Selamlaşmak, teşekkür etmek mutluluğu artıyor: Türkiye’de en çok hangi bölgeler yabancılarla konuşuyor?

Getty Images Bilimsel çalışmalar yabancılarla sohbet başlatmanın mutluluğa olumlu katkısı olduğunu söylüyor.

Türkiye’de yapılan bir çalışmaya nazaran kahve alırken baristayla kısa bir hal hatır konuşması ya da otobüsten inerken şoföre teşekkür etmek üzere kısa etkileşimler, insanların mutluluğuna katkıda bulunuyor.

Araştırmanın başyazarı Sabancı Üniversitesi Toplumsal Bilimler Fakültesi’nden Esra Aşcıgil BBC Türkçe‘ye yaptığı kıymetlendirme “Sadece sohbet etmek değil; otobüsten inerken şoföre teşekkür etmek yahut mahallede gördüğünüz tanıdık yüzlerle selamlaşma üzere davranışlar da aslında refaha olumlu yansıyor” diyor.

Türkiye’nin farklı bölgelerinde bu davranışları inceleyen araştırmaya nazaran İstanbul, yabancılara selam vermek, teşekkür etmek yahut onlarla sohbet başlatmak konusunda ülkenin geri kalanına nazaran daha etkin.

Kuzeydoğu Anadolulular teşekkür, Batı Marmara ise yabancılarla sohbet başlatma konusunda ön plana çıkıyor.

Bazı araştırmacılar İstanbul üzere metropollerin küçük etkileşimler için daha çok fırsat yarattığını savunurken kimileri büyük kentlerin bu tip bağlantıları zayıflattığını söylüyor.

Peki bu kısa etkileşimler neden memnunluğu artırıyor?

Kapıyı tutmak, öbür araca yol vermek, gülümsemek

Günlük etkileşimlerde nezaketin sıhhat, refah, toplumsal ve ruhsal tecrübelerle alakasını anlamaya çalışan çok sayıda araştırma var.

Bunlar ortasında “en kapsamlı yurttaş bilimi projesi” olarak anılan Nezaket Testi (Kindness Test), İngiltere’de Sussex Üniversitesi ve BBC Radio 4 iştirakinde, 2021 yılında yapıldı.

Çalışma kapsamında 140’tan fazla ülkeden 60 bin iştirakçi, diğerlerinden kendilerine yönelik nezaket davranışları hakkında çevrimiçi bir ankete katıldı.

BBC Nezaket Testi araştırmasının sonuçları BBC’de Nezaketin Anatomisi başlığıyla yayımlanmıştı.

Araştırmaya katkıda bulunan Sussex Üniversitesi’nden Nezaketin Psikolojisi konusunda uzman Prof. Dr. Gillian Sandstrom, BBC Türkçe‘ye yaptığı değerlendirmede insanların nezaket olarak gördükleri aksiyonlardan kimilerini şöyle sıralıyor:

“Tanımadıkları birinin geçerken kapıyı tutması, markette ağır çantaları taşıması, önlerindeki araca yol vermesi, toplu taşımada diğerlerine yer vermesi, mühleti dolmamış park cezalarını paylaşması, yalnızca gülümsemesi, teşekkür etmesi, iltifat etmesi ve kısa sohbetler etmeleri…”

Araştırmanın BBC’de Nazaketin Anatomisi başlığıyla yayımlanan kıymetli sonuçlarından biri nezaketin insanların refahına olumlu katkı yaptığını doğrulamasıydı.

Bunun yanında dışa dönük insanların, dindarların ve bayanların nezaket konusunda başkalarına nazaran biraz daha etkin olunduğu bulunmuştu.

Ancak Nezaket Testinin İngilizce yapılması milletlerarası iştiraki sınırlayıcı bir faktördü.

Sandstrom bu çalışmanın akabinde Türkiye’de de benzeri bir araştırmaya takviye verdi.

Sabancı Üniversitesi tarafından yapılan araştırma 2023 yılında yayımlandı.

Cinsiyet ve eğitim fark ediyor mu?

