SODEV Başkanı Rasim Şişman: İktidar seçmeni kadınlar da yaşadıkları şiddet, taciz ve güvensizlik ortamının farkında

SODEV Başkanı Ömer Rasim Şişman, rapordaki çarpıcı bulguları Cumhuriyet’e kıymetlendirdi.

-SODEV’in aralık ayı sonunda yayınladığı raporda bilhassa bayanlar ve çocuklar konusunda kıymetli ayrıntılar yer alıyor. Raporda öne çıkan kısımları nasıl özetlersiniz?

Bu güvensizliğin gerisinde, bayanlara yönelik şiddeti engelleyemeyen ve hatta cesaretlendiren bir sistem yatıyor. Bayanların %87,6’sı şiddet faillerine uygulanan cezaların caydırıcı olmadığını düşünüyor?. İndirimlerle, cezasızlıkla ödüllendirilen failler, bu sistemin açık bir sonucu. “Kadın erkek eşitliği fıtrata aykırıdır” düsturuyla başlatılan bu süreç, İstanbul Sözleşmesi’nden çıkılmasıyla birlikte bayanların temel haklarını maksat alan politik bir projeye dönüştü. Bayanı birey olarak görmeyi reddeden, hasebiyle onun haklarını müdafaayı da bir öncelik olarak hissetmeyen bir zihniyetle karşı karşıyayız. Her gün yeni bir bayan cinayeti işlenirken, bayanlar ömrünün her noktasında telaşla hareket ederken Cumhurbaşkanı’nın gündeminde yalnızca doğum oranları ve nüfus siyasetleri olduğunu görüyoruz. Bayanı sırf “aile” ve “nüfus” aracı olarak gören bu sistemi inşa edenler, araştırmada bulduğumuz sonuçların da en büyük sorumlularıdır.

Çocuklarımız için ortaya çıkan datalar de bu karanlık sistemin öbür bir yüzünü yansıtıyor. Toplumun %81,3’ü çocukların sokakta inançta olmadığını düşünüyor?. Bugünün yetişkinlerinin bir vakitler oyun oynadığı sokaklar, çocuklarımız için birer tehdit alanına dönüşmüş durumda. Dahası, toplumun %85,7’si çocuklara yönelik şiddeti engelleyici cezaların yetersiz olduğunu söz ediyor?. Her gün yeni bir çocuk cinayeti yahut istismar haberiyle sarsılan bir ülkede, faillerin serbestçe dolaşmasına müsaade veren bir nizamın inşa edildiğini görüyoruz. Araştırmamızın ortaya koyduğu datalar, bir nevi toplumun bu husustaki öfkesini ve isyanını yansıtıyor. İktidar partisi seçmenlerinin de büyük çoğunluğu bu rezil tabloyu reddediyor.

Diğer bir temel hak olan sağlıklı beslenme hakkının da ihlal edildiği araştırma sonuçlarımıza yansıyor. Birden çok cevaplı olarak sizce çocuklar Türkiye’de hangi sıkıntılarla karşılaşmaktadır diye sorduğumuzda, şiddet ve tacizden sonra yüzde 57,3 ile yetersiz beslenmenin yanıt olarak verildiğini görüyoruz. İktidar, milyarlarca lirayı “itibardan tasarruf olmaz” diyerek harcarken, ÇEDES üzere ideolojik projelere aktarırken, okul koridorlarında çocuklarımız açlıktan bayılıyor. Bugün çocuklar okula giderken beslenme çantaları boş, karınları aç ve zihinleri bulanık. Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın bir öğün fiyatsız yemek için bile bütçe bulamadığını argüman etmesi de epeyce trajik.

Kadınların ve çocukların hayat hakkını hiçe sayan bu nizam, Türkiye’nin geleceğini karartıyor. Şayet bu tabloyu değiştirmek için bugün harekete geçmezsek, sadece çocuklarımızı değil, insanlığımızı ve bu ülkeye dair umutlarımızı da kaybedeceğiz.

-Raporda dikkat cazibeli bir ayrıntı, iktidar partisinin seçmeni olan bayanların da Türkiye’de bayanların yaşadığı şiddet ve temsiliyet üzere ortak problemlerden muzdarip olduklarını belirtmeleri. Bunu gördüğümüz öbür alanlar da var mı ve bu bulguyu nasıl yorumlamak gerekiyor?

