TTB-SES Raporu: Depremzedelerin yüzde 44,3’ü halen düzenli gıdaya erişime sahip değil

Türk Tabipleri Birliği (TTB) ve Sıhhat ve Toplumsal Hizmet İşçileri Sendikası (SES) tarafından hazırlanan, Şubat 2023 Zelzeleleri 2. Yıl Raporuna nazaran, kelam verilen 452 bin 983 bağımsız kısmın yalnızca 201 bin 580’inin hak sahiplerine teslim edildi. Raporda ayrıyeten “Türkiye Beslenme Rehberi kriterlerine nazaran; 12-59 ay çocuklarda kâfi süt tüketme oranı yüzde 13,7, kâfi zerzevat tüketme oranı yüzde 8, kâfi tahıl tüketme oranı yüzde 6,7’dir. Ailelerin yüzde 44,3’ü tertipli besine erişime sahip değildir” denildi.

6 Şubat Kahramanmaraş sarsıntılarında 53 bin 737 hayatını kaybetti. Binlerce bina yıkıldı, 107 bin 213 kişi ise yaralandı. Ortadan geçen 2 yıla karşın zelzele bölgesinde yaşayan vatandaşların barınma, beslenme, eğitim, çalışma üzere haklarının yanı sıra sıhhat hizmetleri haklarında kâfi düzgünleştirme gerçekleşmedi. Türk Tabipleri Birliği ve Sıhhat ve Toplumsal Hizmet İşçileri Sendikası, Şubat 2023 Zelzeleleri 2. Yıl Raporu’nda zelzele bölgesinde yaşayan vatandaşların problemlerini kamuoyuna duyurdu.

Deprem bölgesinde elde edilen datalar ışığında hazırlanan raporda barınma hakkı, beslenme hakkı, sıhhat hizmetleri, eğitim hakkı, çalışma hakkı, ulaşım hakkı ve pak hava hakkı üzere başlıklara yer verildi.

TTB-SES Şubat 2023 Sarsıntıları 2. Yıl Raporu’nda Barınma Hakkına ait yapılan açıklamada şöyle denildi:

“Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, deprem bölgesinde ‘2025 sonuna kadar 358 bin 859 konut, 31 bin 307 işyeri, 62bin 817 köy meskeni olmak üzere 452 bin 983 bağımsız kısmın inşa edileceğini’ duyurmuştur. Ama bugüne kadar sırf 169 bin 171 konut, 149 işyeri ve 32 bin 260 köy konutu olmak üzere 201 bin 580 bağımsız kısmın hak sahiplerine teslim edilebilmiştir.”

“0-5 AY ÇOCUKLARDA YALNIZCA ANNE SÜTÜ İLE BESLENENLERİN ORANI YÜZDE 32”

Beslenme hakkına yönelik eksikler hakkında ise şunlar kaydedildi:

“Adıyaman’da beş yaş altı çocukların yüzde 14,4’ünde bodurluk, yüzde 6’sında zayıflık, yüzde 6,5’inde çok kiloluluk belirlenmiştir. 0-5 ay çocuklarda yalnızca anne sütü ile beslenenlerin oranı yüzde 32’dir. Anne sütü ve ek besin alabilenlerin oranı 6-11 ay çocuklarda yüzde 68,6, 12-23 ay çocuklarda yüzde 54,1’dir. Türkiye Beslenme Rehberi kriterlerine nazaran; 12-59 ay çocuklarda kâfi süt tüketme oranı yüzde 13,7, kâfi zerzevat tüketme oranı yüzde 8, kâfi tahıl tüketme oranı yüzde 6,7’dir. Ailelerin yüzde 44,3’ü nizamlı besine erişime sahip değildir. Üçte birinin uygun saklama şartları, hatta yüzde 5,6’sının kendine ilişkin bir mutfağı yoktur. Çocukların yüksek güçlü paketli besin (abur cubur) tüketimi 6 aydan itibaren başlamakta; 12-23 ay çocuklarda yüzde 70’i, 24-35 ay çocuklarda yüzde 88’i, 36-47 ay çocuklarda yüzde 96’yı aşmaktadır.”

