Suriye’nin başşehri Şam‘da, Kasım 2024‘te iktidarı ele geçiren cihatçı HTŞ örgütün denetimindeki Suriye Merkez Bankası, yeni banknotları tanıttı. Lider Abdülkadir Hasriyye, El Arabiya’ya verdiği demeçte bunun, mali ve ekonomik istikrarı sağlamayı hedefleyen para siyaseti paketinin bir kesimi olduğunu, ayrıca ‘paradan iki sıfır atmayı planladıklarını’ açıkladı.
Hasriyye’ye nazaran, sıfırların silinmesi, itimadı artırıp ödemeleri kolaylaştıracak. Lakin pek çok ekonomist, olumlu tesirin ‘psikolojik’ olmaktan öteye gidemeyeceğini düşünüyor.
“FİİLİ YARARI YOK…”
Arap dünyasından ekonomistler, bu adımların mümkün tesirlerini hararetle tartışıyor. İktisat analisti Lana Badvan, “Suriye poundundan (SYP) sıfırların silinmesi, mevcut siyasi ve ekonomik şartlar altında yalnızca sayıların kolaylaştırılması manasına gelen stratejik bir adımdır” dedi.
Badvan, emniyetli biçimde banknot basma kapasitesine sahip ülke sayısının az olduğunu; Rusya, Almanya ve ABD’nin gelişmiş teknoloji ve yüksek güvenlik standartlarına sahip olduklarını, bunun da sahteciliği azalttığını söyledi.
Suriyeli ekonomist Ammar Yusuf ise El Arabiya’ya demecinde, “İlke olarak, sıfırların silinmesinin hiçbir yararı yok; tam aksine bu süreç, işleri daha da karmaşıklaştırır” dedi.
Yusuf, kelamlarına şöyle devam etti:
Bu düzenleme eski para ünitesinden yeniye geçişi gerektirir; enflasyon ve Suriye lirasının gücü üzerinde tesiri olmayacaktır. Örneğin, bu adım uygulanırsa 1 dolar = 100 SYP olacaktır. Pekala bu 100 lira ile ne satın alabileceğiz? Yanıt: Bugünkü dolar pahasının sağladığı birebir miktar/alım gücü. Hasebiyle bu düzenleme sadece ruhsal bir durumu tabir eder; fiili bir yararı yoktur…
BANKNOTLARDA KİMLERİN RESMİ OLACAK?
Yeni banknotlarda kimlerin portrelerinin olacağı şimdi açıklanmadı. Çünkü Suriye Merkez Bankası, yeni banknotların tasarım ve portre ayrıntılarını kamuya duyurmadı.
Kesin olarak bilinen tek şey, yeni serinin Esad ailesinin portrelerini taşımayacağı; yani 2 binlik banknotlarda bulunan Beşar Esad ve binlik banknotlardaki baba Hafız Esad görselleri, yeni seride doğal olarak yer almayacak.
Resmî açıklamalara nazaran, Aralık başında, iki sıfır atılmış yeni kupürler tedavüle sokulacak. Üzerlerinde kimlerin olacağı ve görsel temalar ise tanıtım kampanyası ile birlikte paylaşılacak.
SURİYE İKTİSADI 15 YILDA NASIL ÇÖKTÜ?
Suriye lirası, savaş öncesi 1 dolar = 47 Suriye poundu (SYP) seviyesinden (2010–2011) Ağustos 2025’te 1 dolar = 12–13 bin SYP bandına gerileyerek nominalde yüzlerce kat paha kaybetti; bu çöküş hane halkı alım gücünü tümüyle eritti.
Ekonomi 2010–2023 devrinde yüzde 84 daraldı; 2023’te GSYH 20 milyar dolar, kişi başına düşen ulusal gelir ise 847 dolar düzeyine indi. Bugün nüfusun yüzde 90’ından fazlası yoksulluk sonunun altında yaşıyor ve 16,7 milyon kişi insani yardıma muhtaç.
Suriye’de enflasyon, Haziran 2024’te yıllık yüzde 108,5’e çıktı; Mart 2024’te beş kişilik ‘referans besin sepeti’ ortalama 957 bin 731 SYP idi; Şubat 2024’te minimum fiyatın, 278 bin 910 SYP’ye yükseltilmesine karşın, bu meblağ, taban harcama sepetinin yalnızca yüzde 10’unu karşılayabiliyordu.
Savaşın toplam tahribatı ise devasa. BM Ekonomik ve Toplumsal Komisyonu, birinci sekiz yıldaki kümülatif ekonomik kaybı 442 milyar dolar olarak hesapladı. Üstelik 2025’te yaşanan 36 yılın en makus kuraklığı buğday üretimini yaklaşık yüzde 40 düşürdü. Bu da ekmek sübvansiyonları ve besin fiyatlarını daha da baskılayarak kırılganlığı artırdı.
Yeni idare, bu tablo karşısında yine imar, ekonomiyi güçlendirme, güvenliği sağlama ve direkt yabancı yatırımı çekme kelamı veriyor; lakin düşük döviz rezervleri ve süregelen arz şokları (enerji–tarım) nedeniyle bunun epeyce kuvvetli bir amaç olacağı bedellendiriliyor.
