Türkiye’nin bölgedeki etkisi sürüyor: Suriye’de Türk Lirası kullanımı devam ediyor!
Aralık ayından bu yana Ahmed Şara liderliğindeki idare, Suriye’de para birliğini sağlamak için adımlar atıyor. Fakat iç savaş mühletince Türkiye takviyeli muhaliflerin denetiminde kalan bölgelerde Türk Lirası (TL) hâlâ yaygın formda kullanılıyor.
Afrin, Cerablus ve El Bab üzere bölgelerde TL kullanımı, savaş döneminde başlamıştı. Şara’nın lideri olduğu Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) de İdlib’i denetim ettiği devirde TL’yi mecburî kılmıştı.
Türkiye ile ağır ticaretin yanı sıra eğitim, sıhhat, elektrik, paklık ve posta hizmetleri de bu bölgelerde büyük oranda Türkiye tarafından sağlanıyordu.
EKONOMİK VE SİYASİ ETKİLERİ
Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) Araştırma Yöneticisi Yardımcısı Doç. Dr. Cevat Giray Aksoy, TL kullanımının bölgede istikrar için kritik olduğunu vurguladı:
“Maaşların Türkiye tarafından nizamlı olarak TL ile ödenmesi, eğitim, sıhhat ve altyapı hizmetlerinin aksamadan yürümesini sağladı ve bu da politik olarak kırılgan olan bölgelerde tansiyonu düşürdü.”
Aksoy, bunun Türkiye açısından da “yumuşak güç” stratejisinin bir kesimi olduğunu belirtti. Lakin Şara, 8 Aralık 2024’te tüm ülkede yalnızca Suriye Lirası’nın kullanılacağını duyurmuştu.
GEÇİŞ SÜRECİNDE ZORLUKLAR
İdlib’de mahallî idarede çalışan Ahmed, TL’den Suriye Lirası’na geçişin karmaşa yaratacağını söz ediyor:
“İdlib’de hükümete bağlı çalışanlar hâlâ PTT ofisleri üzerinden Türk Lirası’yla maaş alıyor. Alışverişimizi, ödemelerimizi daima TL ile yapıyoruz.”
Şara idaresi ayrıyeten Türkiye ile hudut kapılarından giren mallara gümrük vergisi uygulamaya başladı. Bu karar, vergisiz eserlerin daha ucuz olduğu İdlib’de fiyat artışlarına yol açtı.
HİZMETLER HÂLÂ TÜRKİYE’DEN
Halep kırsalı, İdlib ve Afrin üzere bölgelerde elektrik ve telefon hizmetleri Türk kurumları tarafından sağlanıyor. Bölge halkı, bu hizmetlerde Türkiye’nin rolünün büyük olduğunu söylüyor.
TED Üniversitesi’nden Doç. Dr. Bezen Coşkun ise Şara’nın adımlarını merkezi hükümetin egemenliğini güçlendirme eforu olarak pahalandırıyor.
TÜRKİYE’NİN SİYASETİ VE TİCARET İLİŞKİLERİ
Türkiye, 2016’dan bu yana dış ticarette mahallî para kullanımını teşvik ediyor. Suriye’de Türkiye takviyeli idarelerin denetimindeki bölgelerde TL kullanılması da bu siyasetin bir kesimiydi.
Şam ile diplomatik ilgilerin yine başlamasıyla, Türkiye Süreksiz Hükümet’in varlığını sonlandırdı. Lakin bölgedeki kamu çalışanları hâlâ maaşlarını TL ile alıyor.
Cerablus’ta vazife yapmış eski bir yönetici, bölgedeki ticaretin hala TL ile sürdüğünü, devlet bankalarının her iki para ünitesiyle de süreç yaptığını belirtiyor.
TL’NİN AZALMASI TÜRKİYE’Yİ NASIL TESİRLER?
2024’te Türkiye’nin Suriye’ye ihracatı 2 milyar dolar, ithalatı ise 437,5 milyon dolar oldu. Aksoy’a nazaran TL kullanımının azalması Türkiye iktisadına kısa vadede önemli bir tesirde bulunmayacak.
HTŞ’nin kurduğu şirketler ise bugün Şam’dan yönetiliyor. 61 yıllık Baas idaresinde Esad ailesine yakın isimlerin elinde olan ekonomik ağlar, yeni idareye yakın iş beşerlerine aktarılıyor.
Doç. Dr. Coşkun’a göre Türkiye, Suriye’de barış sağlandıktan sonra yine inşa sürecinde yer almayı hedefliyor. TL’nin kullanımı ise bu amaç açısından belirleyici olmayacak.
