Sarah Ezekiel, uzun mühlet sonra kendi sesini birinci sefer duyduğu o anda ağlamak istediğini, “Bu bir cins mucize” diye düşündüğünü söylüyor.
Sesini birinci anda hatırlayamadığını da ekliyor.
Sarah, 34 yaşındayken motor nöron hastalığı ALS nedeniyle sesini ve ellerini kullanamaz hale geldi.
Hastalık ikinci kere anne olmasından yalnızca birkaç ay sonra baş gösterdi.
Çocukları Aviva ve Eric, annelerinin sesini bir makineden çıkan haliyle duyarak büyüdü.
25 yıl sonraysa yapay zeka, annelerinin gerçek sesini, çiziklerle dolu bir VHS kasetindeki sekiz saniyelik sesten tekrar yarattı.
Sarah, BBC Access All’a (Engelliler hakkında farkındalık yayını yapan bir podcast serisi) sensör teknolojisi aracılığıyla konuştu.
Göz izleme teknolojisi, Sarah’nın önündeki ekranda harflere bakarken gözlerini takip eden bir kamera ile çalışıyor.
Sarah’nın baktığı harflerle eş vakitli olarak, genç yaşına ilişkin sesi duyuluyor.
Sarah’ya sesini tekrar kazandıran Bristol merkezli yardımcı teknoloji şirketi Smartbox oldu.
Şirket birinci temas kurduklarında aileden bir saatlik ses kaydı istemişti.
Sarah ve bugün artık birer yetişkin olan çocukları, uygun bir kayıt arayışına başladı.
Ancak Sarah, akıllı telefonların bulunmadığı ve toplumsal medyanın yaygın kullanılmadığı 2000 yılında sesini kaybetmişti.
Sonunda kızı Aviva şimdi bebekken çekilmiş eski bir VHS kaseti bulundu.
Kayıt 1990’lar teknolojisiyle üretilen el kamerasıyla alınmıştı.
Görüntü titrek ve ses bozuktu. Manzaradaki beşerler mırıldanıyor ve yüksek bir televizyon sesi konuşulanları bastırıyordu.
Sesi de lakin sekiz saniye duyulabiliyordu.
Sarah, hayatı 34 yaşında bir anda değişene kadar ömür dolu bir Londralıydı.
Yayıncılık dalında çalışıyordu.
Bir çocuğu vardı ve eşiyle ikinci kere bebek bekliyorlardı.
Ancak Sarah doğuma gerçek kendini yeterli hissetmemeye başladı. Konuşması yavaşlamıştı ve sol kolunda bir güçsüzlük hissediyordu.
Genç anneye ALS (Amiyotrofik Lateral Skleroz) tanısı konuldu.
İngiltere’de her yıl yaklaşık 1000 şahsa bu hastalığın tanısı konuluyor.
Sinir hücrelerinin dejenerasyonuna neden olan nörolojik bir hastalık olan ALS tanısı konulan şahısların birçok konuşma yeteneğini kaybediyor.
ALS daha çok erkekleri etkiliyor ve ömür mühletini azaltabiliyor. Lakin hastalık şahıstan şahsa değişiyor ve birtakım beşerler daha uzun yaşayabiliyor.
Sarah birinci teşhis sonrası için “İnkar halindeydim, uygun olacağımı düşünüyordum” diyor.
Ancak genç annenin durumu ikinci çocuğu Eric doğduktan sonra süratle berbatlaştı.
Sarah aylar içinde ellerini kullanamaz hale geldi ve akabinde “anlaşılır bir formda konuşamaz” oldu.
Evliliği de kısa mühlet sonra sona erdi.
HASTALIKLA YÜZLEŞMEK
Bakım isteyen iki küçük çocuğu olan Sarah’nın kendisi de 24 saat bakıma muhtaçtı.
“Çok depresiftim. Engelli olmaktan ve mevtten çok korkuyordum” diyerek o günleri anlatıyor.
Sarah, “Çocuklarımla yabancıların ilgilenmesini izlemek zordu” diyor ve yardımcı olanlara “minnettar” olduğunu söylüyor.
Hareketleri kısıtlanan ve irtibat kurmakta zorlanan Sarah, yalnızlıkla da uğraş etti.
İlk beş yılını televizyon izleyerek ve çocuklarının büyümesini izleyerek geçirdiğini anlatıyor.
Bugün 25 yaşında olan Eric, annesiyle ilgili tek anısının “felçli oluşuna” ait olduğunu söylüyor.
28 yaşındaki Aviva annesinin farklı olduğunu anladığı anı hatırlıyor:
“Ondan çilek hazırlamasını istediğimi hatırlıyorum, lakin çilekleri kesememiş ve öteki birinden istemek zorunda kalmıştı.”
