Sardes antik kenti ve Bintepeler Lidya tümülüsleri artık küresel koruma altında: UNESCO’ya yeni miras
Manisa “Sardes antik kenti ve Bintepeler Lidya tümülüsleri”, Paris’te düzenlenen Dünya Miras Komitesi’nin 47. Oturumu’nda UNESCO Dünya Miras Listesi’ne kaydedildi. Böylelikle UNESCO Dünya Miras Listesi’ndeki alanlarımızın sayısı 22’ye ulaştı.
Kültürel ve Doğal Mirası İzleme Platformu yöneticisi, arkeolog Nezih Başgelen hususla ilgili gazetemize açıklamada bulundu. “Paris’te düzenlenen 47. Dünya Miras Komitesi toplantısında, Sardes ve Bintepeler tümülüsleri’nin oybirliğiyle kalıcı listeye alınmasına bir arkeolog olarak çok sevindim. Anadolu’nun çok katmanlı geçmişine tanıklık eden bu değerli arkeolojik alanların, global muhafaza ve tanıtım kapsamına alınmasını gönülden kutluyorum” diyen Başgelen, “Karar metninde, Lidya periyoduna dair eşsiz datalar sunan bu alanların tarihi, kültürel ve üniversal bedellerinin vurgulanması ülkemiz arkeolojisi açısından ayrıyeten gurur vericidir. Sardes bugün Manisa ilinin Salihli ilçesi yakınında Bozdağ’ın (Tmolos) kuzey yamaçlarının eteğinde Paktalos/Sartçayı kıyısında yer alan tarihte Lidya devletine başşehirlik yapmış bir antik kenttir. Lidya Devleti Anadolu’ya has bir uygarlığın temsilcidir. Günümüzün vazgeçilmez para iktisadı de tarihte en eski sikkeleri basmalarından ötürü onlara çok şey borçlu” tabirlerini kullandı.
‘ALTIN SARDES’
Tarihe baktığımızda, MÖ 5. yüzyılın ünlü oyun müellifi Aiskhylos’un tabiriyle Kroisos vaktinde başşehirleri “Altın Sardes” ya da “Altın yatağı Sardes” denecek ölçüde zenginliğinin ve kültürel gelişiminin doruğuna ulaşmıştı. Başşehrin göz kamaştıran bu görkemli zenginliği, periyodun ömür kültürü içinde büyük bir merak konusu ve bir Lidya hayranlığının oluşmasına neden olmuş. Lidya’lıların kutsal ırmağı Gediz’in taşıdığı (Hermos) gelen alüvyonlar, efsaneler dağı Tmolos’dan ve ele geçirilen akropollerinden inen topraklar bugün bu uygarlığın altın günlerinin kalıntılarını örtmüş durumdadır. Lidya periyodu katmanları günümüz toprak düzeyinden 10-15 m aşağıda yer almakta.
LİDYA HÜKÜMDARLARININ ANITSAL MEZARLARI…
Bölgedeki kültürel varlıkların çok kıymetli olduğunun altını çizen Başgelen, kelamlarına şöyle devam ediyor: “Sardes’in 8 km kuzeyinde Lidyalılarca kutsal sayılan Gygaie (Marmara) gölünün güney kıyısına hâkim, Bintepeler ismiyle tanınan yerde, Lidya hükümdarlarının ve soylularının yığma topraktan tümülüs ismi verilen anıtsal mezarları var. 1940’lı yıllarda yapılan çalışmalarda en az 149 tane anıtsal tümülüs görünür halde saptanmıştır. Bunlar içinde günümüze fakat 115 tanesi korunarak gelebilmesine rağmen son yıllarda bu hükümdarı nekropoldeki tümülüsler önemli bir formda defineci tahribatına uğradığı gözlemleniyordu.
Bunların içinde Kocamutaftepe olarak bilinen en büyüğü, tarihçi Herodot tarafından Mısır ve Babil’dekilerden sonra en büyük mezar anıtı olarak tanımlanarak, mezarın Lidya Hükümdarı Alyattes için yapıldığını bildirilmiştir. 355 m çapı, 69 m yüksekliği, 1115 m etrafıyla Alyattes tümülüsü, dünyadaki en büyük tümülüs mezarlarının ortasında yer almaktadır. 19. yüzyılda Prusya elçisi Ludwig Peter Spiegelthal tarafından, mezar odası antik devirde yağmalanmış olarak keşfedilmiş.
Bu alandaki ikinci büyük tümülüs 200 m çapında, 50 m yüksekliğindeki Karnıyarıktepe’dir.”
Tümülüsün içinde 90 m çapında, üzerinde Lidçe çeşitli monogramlar olan bir krepis duvarı tespit edildiğini söyleyen Başgelen, “İlk vakitler Kral Gyges’e ilişkin olduğu düşünülen bu görkemli tümülüs, taş personelliği ve seramik buluntularına dayanarak MÖ 6. yüzyılın birinci yarısının sonuna tarihlenmiş. Bu açıdan bir hipotez olarak bu tümülüsü yaptırmış lakin içine gömülememiş bir Lidya hükümdarına, büyük ihtimalle de Perslere tutsak düşen, zenginliği lisanlara destan olmuş “Kroisos”a ilişkin olduğu düşünülmekte.
Bu derece değerli mezar anıtları olmasına rağmen geniş bir alana yayılan tarım yerleri içindeki Bintepeler Lidya tümülüsleri gözden ırak olması nedeniyle son yıllarda definecilerin kaçak kazılarına daha sık sahne olmaya başlamış. Bintepeler Lidya tümülüslerinin Sardes antik kenti ile birlikte UNESCO Dünya Mirası Kalıcı Listesi’ne alınmasının Bintepeler’e dadanan iş makinalı bu defineci tahribatına karşı daha aktif korunma önlemlerinin alınmasına vesile olmasını dileriz” diyor.
