Prof. Dr. Sınar, komisyon masası için CHP’ye ‘saldırıları meşrulaştırma’ uyarısı yaptı: ‘Ön şart tutuksuz yargılama olmalı’

Ceza hukukçusu Prof Dr Hasan Sınar Cumhuriyet’in sorularını yanıtladı.

– Kısa süre evvel çatışma olmaksızın Irak’ın kuzeyinde 12, orman yangınlarında mücadelede Eskişehir ve Bursa’da toplam 11, önceki gün ise sıvı kaybından 2 askerimizi şehit verdik. İhmal mi, liyakatsizlik mi, iş bilmezlik mi yoksa cezasızlık mı… Ne dersiniz?

Son seçenek vardır ya “hepsi” diye, aslına bakarsanız öyle. “Türkiye’de ucuz olan bir şey söyleyin” desem, istisnasız herkes “insan hayatı” karşılığı verir. Soma’da dünya madencilik tarihinin en büyük facialarından biri yaşandı. Bugün hiç olmamış üzere… 6 Şubat zelzelesinde resmi kayıtlara göre 50 bin kişi hayatını yitirdi, beşerler hala konteynerlerde kalıyor lakin çoktan unuttuk. Kartalkaya’daki yangının iki hafta önce duruşması yapıldı. Bizim kanunda müsaade sistemi olduğu için Turizm Bakanı, bürokratlarının yargılanmasına izin vermedi…

– Müsaade vermeme durumuna karşı yasa ne diyor?

İdari yargıya, Danıştay’a gidip onun müsaade vermeme kararını kaldırtıp yargılamaya onların dahil edilmesini sağlayabilirsiniz.

– Danıştay ne kadar sürede karar veriyor?

Çok uzun sürmez fakat sıkıntının özüne gitmek lazım. Türkiye’de insan hayatının ucuzluğunun ihmal boyutu çok kıymetli. Gerekli tedbiri alma konusundaki yükümlülüğünü yerine getirmeyen kamu görevlilerine önemli hiçbir somut yaptırım uygulanmıyor. Devlet, ihmal nedeniyle ölen canların hesabını sormalı fakat sormuyor. Paran, nüfuzun varsa ahlak dışı, hukuk dışı işler yapsan da önemli değil. Tekrar toplumda var olmaya ve hürmet görmeye devam ediyorsun ne yazık ki.

– Öldürülen Mattia Ahmet Minguzzi’nin hem ailesi hem de avukatı ölüm tehditleri aldığını söylüyor. Neden bu kadar çaresizler?

Herkes hukuk sistemini suçluyor fakat burada biz toplum olarak kendimize bakacağız. Hukuk bir üstyapı kurumu. Son 7 yılda üç tane örtülü af kanunu çıkartıldı. Bugün de Adalet Bakanlığı üzerinde yeni bir af kanunu çıkartılması için yoğun bir baskı var.

– Kim tarafından?

Genelde içeride bulunan beşerler ve yakınları tarafından. Ve aslına bakarsanız sistem onları destekliyor. Türkiye bir aflar ülkesi. Daima öğrenci affı, imar affı, vergi affı çıkar. Af, seçmen siyaseti zorladığı için çıkıyor. Af çıkarmak, yükümlülüklerini yerine getiren dürüst yurttaşların cezalandırılması, kuralları çiğneyen, sistemi istismar eden düzenbazların da ödüllendirilmesi demektir.

– Minguzzi davasında sorun nedir?

Minguzzi davasında çok fazla parametre var. Sanıklar 18’den küçük, kanunda 15-18 arası yaşa yönelik ceza için doğrudan “indirilir” diyor. Hakime takdir yetkisi tanımıyor. Halbuki burada “indirilebilir” üzere bir ibareye ihtiyaç var. Hakim hem o cürmün işlenişindeki özellikleri, failin kasta yahut taksire dayalı kusurunun yoğunluğunu gözeterek indirimi uygulayıp uygulamama noktasında bir takdir yetkisine sahip kılınmalı. Şu an hakimin de yapabileceği bir şey yok. Önüne gelince bu kuralı uygulamak zorunda.

– Pekala ya tehditler…

Tehdit suçunun kanundaki cezası son dönemde arttırıldı lakin yatarı olmayan bir ceza. Hiçbir gelişmiş ülkede kabahat işleyip mahkum olduğunuzda “Bunun yatarı ne kadar” diye sormazlar. 8 yıl cezası varsa 8 yıl yatar. Artık Türkiye’de o kadar makûs, çarpık bir sistem var ki 10 yıl mahpus ceza, bir bölü ikisini yattıktan sonra kaideli salıverme ile baştan beş yıla düşüyor. Bir de kontrollü özgürlük geldi, en az bir yıl öncesinde erken tahliye imkanı veriyor. Kaldı 4 yıl. Onun da muhakkak bir süresi açık cezaevinde geçiyor. Özetle 10 yıl ceza alan biri kapalı cezaevinde yalnızca bir buçuk yıl kalabiliyor.

