Kimi vakit bilgi, kimi vakit da cümbüş maksadıyla giderek daha fazla vakit harcanan yazılı ve görsel medya ortamlarında “şiddet”, “karamsarlık” ve “endişe” içeriklerinin daha görünür hale gelmesi, “Dünya giderek makus bir yere mi dönüşüyor?” sorusunu akıllara getirdi.
Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Murat Kırık ve Yapay Zeka Siyasetleri Derneği (AIPA) Kurucusu ve Başkanı Zafer Küçükşabanoğlu, “kötü” ve “karamsar” haberlerin daha görünür olmasının yapay zeka teknolojileriyle ilişkisini kıymetlendirdi.
Prof. Dr. Kırık, tarih boyunca masallar, destanlar ve gibisi anlatılarla yazılı ve görsel içeriklerde savaşlar, krizler ve trajediler öne çıksa da günlük hayatta bilim, sanat ve dayanışma üzere olumlu gelişmeler de meydana gelirken medyanın daima makûs haberlere odaklanmasının dünyanın olduğundan daha karanlık algılanmasına yol açabildiğini söyledi.
Kötü haberlerin manşetlere hakim olmasının birkaç temel sebebi olduğuna işaret eden Kırık, “Sosyolojik açıdan krizler ve olumsuz olaylar toplumsal nizamı tehdit ettiği için beşerler bu tıp haberlere daha fazla dikkat gösterir. Ruhsal olaraksa evrimsel süreçte hayatta kalma içgüdüsü, insanların bu şekil haberlere ilgisini arttırır. Berbat haberler belirsizlik ve risk algısını artırarak dikkat cazip hale gelir. Medya kuruluşları da izlenme ve etkileşim oranlarını artırmak ismine bu eğilimi istedikleri üzere kullanır.” diye konuştu.
Yapay zeka teknolojilerinin klasik medya ve toplumsal medya ortamlarında kullanımı ve tesirinin arttığına dikkati çeken Kırık, “Yapay zeka makûs manşetlerin yayılmasında dolaylı bir rol oynayabilir. Algoritmalar kullanıcıların daha fazla etkileşim gösterdiği içerikleri öne çıkardığından sansasyonel yahut kaygı verici haberler daha fazla görünür hale gelebilir.” dedi.
Kırık, medyanın haberlere bakışının, haberleri anlatım stilinin bu süreçte belirleyici bir rol üstlendiğini kaydederek, dehşet ve tasa yerine umut ve iyimserliği teşvik eden haberler üretmenin de mümkün olduğunu, bunun için sırf trajedilere değil tahlil odaklı haberciliğe odaklanılması gerektiğini lisana getirdi.
Prof. Dr. Kırık, sözlerine şöyle devam etti:
“Örneğin, bir etraf felaketi haberinde yalnızca sorunu anlatmak yerine alınan tedbirleri, bilimsel tahlilleri ve ferdî katkı yollarını da vurgulamak okuyuculara daha yapan bir bakış aşısı kazandırabilir. İnsanların harekete geçmesini sağlayacak ilham verici ve motivasyon artırıcı içerikler toplumsal iyimserliği destekleyebilir.”
“Yapay zeka ile üretilen geçersiz yahut aldatıcı haberler kriz anlarında dezenformasyona yol açabilir”
Haber ve paylaşımların lisanının kaygı ve paniği körüklemek yerine bilgilendirici ve yönlendirici olması gerektiğini belirten Kırık, “Sosyal medya ve basında kullanılan lisanın tesiri de epey büyüktür. Bilhassa başlıkların his sömürüsü yahut abartı içermeden gerçeği yansıtması gerekir. Ayrıyeten empati kuran, yapan teklifler sunan ve farklı bakış açılarını içeren içerikler toplumsal diyaloğun sağlıklı ilerlemesine de katkı sunar.” değerlendirmesinde bulundu.
Prof. Dr. Kırık, ayrıca, “yapay zeka ile üretilen düzmece yahut aldatıcı haberlerin kriz anlarında dezenformasyona yol açabileceği” ikazında bulunarak, birebir teknoloji etik kurallarla yönetildiğinde olumlu haberciliği destekleyerek dezenformasyonun önüne geçip toplumun daha şuurlu kararlar almasının sağlanabileceğine dikkati çekti.
