama yayınladı.

‘TBMM TARİHİNE ÇALINMIŞ KARA LEKE’

‘Süper İzin’ yasa teklifine yönelik yapılan değerlendirmede, muhalefet vekillerinin ve etraf koruyucularının görüşlerinin alınmadığı belirtildi. Değerlendirmede, “Kanun teklifi, mevcut hali ile kamu faydasını gözetmeyen, kanunların genelliği prensibine uymayan, belirli bireylere, zümre yahut şirketlere öbür benzeri durumdakilere kıyasla özel ayrıcalık taşıyabilecek düzenleme niteliğindedir. Bu teklifin TBMM’de görüşülmesinin, TBMM tarihine çalınmış kara lekelerden biri olarak anılması kaçınılmazdır” denildi.

‘YOK ETME HAREKETİ’

Kamu bölümünün anayasal sorumluluğunun yurttaşların refahını sağlamak olduğuna dikkat çekilen değerlendirmede, “Kanun teklifi, Türkiye’nin kırsal hayat ve iktisadına, kırsalda yaşayan milyonlarca yurttaşımıza ve kamusal varlıklara içimizdeki ‘yerli ve milli’ ögelerle yapılan bir işgal ve ‘yok etme hareketi’ denemesi denecek cinstendir” sözlerine yer verildi. Kelam konusu yazıda yasa teklifinin ‘yasa imal tekniklerine’ uygun tasarlanmadığı da vurgulanarak “Taslak kanun metninde ‘yatırımcılar için kolaylaştırıcı’ olarak düzenlenen unsurlarda çok biçimde ‘detaya boğma’ ve her bir süreci somutlaştırma gereksinimi göze çarparken, yurttaşlar ve kamusal varlıkları esirgeyici düzenlemeleri boşa çıkaracak kısımlarda ise bilhassa belirsizlik içeren bir yaklaşımla teklif ele alınmıştır” denildi.

‘ŞİRKETLER LEHİNE HUKUKSUZ MÜDAHALE’

Teklifte yer alan unsurların bir kısmının yönetim hukukunun temel unsurlarını işlemez hale getirdiği belirtilirken “Teklifteki hali ile başta Muğla bölgesinde köylüler olmak üzere yurttaşların geçim kaynaklarına, bürokratik karar alma süreçlerine ve kamu vazifelilerinin karar verme müddetlerine ve iradelerine direkt şirketler lehine hukuksuz bir müdahale vardır” tabirleri kullanıldı. Yasa teklifinin Anayasa’nın başlangıç kararları ve toplamda 15 unsurunu (7, 10, 11, 44, 45, 56, 63, 123, 127, 168, 169 ve 170) ihlal ettiği belirtildi. Teklif ile ÇED süreci tamamlanmadan teşvik, onay, müsaade, ruhsat vb. süreçlere müracaat yapılabilmesinin önünün açıldığı bedellendirilen açıklamada, “‘Yatırım kolaylığı’ ismine ÇED süreçlerinin aktifliğinin kaybettirilmesi, Anayasa’nın ‘çevreyi geliştirmek, etraf sıhhatini korumak ve kirlenmesini önlemek devletin ve vatandaşların ödevidir’ kararına alışılmamıştır. Etraf mevzuatında maksat, yatırımı kolaylaştırmak değil, etraf ile uyumlu hale getirmektir. Yatırımın ekonomik faydası, çevresel pahaların geri döndürülemez biçimde ziyan görmesini yasallaştıramaz. Mevcut teklif, yönetim hukukundaki kamu yararı-bireysel fayda istikrarını açık bir biçimde yatırımcılar lehine bozmaktadır” sözlerine yer verildi.

