Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nca duyurulan, yıllardır tartışma konusu olan Finike-Demre-Kaş-Kalkan otoyolu projesi ile ilgili inceleme kıymetlendirme momisyonu tarafından verilen ÇED olumlu kararı kamuoyunda büyük reaksiyon ile karşılandı.
Aralarında Likya üzere özgün bir kültürel peyzajın karakterini oluşturan arkeolojik ve doğal sitlerin de yer aldığı toplam 20 başka korunan alanı etkilemesi beklenen otoyol projesi için 66 binden fazla ağacın da kesileceği belirtiliyor. Otoyol projesinin geçtiği güzergâhta, Myra antik kenti, Andrake antik kenti, Beymelek İsion Kulesi, Istlada/Hoyran, Kyaneai üzere antik kentler de yer alıyor. Bakanlıktan aldığımız bilgi, projenin tüm itirazlar ve değerlendirmeler sonucunda yine oluşturulduğu istikametinde oldu. Gazetemize açıklama yapan arkeologların ise bahse ait yansıları sürüyor.
PROJE İLE 19 DAKİKA KISALACAK YOL İÇİN!
Akdeniz Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Gül Işın
Raporun ilgili kısımlarında karayolu güzergâhının 11 noktada Taşınmaz Nitelikli Kültür Varlığı barındıran müdafaa altındaki sit alanlarından geçtiği “etkileşim”; “minimum etkileşim” tabirleri ile tanım edilmiş olmakla birlikte “etkileşim”, “minimum etkileşim” tabirleri ne yürürlükteki muhafaza mevzuatında ne de bilimsel literatürde karşılığı olan bir tariftir. Münasebetiyle 11 antik yerleşim ile etkileşimde bulunmak demek direkt bu alanlara “müdahale” edileceği manasını da taşır.
Örneğin planlanan patlatma çalışmalarından biri Myra antik kenti sonlarında MÖ 5. 4. yüzyıllara tarihlenen kayaya oyulmuş su yolu yakınında olacaktır. Ve raporda müdahale sırasında yapıtların ziyan görmeyeceği sırf iddiası bir görüştür; çünkü patlatma çalışmalarının bilimsel fizibilitesi raporda sunulmamıştır. Proje ile 19 dakika kısalacak yol için kendi maddelerini çiğneyerek 11 adet antik yerleşmemize ilişkin taşınmaz kültür varlıklarını patlatan yegâne ülke olarak yaftalanmadan evvel bu proje durdurulmalı.
TARİHİ MİRASA HANÇER
Arkeologlar Derneği Başkanı Bülent Türkmen
Bakanlık tarafından hazırlanan Finike-Demre-Kaş-Kalkan yol projesi bölgenin doğal ve kültürel mirasına vurulmuş bir hançerdir. Bu projeyle birlikte 11 arkeolojik sit ve 9 müdafaa alanı ziyan görecek. Bu alanlar içinde Kaş-Kekova Özel Etraf Muhafaza Bölgesi’nden 1. derecede doğal sit alanlarına, Kyaneai antik kentinden Myra antik kentine çok sayıda müdafaa altında bölge var. Ayrıyeten 66 binin üzerinde ağaç kesilmesi kelam konusu.
Kasım ayında Urfa’da Memleketler arası Neolitik Kongresi gerçekleştirildi ve bence çok kıymetli bir tertipti. Bir öbür yandan UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne varlıklarımızı yazdırmak için bir çalışma yürütülüyor. Ancak öte yandan bu projede de olduğu üzere birçok alanda tanım edilemez bir tahribatın yaşanmasının kararları alınıyor. Kaz Dağlarından Latmos’a, Diyarbakır Surları’ndan İstanbul Tarihi Yarımada’ya, Kapadokya’dan Hatay’a uzanan neredeyse ülkenin her tarafında kültürel ve doğal mirasımız geri dönüşü olmayan bir biçimde tahrip edildiği, Avrupa Birliği adayı, ICOMOS üyesi ve memleketler arası kültürel ve doğal mirasın korunmasına yönelik mukavelelere taraf olan bir ülkede dikkat edilmesi gereken bir süreçtir.
Finike-Demre-Kaş-Kalkan yol projesinin geçtiği Likya Bölgesi ise özgünlüğü ile güçlü kültürel ve doğal varlıkların bütünleştiği bir coğrafya olmasıyla ayrıcalıklı bir alandır ve bakanlığın bu proje başta olmak üzere ülkemizde doğal ve kültürel mirasımızı tahribine “yol açan” projelerinden bir an evvel vazgeçmeye davet ediyoruz. Bir öbür davetimiz da bu alanda çalışan uzmanlar ve meslektaşlarımız başta olmak üzere bütün vicdanlara; bu miras hepimizin, sahip çıkalım, örgütlenelim birlikte itiraz edelim. Bugün bu gidişata dur demezsek yarın çok geç olacak.
Yaşam alanlarımıza, kültürel ve doğal mirasımıza dokunmayın.
ARKEOLOĞUN UZMANLIĞI, MERAK KONUSU…
“Kültürel ve Doğal Mirası İzleme Platformu” sözcüsü arkeolog-editör NEZİH BAŞGELEN
1993 yılında yürürlüğe giren birinci ÇED yönetmeliğinin bugüne kadarki saha uygulamalarının sonuçlarına baktığımızda ÇED’in tarihi ve doğal etraf kıymetlerinin korunmasında pek çok açıdan tartışılması gereken bir hale geldiği görülmektedir. Bunun son örneğini de FinikeDemre-Kaş-Kalkan otoyolu projesi ile ilgili ÇED raporundaki uzman değerlendirmelerinde izlemekteyiz.
Bu bağlamda büyük reaksiyon ile karşılanan ÇED olumlu kararına destek olan otoyol projesinin geçtiği güzergâh ile ilgili arkeolojik raporunu hazırlayan arkeoloğun uzmanlığı ve alanda ne üzere çalışma yaptığı ilgili kamuoyunca merak ediliyor. Bilhassa Beymelek Lagünü ve İsion Kulelerinden Kyaneai antik kentine , tarih öncesinden Bizans periyoduna arkeoloji ve kültürel peyzaj açısından inanılmaz yoğunluktaki bu güzergâh ile ilgili seçilen bu arkeoloji uzmanının neler saptadığını ve neleri heyete sunduğunu da bilmek istiyoruz. Bu açıdan da bundan sonraki basamakta bilhassa otoyol projesinin sit alanlarıyla kısımlarına yönelik ayrıntı projelerinin alanın ehil uzmanlarının ilgili hafriyat liderlerinin kontrolünde hazırlanması diliyoruz.
GERİ GETİRME BAHTIMIZ YOK
Göbeklitepe – Karahantepe kazı başkanı Necmi Karul
Sözü edilen alanın ayrıntısını bilmiyorum lakin bu çeşit durumlarda ören yerine en hâkim kişi olan hafriyat liderinin görüşüne başvurulur. Muhafaza konseyleri da bu görüşe prestij eder. Kamu ya da sanayi yatırımlarının arkeolojik mirası bir pürüz değil de gibisi halde kültürel, yeri geldiğinde de ekonomik zenginliğimizin bir kesimi olarak görmesi temeldir.
Dolayısıyla güçlü bir kültürel mirasa sahip ülkemizde tüm kurumlar planlanlama etabında arkeolojiyle ait görüşleri almalıdır. Geçmişe dair olanı kaybedildiğinde bir daha geri getirme bahtımızın olmadığını unutmamak gerekir.