Teşhisin konulmasından beş yıl sonra, sensör teknolojisi ile Sarah için gözle bağlantı kanalı nihayet açıldı.
Göz hareketleriyle sözler ve cümleler kurabiliyor ve fizikçi Stephen Hawking üzere sentetik bir sesle de olsa konuşabiliyordu.
Bu teknoloji, onun ALS’liler için çalışan bir derneğe istekli olmasını sağladı.
Dahası tutkusu olan fotoğraf yapmaya geri döndü, gözle bakma teknolojisini kullanarak özgün sanat yapıtları yarattı.
“Çok yorucu ve zahmetli olsa da çok mutluydum” diye bu periyodu anlatıyor.
Sarah Ezekiel’in çocukları Aviva ve Eric
Bristol merkezli Smartbox’tan Simon Poole, bir saatlik ses kaydı istemine rağmen ve aileden gelen sekiz saniyelik kayıtla ümitsizliğe kapılmıştı.
“Bu kadar makus bir ses kullanarak bir ses yaratmanın mümkün olmayacağını düşünüyordum” diyor.
Ancak sonrasında yapay zeka-ses şirketi ElevenLabs’ın teknolojisi kullanıma sunuldu.
Bu teknolojiden de faydalanan Simon, sonuç almaya başladı.
ElevenLabs, ALS, kanser yahut felç üzere rahatsızlıklar nedeniyle konuşma yetisini kaybetme riski altında olan bir milyon bireye fiyatsız ses klonlama hizmeti sunmak istediğini duyurmuştu.
Sonunda Simon, ElevenLabs’in ses ayrıştıcısını kullanarak Sarah’nın sesini yüksek sesli televizyonun sesinden ayırt etmeyi başardı.
Ancak ortaya çıkan sonuç zayıf, tonlamadan yahut karakterden yoksundu, üstelik Amerikan aksanlı (Sarah İngiliz) bir sesti.
Sonrasında bir öteki uygulamadan yardım aldı. Bu uygulama binlerce sesten yararlanarak, Sarah’nın sesinin tonlanmasına en yakın noktaya yaklaşmayı sağladı.
Sonunda Simon, kendisini tatmin eden kayıtları Sarah’ya gönderdi.
Sarah, eski sesini tekrar duyduğunda çok duygulandığını aktardı Simon’a ve bir arkadaşının “neredeyse eski sesi olduğunu” düşündüğünü söyledi.
AVİVA VE ERİC NE REAKSİYON VERECEKLERDİ?
Aviva annesinin yapay zeka dayanaklı sesi için “muhteşem” tarifini kullanıyor.
“Hâlâ buna alışmaya çalışıyorum. Günlük hayatta duyduğumda bile hâlâ şaşırıyorum” diyor.
Sarah’nın yeni sesi, aileyi de yakınlaştırdı.
Artık hislerini tabir edebiliyor ve memnun, üzgün yahut kızgın olduğunda bunu lisana getirebiliyor.
Oğlu Eric, bu durumun “çok büyük bir fark yarattığını” söylüyor.
Kızı Aviva, “Onun bir insan olarak artık kim olduğunu anlayabiliyoruz” diyor:
“Annem artık bir robotla köşede oturan engelli bir insan değil.”
Sarah Ezekiel gözle izleme yapılabilen bir teknoloji sayesinde konuşuyor
Sheffield Üniversitesi’nde yapay zeka ve topluma tesirleri üzerine çalışan Dr. Susan Oman, yapay zeka tarafından oluşturulan seslerin, misal durumdaki bireyler için, ses kütüphanelerinden seçilenlere nazaran büyük bir gelişme manasına geldiğini söylüyor.
“Bu, bir birey olarak sizinle ve kim olduğunuza ait algınızla ilgili. Şayet o [ses] size benzemiyorsa, siz de kendinize benzemiyorsunuz demektir.”
Teknolojinin aksanları homojenleştirebildiği bir devirde, aksanların korunmasının da “gerçekten önemli” olduğunu söylüyor.
Dünyanın dört bir yanında beşerler kaybolmuş aksanları ve lehçeleri geri kazanmaya çalışıyor” diyor.
Sarah, latifeyle bazen eski, yapay sesini özlediğini söylüyor:
“Üst sınıfa ilişkin bir sesti. Beşerler gerçekte, hafif peltek konuşan bir Londra aksanına sahip olduğumu bilmiyordu.”
Sarah eski sesini geri kazandığı için keyifli olduğunu söylüyor:
“Geri döndüğüme sevindim. Robot olmaktan daha yeterli.”
Bu haber, BBC gazetecileri tarafından hazırlandı ve denetim edildi. Bir pilot proje kapsamında çevirisinde yapay zekadan da faydalanıldı.