Kadına yönelik şiddet, siyasi görüş fark etmeksizin tüm bayanların üzerinde uzlaştığı, yakıcı bir toplumsal meseledir. Araştırmamızın sonuçları ve raporun tamamı, bu gerçeği açık bir halde ortaya koyuyor. Bugün iktidar partisinin seçmeni olan bayanlar da yaşadıkları şiddet, taciz ve güvensizlik ortamının farkında. Daha evvel de belirttiğim üzere, bayanların %77,4’ü bu ülkede yaşamaktan şad olmadığını söylüyor. Ayrıyeten, bayanların %71,1’i kendilerini özgür hissetmiyor; yani bu karanlık tertibin gerçek yüzünü her gün kendi hayatlarında deneyimliyorlar?.

İstanbul Sözleşmesi’nden çıkılması sürecinde, AKP içindeki bayan milletvekillerinin de rahatsızlık duyduğunu gördük. Ülkeye dayatılan karanlık zihniyet, elbette kendi partilerinde de işler halde olduğu için bu itirazlar susturuldu.

Özellikle şiddet ve taciz en yaygın sıkıntılar olmakla birlikte, erken yaşta evlilik, eğitime erişim zorlukları ve ekonomik bağımsızlıktan mahrum bırakılma üzere temel sorunlar de bayanların ortak mağduriyetleri ortasında yer alıyor. Bu sonuçlar, toplumun her kesitinde hissedilen bir huzursuzluğu işaret ediyor. Artık bu nizam, yalnızca bayanların hayatlarını değil, tıpkı vakitte toplumun vicdanını da tehdit ediyor.

-Raporda öne çıkan kısımlardan biri de yaz aylarında ağır reaksiyona karşın TBMM’den geçen sokak hayvanları yasası için yurttaşların yüzde 67’sinin olumsuz görüş belirtmesi. Maddedeki değişiklik ise lokal idarelerin 2028’e kadar barınaklarla ilgili çalışmalarını tamamlaması öngörülüyor. Bu mevzuda nasıl bir süreç öngörüyorsunuz?

Bu yasa, sokak hayvanlarını müdafaa savıyla sunulmuş lakin gerçekte toplumun vicdanını yaralayan bir düzenlemedir. Halkın %67’sinin karşı çıktığı bir maddeyi toplumsal talepleri görmezden gelerek dayatmak, iktidarın ne halkın sesini ne de temel insani kıymetleri dikkate aldığını açıkça gösteriyor?.

Sokak hayvanlarının ömür hakkını savunmak yalnızca bir misyon değil, insan olmanın temel gerekliliğidir. Biz, bu düzenlemenin bilakis, “kısırlaştır, aşıla, yerinde yaşat” modelinin savunulması gerektiğine inanıyoruz. Bu model, sokak hayvanlarının doğal hayat alanlarında sağlıklı ve inançlı bir formda var olmalarını sağlayacak, tıpkı vakitte popülasyonlarını insancıl yollarla denetim altına alacaktır.

Sokak hayvanlarıyla ilgili sorunda toplumsal demokrat belediyelerin de duruşu nettir: Sokak hayvanları bizim yükümüz değil, birlikte yaşadığımız canlı dostlarımızdır. Toplumsal demokrat belediyeler, merkezi hükümetin daima kısıtlayıcı ve hatta birinci ağızdan duyulan tabir ile “silkeleyici” siyasetlerine karşın, bütçelerini ve imkanlarını zorlayarak sokak hayvanları için tahlil üretmeye devam ediyor ve edecek. Bu belediyeler, kısırlaştırma seferberlikleri başlatmakta, saldırgan hayvanların rehabilitasyonunu sağlamakta ve hayvanlarla beşerler ortasında inançlı bir hayat alanı yaratmaya odaklanmaktadır.

Her ne kadar 2028 yılına kadar barınaklarla ilgili düzenlemelerin tamamlanması öngörülmüş olsa da, bu süreçte merkezi hükümetin lokal idareleri yalnız bırakacağı aşikardır. Lakin toplumsal demokrat belediyelerin, tüm mahzurlara karşın, hem hayvanlar hem de yurttaşlar için en insancıl ve tesirli tahlilleri hayata geçireceğine inancım tamdır. Bu yasa, toplumun vicdanını yaralayan bir karar olarak hatırlanacaktır; lakin biz, vicdanı ve adaleti savunanların çabasıyla bu karanlığı aydınlatacağız.

