Getty Images Çin menşeli Temu, 2022’den beri milyonlarca kullanıcıya hizmet sağlıyor. Birçok eserin piyasa fiyatlarından çok daha ucuza satıldığı Temu isimli e-ticaret şirketi, alınan eserlerin kalitesinden, şahsî dataların korunma biçimine kadar birçok tartışmanın konusu.
Sloganı “Milyarder üzere alışveriş yap” olan sanal pazar yerini Türkiye’de de birçok kişi kullanıyor.
Temu, Eylül 2022’de ABD’de kurulmasının akabinde Amazon ve Walmart üzere rakiplerini geride bıraktı.
Firmanın sunduğu düşük fiyatlar, şimdi kâr beklentisi olmaması ile ilişkilendiriliyor.
China Market Research Group isimli araştırma şirketinin kurucusu Shaun Reid, Temu’nun pazar hissesini artırmak için birinci çıktığı vakitten bu yana kullanıcılara “aşırı ucuz fiyatlar verdiğini” söylüyor.
Uzmanlar, Temu’nun tüketici psikolojisi teknikleri kullandığına da dikkat çekiyor.
Nottingham Trent Üniversitesi’nde bağımlılık üzerine çalışan Profesör Mark Griffiths, kumarhanedeki slot makinelerini örnek göstererek sitenin “Bir fırsat kaçırıldığını düşündürecek geri sayımlarla” tüketicilerin duyularına hitap etmesini buna örnek gösteriyor.
Temu’daki eserlerin çabucak hemen tamamı Çin’de üretiliyor.
SAHİBİ KİM?
Temu’nun sahibi Çin merkezli PDD Holdings şirketi.
Şirket tıpkı vakitte Çin’deki tanınan Pinduoduo isimli e-ticaret firmasının da sahibi.
Temu’yu ise PDD Holdings’in ABD iştiraki yönetiyor.
Sanal pazar yeri şu an 50’den fazla ülkede faaliyet gösteriyor.
Ancak Türkiye’de yapılanması bulunmuyor ve ülkeye yurt dışından satış yapıyor.
Firma, Türkiye’de ofisi olmadığı için ülkede istihdam sağlamıyor ve vergi ödemiyor.
Similar Web isimli araştırma sitesinin Ocak 2025 bilgilerine nazaran Temu, Türkiye’deki en tanınan pazar yeri siteleri ortasında dördüncü sırada.
Temu’nun internet sitesinde ayrıyeten Türkçe lisan hizmeti sunuluyor.
TÜRKİYE’DE YASAL MI?
Türkiye’den sanal pazarın hem uygulamasına hem de internet sitesine erişilebiliyor.
Ancak Ticaret Bakanlığı, Ağustos 2024’te yurt dışından alışverişleri etkileyecek yeni düzenlemeler getirdi.
Ticaret Bakanı Ömer Bolat, 5 Ağustos’ta yaptığı bir açıklamada Temu için “Bu sitenin çok yakın takipçisiyiz, gerekli kararları yakında göreceksiniz, ilgili tedbirleri Resmi Gazete’de yayınlayacağız” dedi.
6 Ağustos’ta Resmi Gazete’de yayımlanan ve 21 Ağustos’ta yürürlüğüe giren düzenlemeler kapsamında kargo ile yurt dışından alışverişte gümrüksüz alışveriş hududu 150 euro’dan 30 euroya düşürüldü.
Ayrıca Avrupa Birliği’nden gelen eserlerden alınan gümrük vergisi yüzde 20’den yüzde 30’a, öteki ülkelerden alınan gümrük vergisiyse yüzde 30’dan yüzde 60’a çıkarıldı.
Ticaret Bakanlığı, vergi zamlarının Türkiye’deki e-ticaret firmaları ve Türkiye merkezli şirket ve pazar yerlerinin rekabet gücünü korumak için getirildiğini söyledi.
NASIL ÇALIŞIYOR?
Temu, aracıları ortadan kaldırarak malın direkt olarak üreticiden tüketiciye satılmasını sağlıyor, böylelikle daha uygun fiyatlar sunabildiğini savunuyor.
Şirket, “stoksuz satış” olarak bilinen “dropshipping” tekniği üzerinden çalışıyor.
Bu prosedür ile satıcılar direkt olarak müşterilerin eser alım süreciyle ilgileniyor.
Envanter idaresi, depolama, nakliye masrafları ve misal lojistik süreçler ortadan kalkıyor.
