Karadeniz’de yaşanan depremler endişe yaratmıştı: Diri fay haritası değişecek mi?
Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Heyelan Uygulama Araştırma Merkezi, zelzelelerin Doğu Karadeniz‘de heyelan, taşkın ve kaya düşmesi üzere olaylarla tesirini belirlemek için çalışma yürütüyor.
KTÜ Heyelan Uygulama Araştırma Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi de olan Prof. Dr. Hakan Ersoy, Karadeniz’de son aylarda yaşanan sarsıntılara ait açıklamada bulundu.
ENDİŞELENDİREN DEPREM!
Rize‘nin Hemşin ilçesinde 15 Kasım 2024’te 4,7 büyüklüğünde zelzele meydana geldiğini anımsatan Ersoy, kayıtlara geçmemiş ama mevcut olan yarar bu türlü bir zelzelenin meydana gelmesinin kendilerini endişelendirdiğini söyledi.
Ersoy, zelzelelerin akabinde ikincil afetlerin akıllara geldiğini lisana getirerek, “Özellikle ikincil afetler deyince, sarsıntılardan sonra bizim aklımıza heyelanlar, kaya düşmeleri ve gibisi afetler geliyor. Bunlarda bir artış var mı işte bunların üzerine çalışıyoruz” dedi.
Trabzon’da 5 Ocak’ta 3.2, 9 Ocak’ta 3.4 büyüklüğünde meydana gelen zelzelelere de dikkati çeken Ersoy, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Tekrarlı yükler bunlar. Yani daima siz farklı bir titreşimle etkilenebiliyorsunuz. Olağan şartlarda biz biliyoruz ki heyelanların ve kaya düşmelerinin en kıymetli nedenlerinden biri de gerek yapay, gerek doğal titreşimler ve bununla birlikte yağış. Artık son vakitlerde da bilhassa Doğu Karadeniz Bölgesi’nde bunun olumsuz tesirlerini yaşamaya başladık. Zelzelelerin tesiri katiyen heyelan ve kaya düşmesine neden olur fakat Trabzon’da bu küçüklükte zelzeleler, heyelana ya da taşkına direkt neden oluyor mu bunu geçen yıldan itibaren çalışmaya başladık, kesin sonuca ulaşmaya çalışacağız.”
“DEPREM ŞİDDETİ TABANA NAZARAN DEĞİŞİR”
Prof. Dr. Ersoy, dolgu alanlarının sarsıntının şiddetiyle kontağı hakkında da bilgilendirmede bulunarak, “Deprem şiddeti yere nazaran değişir. Büyüklük değişmiyor fakat şiddet elbette ki yerin tipine nazaran değişiyor. Taban büyütmesi diye bir kavram var. Münasebetiyle bir kaya ortamında titreşimin tesiriyle, dolgu ortamdaki titreşimin tesirini birbirinden çok farklı hissederiz” tabirini kullandı.
Doğu Karadeniz’in vilayetlerinde yerleşimin değerli bir kısmının kıyı kodunda olduğuna dikkati çeken Ersoy, şunları kaydetti:
“Günümüzde baktığımızda neredeyse yerleşimin yarısını bu alçak kodlara, dolgu alanların üzerinde yapmaya başladık. Münasebetiyle rastgele bir titreşimin tesirini tahminen geçmiş yıllarda yaşamayacakken günümüzde artık yaşayabilecek durumdayız. Zira zelzele birçok vakit dolgu alanlarını natürel ki kaya kütlelerinden çok daha fazla yer büyütmesi sayesinde tesirler. “
Ersoy, olumsuz sonuçlar yaşamamak için yapısal tedbirlerin çok kıymetli olduğuna işaret etti.
“DİRİ FAYLARIN VARLIĞI SAPTANDI”
Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Kısmı Öğretim Üyesi, Sarsıntı Araştırma ve Uygulama Merkezi (DAUM) Müdürü Prof. Dr. Hasan Sözbilir de, son 125 yılda meydana gelen aletsel devir sarsıntılarına bakıldığında Doğu Karadeniz Bölgesi’nin başka bölgelere oranla daha düşük bir sarsıntı aktivitesine sahip olduğunun görüldüğünü belirtti.
Son periyotta elde edilen jeolojik ve jeomorfolojik datalara de dikkati çeken Sözbilir, şu değerlendirmede bulundu:
“Fakat bilhassa Sinop ile Artvin ortasındaki zon boyunca yapılan son çalışmalarda, Doğu Karadeniz kıyılarına yakın bölümlerde kayma suratı düşük lakin potansiyel canlı fay sınıfında değerlendirilebilecek fayların varlığına dair jeolojik ve jeomorfolojik bilgiler elde edilmiştir. Bunun yanında yeniden Samsun-Trabzon ortasındaki bölgede Karadeniz içinde yapılan deniz jeolojisi ve jeofiziği çalışmalarında denizaltında sarsıntı üretme potansiyeli olan canlı fayların varlığı saptanmış bulunmaktadır. Bu kapsamda yenilenmekte olan Türkiye canlı fay haritasında bu faylar işlendiğinde Doğu Karadeniz Bölgesi’ndeki vilayetlerimizin de sarsıntı tehlike düzeyinin değişmesi beklenmektedir.”
Prof. Dr. Sözbilir, son aylarda Trabzon ve Rize’de yaşanan zelzelelere ait de “Bölgede meydana gelen 3-4 büyüklüğü civarındaki küçük ölçekli zelzeleler yıkıcı nitelikte bir özelliğe sahip olmamalarına karşın, ikincil afetlere neden olabilmektedir. Bu nedenle bölgede ikincil afet yerlerinin evvelce belirlenmesi ve bu çeşit afetlerin önlenmesine yönelik çalışmalara sürat verilmesi gerektiğini düşünüyorum” dedi.