-Son periyotta genç neslin ve bilhassa de genç ve eğitimli bayanların, sizin de raporda yer verdiğiniz şiddet, taciz ve ekonomik bağımsızlık üzere sebeplerle haklı olarak yurt dışında yaşama isteklerinin arttığını görüyoruz. Toplumsal demokrat siyasetler bu durumu değiştirebilir mi?

Son yıllarda derinleşen ekonomik kriz, bilhassa gençler başta olmak üzere toplumun geniş kesitlerinde büyük bir ümitsizliğin yerleşmesine sebep oldu. 2023 yılında hazırladığımız beyin göçü raporu, bu durumun yalnızca kişisel bir eğilim olmadığını, toplumsal bir çıkmaza dönüştüğünü çarpıcı halde ortaya koymuştu. Raporda, eğitimli AKP seçmeninin yüzde 44’ünün, MHP seçmeninin ise yüzde 52’sinin imkân bulması halinde yurtdışında yaşamak istediği bulgusu vardı. Dahası, bugün imkanı olsa hayatının geri kalanını yurt dışında geçirmek isteyen AKP seçmenin oranı yüzde 44 iken, MHP seçmeninde bu oran yüzde 52.2. Yani AKP’nin yarattığı ülkede yaşamak istemeyen Cumhur İttifakı seçmeni, yaşamak isteyenden daha fazla. Geçen yıldan bu yana ekonomik krizin derinleştiğini düşünürsek tablonun olumlu istikamette değişmediği varsayımında bulunabiliriz.

Bulgularımız, ülkenin her kısmında hissedilen bu memnuniyetsizliğin, sadece şahsî değil, sistematik bir sorun olduğunu ortaya koyuyor. Bayanlar, temel hayat haklarından bile yoksun bırakılırken, gençler, hak ettikleri fırsatlara erişemiyor. Bu mutsuzluk hali, mevcut iktidarın yarattığı toplumsal, ekonomik ve siyasal çıkmazların direkt bir sonucudur.

Son araştırmamızın çarpıcı sonuçlarından biri ise toplumsal demokrat belediyelerin bayanların güvendiği son liman haline gelmesidir. Eğer siz belediye başkanı olsaydınız kadına yönelik öncelikle hangi sorunu çözerdiniz diye sorduğumuzda şiddet, taciz, ekonomik bağımsızlık, iş bulma ve konut işlerinde ve çocuk bakımındaki yüklerin karşılıklar olarak verildiğini görüyoruz. Merkezi iktidarın misyonlarının belediyelere atfedildiğini buradan anlayabiliriz. Zira iktidar, bayanları konuta hapsetmeye, şiddeti görmezden gelmeye devam ederken bugün toplumsal demokrat belediyeler kreşler açıyor, istihdam imkanlarını artırıyor ve şiddete karşı muhafaza sağlıyor.

Görüyoruz ki, toplumsal demokrat siyasetler, toplumun temel muhtaçlıklarını önceleyen, adil bir gelir dağılımını sağlayan ve kapsayıcı bir iktisat modelini hayata geçirerek tekrar umut inşa etmeye beceriklidir. Eğitim ve istihdam siyasetlerine yapılacak yatırımlarla beyin göçünü engellemek ve gençlerin kendi ülkelerinde üretken ve memnun bir ömür sürmesini sağlamak mümkündür. Bayanlar özelinde, toplumsal demokrat belediyelerin gerçekleştirdiği projeler, bu dönüşümün birinci adımlarını oluşturuyor. Bu anlayış yerelden merkeze taşındığında, sıkıntıların çözülmesi için güçlü bir yer yaratılacaktır. Toplumsal demokrasi sırf bir alternatif değil, bu ülkenin gençlerini ve bayanlarını tekrar kazanmanın, topluma umut aşılamanın tek yoludur. Bu sistemi değiştirmek elimizdedir.

SODEV’in raporunu okumak için:

https://sodev.org.tr/sodev-basin-aciklama.pdf