“HATAY’DA 56 AİLE SIHHATİ MERKEZİ YIKILMIŞ, İKİ YILDA YALNIZCA 3 AİLE SIHHATİ MERKEZİ YAPILMIŞ”

Hatay’da 105 bin 135, Adıyaman’da ise 43 bin 926 kişinin aile doktoru olmadığına dikkat çekilen raporda, zelzele bölgesindeki sıhhat hizmetleri eksikliklerine ait şu sözler kullanıldı:

“Hatay Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nin yatak kapasitesi 550 olarak tanımlanmasına rağmen fiilen 350’dir. Ana kol ve yan kısım uzman doktor sayısı ise yüzde 50 azalmıştır. Hatay’da 56 Aile Sıhhati Merkezi yıkılmış lakin iki yılda yalnızca 3 Aile Sıhhati Merkezi yapılmıştır. Yeni Aile Sıhhati Merkezi yapılmadığı üzere, yakın vakitte 10 Aile Sıhhati Merkezi için de yıkım kararı alınmış, sıhhat çalışanları konteynerlerde hizmet vermeye zorlanmıştır. Adıyaman’da 16 yeni Aile Sıhhati Merkezi projesi olduğu söylense de iki yılda yalnızca 4 Aile Sıhhati Merkezi yapılmıştır; ki bunlardan birisi bir ilaç firmasının, ikisi Dünya Sıhhat Örgütü’nün hibeleri ile mümkün olabilmiştir.

Depremin üzerinden iki yıl geçmesine rağmen Hatay’da 50, Adıyaman’da ise 22 aile hekimliği ünitesi hala boştur. Bu da Hatay’da 105 bin 135, Adıyaman’da ise 43 bin 926 kişinin aile doktoru olmadığı manasına gelmektedir. Adıyaman’da travma sonrası gerilim bozukluğu sarsıntı sonrası ikinci ayda yüzde 44,8, altıncı ayda yüzde 30,4, birinci yılda yüzde 19,6’dır. Kasım 2023-2024 tarihleri ortasında 187 intihar teşebbüsü vardır. Hatay’da çocuklarda unsur bağımlılığı oranı yaklaşık iki kat artmıştır.”

Raporda eğitim, çalışma, ulaşım ve pak hava hakkına ait ise şu cümlelere yer verildi:

“Adıyaman’da 2023-2024 yılı öğrenci sayısı 2021-2022 eğitim-öğretim yılına nazaran 18 bin 452 azalmıştır. Hatay’da 2022 yılına nazaran okul öncesinde 7 bin 449, ilkokulda 10 bin 855, ortaokulda 18 bin 356, lisede 28 bin 588 öğrenci azalmıştır.

Kahramanmaraş’ta 2020’de 16 olan inşaat işkolundaki emekçi cinayeti sayısı, 2023’te 61’dir. Hatay’da 2020’de 22 olan inşaat işkolundaki personel cinayeti sayısı, 2023’te 57’dir. Bu iki vilayette zelzele sonrası emekçi cinayeti artış oranı iki katından fazladır. Malatya’da 2020’de 9 olan inşaat işkolundaki emekçi cinayeti sayısı, 2023’te 14’dir. Sayıların 2024’te daha da artacağını öngörmek mümkündür.

“KLAVUZ BEDELİNİN 2,8 KATIDIR”

Temiz Hava Hakkı Platformu ve TTB’nin 7-25 Ocak 2025 tarihlerinde yaptığı hava kalitesi izleme çalışmasına nazaran, Antakya’da 19 günlük PM2,5 ölçüm ortalaması 41,5 mikrogram/metreküptür. Antakya’da ölçülen 24 saatlik ortalama, Dünya Sıhhat Örgütü kılavuz kıymetinin 2,8 katıdır. 19 günün tamamında 24 saatlik DSÖ kılavuz bedeli aşılmıştır. DSÖ’nün tavsiyesi, insan sıhhatinin korunması için bu kıymetin yıl uzunluğu 3-4 seferden fazla aşılmaması gerektiğidir.”