Çalışma kapsamında Sabancı Üniversitesi’nde Toplumsal Psikoloji alanında çalışan bir küme araştırmacı, Nezaket Testi bilgileriyle birlikte araştırma şirketi KONDA ile işbirliği içinde Türkiye genelinden data topladı.

Türkiye, Batı Karadeniz, Batı Marmara, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve İstanbul dahil 12 bölgeye ayrıldı.

Bu bölgelerde yaşayan üç binden fazla yetişkine, yabancılar yahut az tanıdıkları bireylerle selamlaşma, teşekkür etme ya da sohbet başlatma hareketleri soruldu.

Getty Images

BBC Türkçe’ye konuşan araştırmanın başyazarı Sabancı Üniversitesi Toplumsal Bilimler Fakültesi’nden Esra Aşcıgil, “Duygusal yakınımız olmayan bireylerle etkileşimlerin insan tatminine müspet bir tesiri olduğunu gördük” diyor.

Aşcıgil sonuçları yaş, cinsiyet, eğitim seviyesi, alaka durumu, iş durumu, dindarlık, gelir seviyesi, metropol ya da küçük yerde yaşamak üzere hayat tatminine tesiri olan farklı faktörleri denetim ederek değerlendirdiklerini söylüyor.

Aşçıgil, araştırmanın sonuçlarını değerlendirirken “Çünkü bu demek oluyor ki, yalnızca sohbet etmek değil; otobüsten inerken şoföre teşekkür etmek yahut mahallede gördüğünüz tanıdık yüzlerle selamlaşma üzere davranışlar da aslında refaha olumlu yansıyor” diyor.

Türkiye’de hangi bölgeler daha çok selamlaşıyor?

Araştırma, Türkiye’nin bölgeleri ortasındaki bu kısa etkileşim eğilimlerini İstanbul ile kıyaslamaya da imkan veriyor.

Buna nazaran İstanbul, Orta Anadolu, Batı Karadeniz, ve Doğu Anadolu bölgelerine nazaran yabancılara selam vermek, teşekkür etmek yahut onlarla sohbet başlatmak konusunda daha etkin.

Kuzeydoğu Anadolulular selamlaşma konusunda İstanbul kadar etkin görünmüyorlar lakin teşekkür ve sohbet başlatma konusunda epey yakınlar.

Batı Marmara bölgesi selamlaşma ve teşekkür konusunda İstanbul kadar etkin olmasa da yabancılarla sohbet başlatma konusunda çabucak hemen birebir.

Bazı araştırmacılar İstanbul üzere metropollerin küçük etkileşimler için daha çok fırsat yarattığını savunurken kimileri büyük kentlerin bu tip alakaları zayıflattığını söylüyor.

Esra Aşçıgil, Türkiye’de bölgesel farkları tam olarak anlayabilmek için daha derinlemesine çalışmalar gerektiğini belirtiyor.

Bunun yanında toplumsal normların bu davranışlarda tesirli olduğunu bulduklarını söylüyor.

“‘Bulunduğum etrafta, toplumda beşerler sık sık tanımadığı şahıslarla konuşur’ diye düşünüyorsanız, bu türlü bir toplumsal norm algılıyorsanız, o vakit sizin de bu türlü şeyler yapma ihtimaliniz artabiliyor” diyor.

‘Kabul edilme duygusu güçleniyor’

Yabancılarla küçük de olsa etkileşime girmenin büyük mükafatları olduğu konusunda araştırmacılar hemfikir görünüyor.

BBC Türkçe‘nin sorularını yanıtlayan Rikkyo Üniversitesi Toplumsal Psikoloji kısmında Araştırmacı Itaru Ishiguro, Japonya’da yaptığı çalışmayla küçük etkileşimlerin memnunluğu artırmasının aidiyet hissiyle temaslı olduğunu bulduğunu söylüyor.

Bu alanda Batı toplumları dışında yapılmış az sayıdaki çalışmadan birine imza atan Ishiguro, “Asgari toplumsal etkileşimler direkt öbürleri tarafından kabul edilme hissini güçlendiriyor, kabul duygusu da refah hissine olumlu katkıda bulunuyor” diyor.