– Ayşe Tokyaz’un katili ile ilgili daha önce de bir kadının ölümünde şüpheli olmasına karşın hakkında gerekli süreç yapılmadığı ortaya çıktı, bunun hukuksal açıklaması var mı?

Türkiye’de suça eğilimi olmayanlar için bir cehennem yaratıldı. Kriminal, suça eğilimi olan, vuran kıran bu üzere kötücül insanlara açık çek veren bir sistem var. Fail eğer bir kolluk görevlisiyse duvara çarpmış üzere geri dönersiniz. Bu olayda basın olmasaydı “intihar” diye geçiştirilebilirdi. İstanbul Sözleşmesi’nin hukuk dışı biçimde kaldırılması yüzünden evvelden çok kolaylıkla alabildiğimiz uzaklaştırma kararlarını artık alamıyoruz. Öldürülen kadın daha önce tekraren şiddete uğramış. Böyle bir durumda daha ileri gitmeden o adamı devletin enterne etmesi lazım. Gerekirse elektronik kelepçeyi takıp meskende tutmalı. Mevzuat buna müsait. Fakat bu büsbütün siyasi irade ile ilgili bir husus. İstisnasız bir şey var: Bir bayanı öldürmeye karar veren birinin internet aramalarında “Kadın cinayetinde kaç yıl yatılır, uygun hal indirimi alınır mı” soruları var. Çok bilinçliler. Sistemin kendi lehine olmasından cüret alıyorlar.

– Ağır cezaların caydırıcı olmadığına ait yapılan yorumlar gerçeği yansıtmıyor mu o vakit?

Bir cezayı caydırıcı kılan, yüksekliği, yükü değildir. Toplumdaki herkesin o cezanın kesin bir biçimde uygulanacağına mutlak bir inanç beslemesidir. Türkiye’de bizden bunu çaldılar.

– Bir yandan da kriminal beşerler dışarıda gezerken CHP’li belediye liderleri tutuklu yargılanıyor…

2017 referandumu, kuvvetler ayrılığını ortadan kaldırıp kuvvetler birliğini getirdi. Yargı tümüyle yürütmenin tahakkümü altına girdi. Yürütmenin refleksi ne istikametteyse yargı ne yazık ki o yönde hareket ediyor. Yürütmenin önceliği şu an siyasi rakiplerini, muhalefeti yargı yoluyla sindirmek, bastırmak, nefes alamaz hale getirebilmek. Hasebiyle önceliği şu an ismi suçlar değil.

– Terörsüz Türkiye sürecinde hem terör örgütü PKK hem de DEM partililer yasal düzenlemeler yapılmasından söz ediyor. DEM Parti, “silah bırakma, silah bırakanların türel durumu, güvencesi, topluma katılmaları, bunlarla ilgili kanun tekliflerinin hazırlanması” biçiminde bir özet geçti. Nasıl olur bu yasal düzenlemeler?

Bu yola girdiyseniz bunu yapmak zorundasınız. Silah bırakan bunun karşılığını ister. ETA, İspanya Hükümeti’nden hiçbir şey almadı mı? Bu müzakere sürecidir. Müzakereye girilmesinin doğruluğu yahut yanlışlığı farklı bahis. Adam senden gerekli yasal altyapının oluşturulmasını istiyor. Çünkü bizim terörle çaba mevzuatımızın 40 yıldır öznesi PKK ve benim bildiğim kadarıyla şu an 8 binden fazla PKK ile ilgili yatan hükümlü var. Adam silahları bırakıyorsa senden bunun karşılığında cezasızlık isteyecek. “Silahımı bırakayım, geleyim, beni zindana at” demeyecek. Süreç şeffaf işlemediği için tam bilemiyoruz. Mesela Cemil Bayık ve onun gibiler Türkiye’de sokakta dolaşamaz, muhtemelen üçüncü bir ülke düşünülecek, oraya inançlı geçişleri sağlanacak. Lakin onun dışındakiler için bir cezasızlık temeli oluşturulacak. Bu özel bir af kanunu şeklinde mi olacak, yoksa yalnızca onlara ait cezasızlık getiren bir temelde mi göreceğiz. Ancak dikkat çekmek isterim şu an Öcalan’la ilgili yapılan süreçlerin hepsi bizim mevzuatımızın ihlalidir.

– Hangi süreçler?