‘CİDDİ İDARİ BOŞLUK YARATIYOR’

Maden Yasası’nda madencilik yatırımlarının müsaade süreçlerini ilgilendiren düzenlemelerde gidilen değişikliklerle birlikte mevcut düzenlemelerdeki kimi kurumların yetkileri ve tasarruf haklarının ‘kurul’ ismi altında Cumhurbaşkanlığı güdümünde yeni bir yapıya ve MAPEG’e devredildiği vurgulanan açıklamada, “Madencilik yatırımlarını ve bu yatırımlarla ilgili faaliyetleri ilgilendiren süreçlerdeki yasama yetkisi yürütmeye (Cumhurbaşkanlığına) ve MAPEG’e devredilmiştir. Bu iki kurum için orantısız yeni yetki ve vazife tarifleri yapılmıştır” denildi. Orman vasıflı topraklarda madenciliği ilgilendiren müsaade süreçlerinde tüm kurum görüşlerinin, ÇED dokümanı üzere evrakların MAPEG tarafından alınacak hale getirildiği belirtilen değerlendirmede, “Bir nevi, MAPEG, artık madencilik yatırımları yapan şirketler için, halkın vergileri ve kamu kaynaklarını kullanarak, fiyatsız danışmanlık ve onaycılık sistemi oluşturmuştur” sözlerine yer verildi. Bu değerlendirmeye ek olarak, “MAPEG’in tüm müsaade süreçlerini tekelleştirmesiyle birlikte, yatırımcının müsaadelerde belirtilen yükümlülüklere uymaması ya da yükümlülükleri yerine getirmemesi halinde uygulanacak idari yahut türel bir yaptırım sistemi öngörülmemiştir. Bu durum, yetki-toplama eğiliminin kontrol ve sorumlulukla desteklenmemesi manasına gelmekte ve önemli bir idari boşluk yaratmaktadır” tabirleri kullanıldı. Cumhurbaşkanlığı güdümündeki ‘kurul’a yönelik de değerlendirmede bulunulan açıklamada, “Türkiye yüzölçümünün yarısından fazlasını kapsayabilecek büyüklükte bir alana yayılması mümkün IV. Küme ile ‘stratejik yahut kritik madenlere’ yönelik madencilik yatırımları için Cumhurbaşkanlığı güdümünde ‘Kurul’ denen türel ve demokratik açıdan ucube bir yapı imdada yetişmiştir” denildi.

‘MÜLKİYET, MADDİ VE TÜREL OLARAK ZAYIFLATILIYOR’

Zeytinlik tenkitlerinin niye yapıldığına yönelik de ayrıntılı bir kıymetlendirme yapılan açıklamada, “Önerilen hususa nazaran, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın uygun görmesi halinde zeytinliği kamulaştırılan şahıslara Hazine taşınmazları 10 yıl mühletle rayiç bedelle kiralanabilecektir. Öteki bir tabir ile yurttaşların toprağı ve zeytinlik varlığı elinden alınmakta, sonra kendisine kiracı sıfatı ile diğer bir mülk verilmektedir. Bu, mülkiyetin hem maddi hem türel olarak zayıflatılması manasına gelir. Üstelik mülkiyetin kamu faydası dışında ve orantısız biçimde sınırlanması, Anayasa Husus 35 ve Avrupa İnsan Hakları Kontratı Ek 1 No’lu Protokol bakımından sorunludur” denildi. Zeytin üreticisinin gelir kaybı başta olmak üzere neredeyse tüm ziyanlarının gözardı edildiği belirtilen açıklamada, “Zeytin ağaçlarının taşınması önemli bir biyolojik ve ziraî planlama gerektirir. Bilimsel literatürde bu süreç: en az 2 yıl ön hazırlık, toprak-iklim ahengi, ağaç yaşı, tipi, kök gelişimi üzere parametrelerin takibini zarurî kılmaktadır. Kanun münasebetinde ve süreksiz unsurda bu bilimsel temel büsbütün yok sayılmış; taşıma süreci alelade bir ‘nakliye faaliyeti’ üzere değerlendirilmiştir” sözlerine yer verildi.