Cilalı Taş Periyodu dönemi, antik insanlığın avcı toplayıcılıktan tarıma hakikat yaptığı büyük atılıma damgasını vurdu. Ancak bu gelişme tek bir yerde gerçekleşmedi. Bunun yerine tarım, ortalarında Amerika kıtası, doğu Asya ve Afrika’nın da bulunduğu birden fazla yer ve vakitte gelişti. Bu ortada nasıl geliştiği de büsbütün bulunduğunuz yere bağlıydı. Örneğin paleoarkeologlar arpayı, baklagilleri ve buğdayı birinci grup biçenlerin yaklaşık 10.000 yıl evvel Natufian’lar olarak bilinen bir Levant kültürü olduğunu düşünüyor. Natifian’lar, tarımın bilinen en eski ispatını barındıran bir Orta Doğu bölgesi olan Bereketli Hilal‘de yaşamıştı.
Popular Science Türkçe’de yer alana çalışmaya nazaran araştırmacılar, bu karmaşık ve üst üste binen tarihe yeni katmanlar eklemiş durumda. Üç gün evvel Proceedings of the National Academy of Sciences bülteninde yayınlanan bir çalışmaya nazaran uzmanlar, benzeri tahıl grup biçme uygulamalarının 1.500 km kadar uzak bir uzaklıkta tıpkı vakitlerde gerçekleşiyor olabildiğini ortaya çıkarttı.
Arkeologlardan oluşan milletlerarası bir araştırma grubu, 2019 yılında Özbekistan’ın güneyindeki Surkandarya Vadisi’nde bir bölge olan Toda Mağarası’nda hafriyata başlamışlardı. Mağaranın en eski katmanlarının içerisinden kömür, taş aletler ve bitki kalıntıları üzere çeşitli eserler çıkarmışlar. Bulgular en az 9.200 yıllıkken, yapılan ek arkeobotanik araştırmalar ise mağarada yaşayanların yabani arpa, Antep fıstığı ve elma topladığını gösterdi.
Ek olarak yapılan kullanım-aşınma tahlili, bu Neolitik topluluğun taş bıçaklar ve orağa benzeyen taş katmanlar kullandıklarını gösteriyor. Bu kesme kalıpları, dünya çapındaki başka doğrulanmış tarım sistemleriyle örtüşüyor.
Çin Omurgalı Paleontoloji ve Paleoantropoloji Enstitüsünde çalışan makale eş muharriri Xinying Zhou, “Dönüşümler davranışların ne kadar yaygın olduğunu gösteren bu keşfin, bilim insanlarının yiyecek aramaktan çiftçiliğe geçişe yönelik fikirlerini değiştirmesi gerekiyor” diyor bir açıklamada.
Araştırmacılar Toda Mağarası’nda yapılan bu keşiflerin, antik avcı-toplayıcı kültüründe tarımın doğuşuyla direkt irtibatlı olduğunu ve bu gelişmenin, yüzlerce kilometre uzaktaki Natufian’lar ile neredeyse birlikte gerçekleştiğini ileri sürüyor.
Makalenin müelliflerinden biri olan ve Max Planck Jeoantropoloji Enstitüsünde çalışan Robert Spengler, “Giderek artan ölçüdeki araştırmada, evcilleştirmenin insanlarda kasıtlı bir niyet olmadan gerçekleştiği öne sürülüyor” açıklamasında bulunuyor. “Tarıma yol açan bu davranışların insanlarda daima halde geliştiği bulgusu ise bu görüşü destekliyor.”
Xinying, Spengler ve meslektaşlarının Orta Asya’daki bu geniş bölgede görülen bu birinci geleneklerin kapsamını belirleyebilmesi için daha fazla inceleme yapılması gerekiyor. Bilim insanları ayrıyeten bu tahılların, yabani arpa tarımının birinci örneklerinden birini sunup sunmadığını da araştırmayı ümit ediyor. Şayet durum böyleyse, kelam konusu bölgenin deneysel tarımın bir başka antik merkezi olduğu akla gelebilir. Bu uygulama ya Bereketli Hilal’den farklı gerçekleşmiş ya da bölgeye şu an düşünülenden çok daha erken ulaşmış olabilir. Sonuç ne olursa olsun son bulgular, insanlığın bu büyük teknolojik, toplumsal ve ziraî evrim tablosunun daha yeterli ele alınmasını sağlayabilir.