Devlet görevlileri, İmralı’da görüşmeler yapıyor. Öcalan’ın görüntüsü çekiliyor, yayınlanıyor. İnfaz kanununda böyle bir şey yok. Biz tutuklu belediye liderlerinin yanına giderken saatimize kadar çıkartıyoruz. Bu kadar sıkı düzenin içerisinde Öcalan’ın görüntüleri servis ediliyor, iletileri okunuyor. Çok enteresan bir devirden geçiyoruz. Öcalan ağırlaştırılmış müebbet mahkumu. Sen buna kanunun vermediği imkanları, yetkileri kullandırıyorsun. Suç işliyorlar.

– Terörist başına yasal olmadan tanınan haklar fiili olarak hür olduğunu mu gösteriyor?

Teknik olarak ceza infazı devam ediyor lakin Öcalan çoktan çıktı. Bakınız, sesleniş konuşmaları yapıyor.

– Ne yapılmalı?

Şimdi her şey toz pembe gittiği için kimse bunları konuşmuyor. Ancak birinci çözüm sürecinde olduğu üzere otomobil devrilir de bu sürecin altında kalırlarsa yalnızca sürece faal olarak katılanlar değil bugün PKK’ya, Öcalan’a övgüler düzenler de kendilerini terörle çaba kanundan, terörizmin propagandasından yargılanırken bulabilirler.

‘YASAL ALTYAPI OLMALI’

– “Kurucu önder” diyenler de mi?

Dokunulmazlığı olanlar için bir şey söyleyemem ancak dokunulmazlığı olmayan herkes çok dikkat etmeli. Zamanın ruhunun şehvetine kapılmamak lazım. Önce bir yasal altyapı oluşturulmalı. Ondan sonra PKK’lılar için yasal düzenleme yapılmalı. Yalnızca dağdaki değil. Şu an PKK’dan hüküm girmiş içeride yatanlar var.

– Bir kısmının hür bırakıldığına ait haberler çıktı…

220. unsurun altıncı fıkrasında “terör örgütü üyesi olmamakla birlikte örgüt adına suç işleyenler” hükmü vardı. Bununla ilgili düzenlemeyi AYM iptal etti ve belli bir müddet verdi. Daha evvel de iptal etmişti. Hükümet aynı düzenlemeyi bir kere daha geçirdi. AYM bir daha iptal etti. Bunu için yeni bir düzenleme yapmak gerek ancak hükümet yapmadı. Bunun üzerine o karar iptal kararının yürürlüğe girdiği tarih itibariyle yürürlükten kalktı. O insanların cezaevinde olmasını sağlayan hüküm yürürlükten kalktığı için salıverildiler. Diyarbakır’da salınanlar 30 civarında bildiğim kadarıyla.

– DEM’in beklentisi son yargı paketinde gerekli düzenlemelerin yapılması yönündeydi, o vakit neden olmadı?

Temel nedeni siyasi irade. Çünkü yalnızca PKK’lıları değil, FETÖ’cüleri de etkileyecekti. Komitedeki en büyük meselelerden biri bu olacak. O denli bir düzenleme getirecekler ki yalnızca PKK’lılar yararlanıp başkaları yararlanmayacak. Lakin getirecekleri düzenleme çok büyük olasılıkla anayasaya muhalif olacak. AYM’nin önüne gittiğinde anayasanın 10. hususundaki “eşitlik ilkesi”nin ihlali nedeniyle iptal edilecek.

– Eşitlik unsuru çiğnenmeden sadece PKK’lıların yararlanacağı bir düzenleme nasıl yapılır?

Allah kolaylık versin diyorum kendilerine. Yazılan her söz eşitlik prensibinin ihlali olur. Bunu nasıl formüle edecekler bilmiyorum. Çağırırlarsa eylül ayında masraf, Meclis’te anlatırız.

– CHP’nin komiteye katılıp katılmama durumu çokça tartışılıyor, sizce ne yapmalı?

Ekim ayından bu yana iktidar imkanlarıyla yargıyı bir silah olarak kullanarak asimetrik bir atak varken CHP’yi bu sürecin bir paydaşı kılamazsın. Öte yandan AİHM’nin yerine getirilmeyen kararları; Can Atalay, Osman Kavala, Demirtaş ile ilgili davalar var. İktidar hukukun üstünlüğüne geçiş yönünde bir irade ortaya koymalı ki CHP de sürecin etkin bir destekçisi haline gelsin.

– Zafer Partisi başkanı Özdağ, CHP’nin kurula katılmasının “Öcalan’a siyasi meşruiyet kazandırma” olacağı uyarısı yaptı, katılır mısınız?

Doğru. Öcalan siyasi meşruiyet kazanır. Çünkü Öcalan o masanın bir parçası olacak. Kendisi olmaz da gönderdiği DEM görevlisi olur, fark etmez. Fakat “çözüm” deniyorsa, Öcalan’ın ve PKK’nın içinde olmadığı bir denklemde çözüm üretemezsiniz. CHP, “Bu bir ihanet sürecidir. Ben asla bu sürecin bir parçası olmam” da diyebilir. Lakin benim görebildiğim kadarıyla hem Özel’in hem İmamoğlu’nun yaklaşımı böyle değil.