Buna ek olarak bilhassa kentlerde insanların diğerleriyle yakın ilgi geliştirmesinin sahip olunan kaynaklara ve niteliklere bağlı olabileceğini vurguluyor:

“Asgari toplumsal etkileşim fırsatları herkes için tıpkı. Örneğin, işte çok ağır olduğumuzda, en yakın arkadaşlarımızla konuşmaya vaktimiz olmayabilir. Buna karşın kahve dükkanı çalışanlarıyla birkaç dakikalığına hava durumu hakkında sohbet edebilir yahut onlara yalnızca teşekkür edebiliriz.”

Getty Images Kentlerde beşerler yakın arkadaşları için her an fırsat yaratamayabiliyor fakat yabancılarla etkileşim için çok sayıda fırsatla karşılaşıyor.

Prof. Dr. Gillian Sandstrom, “İnsanlar bir yabancıyla konuştuğunda, ruh halleri güzelleşir ve kendilerini etrafıyla daha ilişkili hissederler” yorumunda bulunuyor.

Sandstrom, İngiltere ve ABD’de Covid-19 kapanmalarının başında yürüttüğü, sonuçları yayımlanmamış bir araştırmada, insanların, çevrimiçi olarak bir yabancıyla sohbet ettikten sonra diğerlerine karşı “daha fazla inanç duyduklarını” söylediklerini aktarıyor.

Kendisini “içe dönük” biri olarak tanımlayan Sandstrom, diğerlerine inanç duymanın yabancılarla konuşmasını “alışkanlık” haline getirmesinde tesirli olduğunu söylüyor:

“Çok kere keyifli sohbet ettiğim için, çabucak hemen herkesle konuşabileceğimi biliyorum ve bu, öbür insanlara karşı daha inançlı ve sıcak hissetmemi sağlıyor.”

Bazı beşerler neden bu etkileşimlerden kaçınıyor?

2021’de yapılan Nezaket Testi’nde insanlara, nezaket davranışlarından neden kaçındıkları da sorulmuştu.

Buna verilen en yaygın cevap, hareketlerinin yanlış yorumlanabileceği kaygısıydı.

İnsanlar ayrıyeten istedikleri kadar nazik davranmak için kâfi vakitlerinin olmadığını ve toplumsal medyanın da bir mahzur olduğunu söylüyorlardı.

Getty Images

Uzun yıllar boyunca bu etkileşimlerin önündeki pürüzleri araştıran Prof. Dr. Gillian Sandstrom, kimi insanların bu küçük sohbetleri “anlamsız” bulup “değerini göremeyebildiğini” söylüyor.

Bunun yanında kimileri, yabancılarla konuşmaya meyilli olsa da bunun kabul edilebilir olup olmadığından emin olamıyor.

“Birçok insansa nasıl yapacaklarını bilmediklerini, gerekli toplumsal maharetlere sahip olmadıklarını hisseder” diye ekliyor.

Getty Images Esra Aşçıgil, insanların inançta olduklarını bildiği ortamlarda bu etkileşimlere girmesini tavsiye ediyor.

Itaru Ishiguro ise tıpkı ülke içinde bile kültürel farklılıklar olabileceğini anlatıyor:

“Örneğin, Japonya’nın Tohoku bölgesindeki küçük bir kasaba olan Hirosaki’nin sokaklarında bebeğimle yürürken, birçok insan yanımıza gelip ‘Ne tatlı bebek!’ üzere şeyler söylerdi. Lakin, Tokyo metropol alanına taşındığımda, bu nadiren yaşanır oldu.

“Kabul edilebilir olanın ne olduğu konusundaki bu netlik eksikliği, insanların minimum seviyede toplumsal etkileşimden kaçınmasının nedenlerinden biri de olabilir.”

Uzmanlar insanların yabancılarla taban etkileşimini cesaretlendirse de bunun için şahsî güvenliğin de kıymetini vurguluyorlar.

Esra Aşçıgil, insanların “mutlaka inançta olduğunu bildiği” ortamlarda bu etkileşimlere girmesini tavsiye ettiklerini kaydediyor.