Türk iktisadı, TÜİK’in açıkladığı bilgilere nazaran 2025 yılı ikinci çeyreğinde yüzde 4,8 büyüme kaydetti. Mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış büyüme oranı ise yüzde 4,6 olarak duyuruldu. Fakat bu sayılar, tıpkı periyotta açıklanan sanayi üretimi, kapasite kullanım oranı, inşaat üretimi ve dış ticaret üzere öncü göstergelerle tutarsız görünüyor.
Ekonomist Mahfi Eğilmez, 3 Eylül 2025 tarihli “Hangisi Hakikat?” başlıklı yazısında, açıklanan GSYH bilgilerinin alandaki ekonomik gerçeklerle çeliştiğini belirterek durumu “birkaç tuhaflık” başlığı altında kıymetlendirdi.
BÜYÜMEDE SEKTÖREL DAĞILIM
Mahfi Eğilmez’in değerlendirmesi şöyle:
“TÜİK, 2025 yılının ikinci çeyreğine ait Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) bilgilerini açıkladı. Buna nazaran iktisat, yıllık bazda yüzde 4,8, mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış olarak ise yüzde 4,6 büyüdü. Bu oranlar, en optimist beklentilerin dahi üzerinde gerçekleşti.“
TÜİK, yılın birinci çeyreğine ilişkin büyüme oranını da yüzde 2’den yüzde 2,3’e revize etti. Böylelikle son dört çeyreğin ortalama büyümesi yüzde 3 olarak kaydedildi.
İkinci çeyrekte büyümeye en yüksek katkıyı yüzde 10,9 ile inşaat dalı sağlarken, onu yüzde 7,1 ile irtibat, yüzde 6,1 ile sanayi ve yüzde 5,6 ile ticaret, ulaştırma, konaklama ve yiyecek hizmetleri izledi. Tarım, hayvancılık ve balıkçılık yüzde 3,5, kamu idaresi, eğitim, sıhhat ve toplumsal hizmet faaliyetleri ise yüzde 1,2 daraldı.
İNŞAAT DALI BÜYÜMENİN LOKOMOTİFİ OLDU
Yüzde 4,8’lik büyümenin sektörel katkısında birinci sırayı inşaat aldı. İnşaat kesimini yüzde 7,1 ile bağlantı faaliyetleri, yüzde 6,1 ile sanayi, yüzde 5,6 ile ticaret ve hizmet dalı izliyor. Tarım, hayvancılık ve balıkçılık yüzde 3,5, kamu idaresi, eğitim, insan sıhhati ve toplumsal hizmetler ise yüzde 1,2 küçüldü.
Harcamalar açısından büyümeye bakıldığında, en kıymetli katkının yatırımlardan (yüzde 8,8) ve hane halklarının en son tüketim harcamalarından (yüzde 5,1) geldiği görülüyor. Mal ve hizmet ihracatı yüzde 1,7 artarken, ithalat yüzde 8,8 yükseldi.
BÜYÜMEDEKİ TUHAFLIKLAR
Mahfi Eğilmez, büyüme bilgilerindeki uyumsuzlukları üç başlıkta kıymetlendirdi:
SANAYİ BÖLÜMÜNDE FARK
Sanayi bilgileri ve üretici şikâyetleri, yüzde 5,6’lık büyümeyi işaret etmiyordu. Mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış sanayi üretim endeksi (SÜE), ikinci çeyrekte yüzde 0,2 büyüme göstermiş; bu, GSYH’deki yüzde 6,1’lik sanayi katkısının hayli altında. Kapasite kullanım oranları da düşüş trendini doğruluyor.
İNŞAAT KESİMİ VERİLERİ
İnşaat üretim endeksindeki değişimler, ikinci çeyrekteki yüzde 10,9’luk büyümeyi açıklamaya yetmiyor. Birinci üç ayda çok düşük artış gözlenirken, ikinci üç ayda sonlu yükseliş var. Bu durum, GSYH’deki büyümeyi tam olarak yansıtmıyor.
DIŞ TİCARETİN KATKISI
İhracat yüzde 1,7 artarken, ithalat yüzde 8,8 yükseldi. Genel görüş ihracatın GSYH’ye müspet, ithalatın ise negatif tesiri olduğu tarafında. Lakin Türkiye üzere üretimde ithal malı kullanan ülkelerde ithalat, büyümeye olumlu tesir de yapabiliyor.
Mahfi Eğilmez, bu bilgilere dayanarak, büyüme oranlarının ya da endüstrici ve inşaat kesimi temsilcilerinin şikâyetlerinin büsbütün hakikat olmadığını belirtiyor.
