Kanal İstanbul ‘ÇED olumlu’ kararına itiraz Danıştay’da… Bilirkişi raporu: Karar yetersiz, su kaynakları tehlikede, deprem tetiklenebilir
Kanal İstanbul Projesi’ne (Kıyı Yapıları-Yat Limanları, Konteyner Limanları ve Lojistik Merkezler – Denizden Alan Kazanımı, Taban Taraması, Beton Santralleri Dahil), Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından verilen 17 Ocak 2020 tarih ve 5774 sayı ÇED Olumlu kararının iptali ve yürütmesinin durdurulması istemiyle Danıştay 4. Dairesi’nde açılan davada istenen uzman raporu tamamlandı.
19’u profesör, 1’u doçent 21 uzman bilirkişi tarafından hazırlanan 400 sayfalık raporda, jeoloji ve hidroloji kapsamındaki yapılar; heyelan, zelzele, tsunami; çevresel tesirler; iklim değişikliği ile flora ve fauna, orman, tarım ve mera; deniz, kara ve hava ulaşımı; arkeoloji ve kültür varlıkları ile yer seçimine ait değerlendirmeler yapıldı.
Raporda, yapılan arazi keşif bulgularının, kesin ÇED raporunun sonuçlarının, etraf mevzuatı dahil olmak üzere uzmanlık alanlarına nazaran verildiği belirtildi.
“ÇED YANLIŞLARLA DOLU, TUTARSIZ, ÇELİŞKİLİ…”
Bilirkişi heyeti, proje kapsamında uygulanacak mekanik hafriyat ve nakliyat açısından yaptığı değerlendirmede, “Rapor; yanlışlarla dolu, tutarsız, çelişkili, hususun uzmanları tarafından hazırlanmadığı izlenimi veren özensiz hazırlanmış bir rapor olup olumlu pahalandırmak mümkün değildir” ifadesini kullandı.
Raporda, proje kapsamında yapılması planlanan barajların, ÇED kapsamında hudutlu ölçüde tahlil sunulsa da nüfus artışına bağlı olarak artan su talebinin gereksinimi karşılamasının mümkün olmayacağı, Kanal İstanbul projesinin inşa edilmesiyle geri dönülemez formda ziyan görecek su kaynaklarından birinin Küçükçekmece Lagünü olduğu, bu lagünün en kıymetli tatlı su kaynağı olan Sazlıdere Barajı’nın ortadan kalkması sonucunda lagünün özelliğinin ortadan kalkacağı ve bunun da biyoçeşitliliğe ziyan vereceği vurgulandı.
YEREL ZELZELELER TETİKLENEBİLİR
Bilirkişi raporunda, proje güzergahı boyunca yapılacak hafriyat ve inşaat faaliyetlerinin yer kabuğunda zorlanmış mahallî sarsıntılara yol açabileceği ikazında da bulundu. Ayrıyeten, örtü katmanının kaldırılmasıyla ortaya çıkacak 29 gömülü fay çizgisinin kanal suyu ile etkileşime girerek lokal sarsıntı oluşumlarını tetikleyebileceği belirtildi.
Raporda, ÇED evrakında kullanılan bilgilerin yetersiz olduğu, taban özelliklerinin ve sismik parametrelerin yanılgılı varsayımlara dayandığı söz edildi. Muhtemel büyük bir zelzelede kanal yapısının hasar görme ihtimalinin değerlendirilmediği, bu nedenle de alınacak tedbirlere dair teknik ve bilimsel bilgilere yer verilmediği kaydedildi.
Marmara Denizi yahut Karadeniz’de meydana gelebilecek büyük bir zelzelenin tetikleyeceği tsunami ve denizaltı heyelanları sonucu oluşacak dalga hareketlerinin, kanal ve üzerindeki yapılar için önemli tehdit oluşturabileceği vurgulandı.
