Pasifik Okyanusu’nun 4.000 metre derinlerinde, güneş ışığından büsbütün uzak bir ortamda oksijen üreten metalik kayalar keşfedildi. Bilim dünyasında büyük yankı uyandıran bu keşif, oksijen üretiminin yalnızca fotosenteze bağlı olduğu anlayışını temelinden sarsıyor.

OKSİJEN IŞIKSIZ ORTAMDA BULUNABİLİR Mİ?

İngiltere’deki İskoç Deniz Bilimleri Derneği’nden Profesör Andrew Sweetman ve grubunun birinci bulgularına nazaran, patates büyüklüğündeki metal açısından varlıklı nodüller, suyun elektriksel olarak ayrışmasına yol açarak oksijen ve hidrojen üretiyor. Olağanda fotosentez olmadan oksijen oluşamayacağına inanılıyordu; bu yeni keşif ise tam aykırısını gösteriyor. Clarion-Clipperton Bölgesi (CCZ) üzere derin deniz alanlarında bulunan bu nodüller, milyonlarca yılda oluşuyor ve yeşil teknolojilerde kritik ehemmiyete sahip kobalt, nikel, bakır üzere metaller içeriyor.

Sweetman, bu buluşun beraberinde yeni soruları getirdiğini belirtiyor: “Karanlık oksijen üretiminin öteki nerelerde gerçekleştiğini ve bunun tam olarak hangi düzeneklerle mümkün olduğunu bulmak için artık üç yıllık kapsamlı bir araştırma başlatıyoruz.”

DERİNLERDEKİ MİKROPLARIN ROLÜ

Oksijenin kaynağının yalnızca metalik nodüller olmayabileceğine işaret eden bilim insanları, birtakım mikroorganizmaların da oksijen üretebileceğini düşünüyor. Kanada ve ABD’deki çalışmalarda, 40.000 yıldan uzun müddettir yüzey atmosferinden izole kalmış yeraltı sularında beklenmedik ölçüde oksijen gözlemlendi. Mikrobiyolog Emil Ruff, birinci başta örneklerin kirlenmiş olabileceğini düşünse de ayrıntılı laboratuvar çalışmaları, nitrit üzere bileşiklerden oksijen üretimi yapan mikropları ortaya çıkardı. Benzeri süreçlerin okyanus tabanında da gerçekleşip gerçekleşmediğini anlamak için, Sweetman ve grubu derin deniz örneklerini incelemeye devam edecek.

KARANLIK OKSİJEN VE UZAYDA ÖMÜR ARAYIŞI

Sadece güneş ışığıyla sonlu kalmayan oksijen üretimi, NASA dahil pek çok uzay araştırma kurumunun dikkatini çekiyor. Bilhassa Satürn’ün uydusu Enceladus ve Jüpiter’in uydusu Europa üzere yüksek basınçlı ve karanlık ortamlarda hayatın var olma ihtimali bu keşifle tekrar kıymetlendirme sürecine girdi. Sweetman, “Bu bölgelerdeki basınç altında oksijen üretmek için ne kadar güç gerektiğini anlamamız, uzayda hayat izlerini ararken yeni kapılar açabilir,” diyor.