– CHP’nin komiteye katılmak için “şeffaflık”, “komisyonun kanunla kurulması” üzere koyduğu şartlar var, siz ne düşünüyorsunuz?

CHP, tutuklu yargılanan siyasetçilerin tutuksuz yargılanmasını komiteye oturmanın ön şartı olarak ortaya koymalı. CHP, kendisine yönelik saldırılar devam ederken komiteye katılırsa Öcalan’ın siyasi olarak yasallaştırılmasının yanı sıra kendisine yönelen saldırıları da yasallaştırmış ve bu hücumlara diz çökmüş olur.

– Pekala AİHM’nin Demirtaş için verdiği karar, böyle bir süreçte neden hala uygulanmıyor?

Anayasa çok açık, AİHM kararları bağlayıcıdır. Fakat “Uygulamıyorum” diyor. Şunu açıkça söyleyeyim; DEM Parti’nin ve bilhassa Öcalan’ın Demirtaş’ın dışarıya çıkartılması yönünde samimi talebi olup olmadığını sorgulamak lazım.

– Demirtaş’ın dışarı çıkması Öcalan’ın ve birtakım DEM’lilerin gölde kalmasına mı neden olur?

Bu sorunun karşılığını herkes biliyor. O hareketin liderliği için en güçlü aday Demirtaş ve 9 yıldır esaret halinde. Evrakını biliyorum. Bomboş bir evraktan ötürü haksız yere cezaevinde yatıyor. Demirtaş’ın aktif bir güç haline gelip mücadelenin bayraktarlığını yapması parti içerisinde de istek edilmiyor olabilir.

– Öcalan dışarıdayken Ekrem Bey’in ise hala cezaevinde yattığına şahit oluyor muyuz?

Bunu millete anlatamazsınız. MHP bunun farkında. Onun için “TRT’de yargılama” ve “yargılamaları hızlandırın” vurgusu yapıyor. Öcalan’ın dışarıda Ekrem Başkan’ın ve CHP’li belediye liderlerinin içeride olduğu bir sistemde sonuca ulaşamazsınız. Şayet niyet bağcıyı dövmek değil, üzüm yemekse CHP sürece dahil edilmeli.

– Bir yandan da yeni anayasa gündemde…

Asıl kırılma noktası orası olacak.

– Neden?

Erdoğan’ın iktidarını devam ettirebilmesi, bugünkü koşullarda mümkün gözükmüyor. Beklenilen, Erdoğan’ın bir daha seçilmesini mümkün kılmayan anayasa 101’in değiştirilmesi. Lakin mevcut sayı ile mümkün değil.

– 385’i buldukları söyleniyor…

DEM’i bir blok halinde kabul ederseniz, evet. Erdoğan’ın “AK Parti, MHP, DEM bir yola girdik” söyleminin anayasanın 101. unsuruna ait bir değişiklik emeline matuf bir işbirliği olduğu izlenimini yaratıyor. Lakin DEM seçmeninin düne kadar kendilerini yerden yere vuran Erdoğan’a şartsız takviye vermesini beklemek çok gerçekçi değil. Soru, “Bu takviyenin karşılığında Erdoğan onlara neyi vermeyi vaat ediyor”. Anayasanın 42. ve 66. hususlarının de bu süreçte tartışılacağını göreceğiz.

– Lakin birinci dört unsurun ruhuna aykırı düzenlemelerin yapılamayacağı yönünde görüşler var…

Bu bir yorum. Artık öyle yahut değil diyemem. Ne getireceklerini bilmiyorum lakin Cumhur İttifakı bunu neyin karşılığında yapacak? Şayet mevzu 101 değilse

Cumhur İttifakı “Bu bir bühtandır, iftiradır” deyip 101’in kapsam dışında bırakılacağını taahhüt etmeli. Bu nedenle en sıkıntı kısım anayasa. En büyük tartışma orada yaşanacak ve dananın kuyruğu orada kopacak.

PROF. DR. HASAN SINAR

İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu. 2006’da ceza hukuku alanında “hukuk doktoru” ünvanını, 2016’da “Ceza Muhakemesi Hukukunda Tutuklama” başlıklı doçentlik çalışmasıyla “Ceza Hukuku Doçenti” aldı. 2019’da Milletlerarası Ceza Hukuku Derneği’nin Paris’te düzenlenen “Büyük Genel Kurulu”nda Türkiye ulusal kümesi temsilcisi olarak bulundu. 2023’te profesör oldu. Altınbaş Üniversitesi’nde Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Anabilim Dalı Başkanı görevlerini yürüten Sınar, İstanbul Barosu’na kayıtlı olarak ceza davalarında avukatlık yapıyor.

FOTO İMZA: VEDAT ARIK