ÇEVRESEL TESİRLER EKSİK İNCELENMİŞ
Raporda; hava kalitesi ölçümlerinin yetersiz, toz emisyonlarının eksik modellendiği, asbest riskinin göz gerisi edildiği tespit edildi. Hafriyat ve nakliye hesaplamalarının yapılmaması, taban tarama faaliyetlerinde müsilaj sonrası alternatif tahlillere yer verilmemesi de teknik eksiklikler ortasında gösterildi.
Hidrodinamik ve su kalitesi modellemelerinin düşük çözünürlüklü datalarla yapıldığı, iklim değişikliği senaryolarının dikkate alınmadığı, deniz suyu ve biyolojik örneklemelerin de temsil gücünün zayıf olduğu söz edildi.
KÜLTÜREL VARLIKLAR İÇİN MÜDAFAA PLANI SUNULMAMIŞ
Raporda, kanal güzergâhında bulunan arkeolojik alanlar ve kültürel varlıklar için rastgele bir muhafaza planı sunulmadığı, alternatif teklifler geliştirilmediği belirtildi. Bilhassa Mimar Sinan Köprüsü, Odabaşı Köprüsü, Rhegion antik kenti, Azatlı Baruthanesi ve Roma periyoduna ilişkin suyollarının proje alanından etkileneceği vurgulandı.
ÇED kararında, kanal nedeniyle su altında kalacak yahut yıkılacak yapıların sayısı ile etkilenecek nüfusa ait rastgele bir bilgi bulunmadığı kaydedilen raporda, kamulaştırma süreçleri, toplu konut projeleriyle kontaklar ve finansal tesirlerin de proje maliyetine yansıtılmadığı tespiti yapıldı.
Çalışma alanı içinde kalan iki kültür varlığı için muhafaza teklifinin bulunmadığı da aktarılan raporda, şunlar kaydedildi:
“Kanal inşası sonucunda su altında kalacak ya da kamulaştırma nedeniyle yıkılacak yapı sayısına ait bir sayı ve bundan etkilenecek nüfus hakkında rastgele bir bilgi raporda mevcut değildir.
Uydu imajından tespitin yapıldığı tarih prestijiyle hafriyat alanının yaklaşık 200 dönümlük küçük kısmı Sazlıdere Barajının mutlak muhafaza alanı (kırmızı çizgi) ve kısa aralık müdafaa alanı hudutları ortasında kalmaktadır. Bu alanda bulunan 41 adet korugan ve Filiboz 1. derece arkeolojik sit alanı, projeden direkt etkilenmektedir. Rastgele bir tampon bölge oluşturulmamış ve bir müdafaa teklifinde bulunulmamıştır.
Aynı halde Roma suyolu ve kurudere arkeolojik alanı ile iki köprü (15.-16.yy. oldukları tabir edilmiştir) ve bir çeşme (19.yy. olduğu söylenmiştir) çalışma alanı içinde kalmaktadır; bunlar için rastgele bir müdafaa önerisi sunulmamıştır. alanda Terkos suyolu ile Roma Dönemi’ne tarihlenen suyolları, tünel girişi vardır. Direkt çalışma alanı içinde kaldıkları anlaşılan her iki kültür varlığı için rastgele bir muhafaza önerisi sunulmamış, yolların kanal dışında kalan kısımları için de tampon bölge oluşturulmamıştır.
Kanal inşası sonucunda su altında kalacak ya da kamulaştırma nedeniyle yıkılacak yapı sayısına ait bir sayı ve bundan etkilenecek nüfus hakkında rastgele bir bilgi raporda mevcut değildir.”
Bilirkişi heyeti, ÇED kararında, doğal afetler, sarsıntı, tsunami, ekosistem tesirleri, kültürel varlıkların korunması ve kamulaştırma üzere başlıklarda yapılan değerlendirmelerin eksik ve yetersiz olduğunu belirterek, Kanal İstanbul’a ait ÇED kararının, teknik ve bilimsel açıdan uygun olmadığı sonucuna vardı.