Böylece Temu’nun genelde Çin merkezli olan üreticileri direkt olarak dünyanın farklı noktalarındaki müşterilere satış yapabiliyor.
Getty Images Çin’in Jieshou kentindeki bir fabrikadaki yağmur botu üretim sınırı – 27 Eylül 2024 Türkiye’deki birtakım kullanıcılar teslimatların haftaları, hatta ayları bulabildiğini ve kimi eserlerin gümrük denetimleri nedeniyle çok daha geç teslim edildiğini söylüyor.
Temu’nun internet sitesindeki “nakliyat bilgileri” kısmında teslimat müddetinin “uçuş düzenlemeleri, hava şartları ve öteki dış etkenlerden etkilenebileceği” belirtiliyor.
Şirket geç gelen ya da teslim edilmeyen eserler için iade hakkı veriyor.
NE KADAR SAĞLAM?
Temu’nun internet sitesinde eser değişim ve iade konusunu kapsayan bir “Sipariş Müdafaa Programı” bulunuyor.
Temu’ya nazaran bu program kapsamında eser açıklaması ya da görselleriyle uyuşmayan bir sipariş geldiğinde, gelen sipariş hasarlı olduğunda, sipariş teslim edilmediğinde, geciktiğinde ya da taşıma sırasında kaybolduğunda müşterilere iade hakkı tanınıyor.
Temu, iadeye uygun eserler için talep oluşturulması ve 14 gün içinde eserlerin kargoya verilmesi durumunda iade sürecinin satın alma tarihinden itibaren 90 gün içinde tamamlanacağını söylüyor.
Temu’nun internet sitesinde Sipariş Müdafaa Programı kapsamına giren eserler için “Temu kredisi” ya da yepyeni ödeme formülü olmak üzere para iadesi yapıldığı da belirtiliyor.
KİŞİSEL DATALARI KORUYOR MU?
BBC’ye konuşan SimilarWeb’ten e-ticaret uzmanı Ines Durand, Temu’nun muvaffakiyetinin gerisinde büyük bir bilgi toplama ve üreticilere dağıtma sistemi olduğuna işaret ediyor.
Durand, ABD merkezli e-ticaret devi Amazon’un da benzeri biçimde data topladığını lakin bunları üreticilere para karşılığı sağladığını söylüyor. Uzman, Temu’nun bu bilgiyi parasız sunduğunu belirtiyor.
Gizlilik hakları uzmanları ve araştırmacılara nazaran Temu, gereksinimi olandan çok daha fazla şahsî datayı topluyor ve kullanıyor.
Temu’nun kullanıcıların açık isteği olmadan kullandığı argüman edilen bilgiler ortasında kullanıcının pozisyonu, aygıttaki mikrofon ve kameraya erişim, Bluetooth ve Wifi ağı bilgileri, aygıttaki başka uygulamalardaki faaliyetlere dair bilgiler, kayıtlı bireyler, bildiriler, fotoğraflar, takvim, aygıt sistem bilgisi, cep telefonu seri numaraları ve yüz taramaları, ses kayıtları ve parmak izi üzere biyometrik bilgiler bulunuyor.
Temu’nun internet sitesinde yer alan Kapalılık Bildirimi’nde ferdî bilgilerin “hizmetlerimizi sağlamak ve geliştirmek için” toplandığı belirtiliyor ve mevzuya dair şu sözler yer alıyor:
“Gizliliğinize hürmet duyuyoruz ve şahsî bilgilerinizi müdafaaya kararlıyız. Müşterilerimizin şahsî bilgilerini satmayız. Şahsî bilgilerinizi sırf Zımnilik Siyasetimizde listelenen taraflarla ilgili gayeler doğrultusunda paylaşıyoruz.”
TEDARİK ZİNCİRİNE DAİR TARTIŞMALAR
Temu’da satılan birtakım şeylerin nasıl üretildiği de firmanın çıkışından bu yana tartışma konusu.
ABD Temsilciler Meclisi’ne 2023’te sunulan bir raporda Temu ile çalışan üreticilerin tedarik zincirlerinde Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde zorla çalıştırılan personellerin bulunma riskinin “aşırı yüksek” olduğu uyarısı yapıldı.
Zorla çalıştırma tezleri, İngiliz Parlamentosu’nda Ocak başında yapılan bir oturumda da Temu temsilcilerine soruldu.
Temu’nun avukatlarından Stephen Heary, sorunun firmanın kıdemli idare takımında telaşa yol açtığını ve Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki satıcıların eserlerini global pazar yerinde satmalarına müsaade verilmediğini söyledi.