Medyanın haberlere bakışı ve haberleri anlatım usulünün çok kıymetli olduğunu bildiren Kırık, “Medya okuryazarlığının teşvik edilmesi, okurların, izleyicilerin kıyas ve mukayese yapması da hayli mühimdir. Gerçek habercilik her vakit tiraj, reyting, hit değil, vatandaşlara yanlışsız bilginin aktarılmasıdır.” tabirlerini kullandı.
Yapay zekanın tesirinde kullanım emeli belirleyici
Yapay Zeka Siyasetleri Derneği (AIPA) Kurucusu ve Başkanı Zafer Küçükşabanoğlu da “yapay zekanın şahsileştirilmiş içerik sunumu, etkileşim ve tahlil açısından birçok yarar sağlarken yanlış bilgi ve manipülasyon, kutuplaşma ve data güvenliği üzere bahislerde ise önemli sorunlar yaşatabildiğini” söyledi.
Küçükşabanoğlu, medya içeriklerinin üretilmesi, dağıtılması ve tüketilmesinde yapay zekanın rolünün giderek artmasına rağmen AIPA’nın yaptığı “Medyada Yapay Zeka Algısı” araştırmasında, toplumun yüzde 60,6’sının internetteki gerçek ile geçersiz haberler ortasındaki farkı belirleme konusunda “endişe duyduğunun”, yüzde 15,2’sinin ise “endişe duymadığının” görüldüğünü aktardı.
Araştırmada, toplumun yüzde 41’inin yapay zekanın haber ve bilginin güvenilirliğini düşürdüğü, yüzde 19,4’ünün ise artırdığı görüşünde olduğunun tespit edildiğini kaydeden Küçükşabanoğlu, “Toplumun yüzde 47’si yapay zeka teknolojilerinin gelişmesinin medya dalına olumlu tesiri olduğunu belirtirken, yüzde 27,9’u olumsuz tesiri olduğunu, yüzde 25,1’i ise kararsız olduğunu belirtmiştir.” sözlerini kullandı.
Küçükşabanoğlu, toplumsal medya platformlarının şahsileştirilmiş içeriklerle bilgi ve cümbüşe ulaşmada kolaylık sağlamasına rağmen araştırmada görüşlerine başvurulan bireylerin yüzde 27,9’unun, yapay zekanın uydurma haberleri ve yanlış bilgileri yaymak emeliyle kullanıldığı gerekçesiyle “olumsuz tesire sahip” olduğunu düşündüğüne işaret etti.
Yapay zekanın kontrol sistemlerine entegre edilmesi çağrısı
Yapay zeka teknolojilerinin ziyanlı içeriklerin tespit edilmesi ve filtrelenmesi üzere fonksiyonlarla çocukların ve gençlerin inançlı bir ortamda bilgi edinmelerini sağlayabileceğini vurgulayan Küçükşabanoğlu, bu sistemlerle haberlerin doğruluğu ve güvenilirliği denetlenerek yalnızca ebeveynlerin değil toplumun geneli için de daha muteber bir ortam oluşturulabileceğinin altını çizdi.
Küçükşabanoğlu, araştırmada, toplumun yalnızca yüzde 19,4’ünün, yapay zekanın internette yer alan haber ve bilgilere olan inancı artırdığını belirttiğini aktararak, şunları kaydetti:
“Yapay zeka, şahsileştirilmiş içeriğe ulaşma, sürat, küresel kaynaklara ulaşma üzere hususlarda toplumu olumlu etkilerken inanç konusunda da tam karşıtı istikamette olumsuz etkilemektedir. Toplum bilhassa dijital mecralardaki haber ve bilgilerin emniyetli olması konusunda tasa duymaktadır. Kanun koyucuların ve ilgili kurumların güvenilirlikle ilgili düzenlemelerle bu hususlara müdahale etmesi gerektiği toplumun talep ettiği hususların başında geliyor. Bu noktada toplumsal inanç hissini artırmak, bilgi ve haber kaynaklarının kontrollerini süratlice gerçekleştirmek ismine ilgili kurumların yapay zeka teknolojilerini kontrol sistemlerine entegre etmeleri çok kıymetlidir.”
