Kafkasya Uzmanı Mitat Çelikpala, Trump Rotası’ndaki son durumu değerlendirdi: Bölgedeki dengeler değişecek
Zengezur Koridoru’na bağlanması beklenen Kars-Iğdır-Aralık-Dilucu Demiryolu’nun temelleri, geçtiğimiz günlerde atıldı. Orta Asya ile Batı’yı bağlaması beklenen bu çizgi kapsamında; Türkiye, Azerbaycan, Ermenistan, Rusya ve ABD üzere aktörlerin içinde bulunduğu bölgesel dengelerde ne çeşit değişimler görüleceği merak ediliyor. Mevzuya ait Cumhuriyet’e değerlendirmelerde bulunan Kafkasya Uzmanı Prof. Dr. Mitat Çelikpala, “Barış mutabakatı sağlanırsa, çizgi oluşturma projesi istikrarları değiştirecek. Amerika’nın alana gelmesiyle ilgili soru işaretleri var. Rusya, denklemin dışında kaldı. Türkiye’nin Batı’yla işbirliği içinde olması gerekiyor” dedi.
Kalyon ve Cengiz İnşaat, geçtiğimiz günlerde Zengezur Koridoru’na bağlanması beklenen Kars-Iğdır-Aralık-Dilucu Demiryolu’nun temel atma merasimini gerçekleştirdi. Kelam konusu demiryolu, Kars’tan başlayarak Azerbaycan’ın Nahçıvan hududunda yer alan Dilucu Hudut Kapısı’nda son bulacak. Zengezur Koridoru olarak bilinen, Orta Asya ile Batı’yı birbirine bağlayacak çizginin, ‘Trump Rotası’ ismiyle 99 yıl ABD’ye devredilmesi Ermenistan ile Azerbaycan ortasında karara bağlanmıştı. İki ülkenin lideri 8 Ağustos 2025’te ABD Lideri Donald Trump’ın arabuluculuğuyla Washington’da ortak barış deklarasyonuna imza atmıştı.
‘BARIŞ MUTABAKATI, İSTİKRARLARI DEĞİŞTİRECEK’
Konuya ait Cumhuriyet’e değerlendirmelerde bulunan Kafkasya Uzmanı Prof. Dr. Mitat Çelikpala, koridor projesinin gerçekleşmesi için öncelikle Azerbaycan ile Ermenistan ortasında barış mutabakatı imzalanması gerektiğini söyledi. İki ülke ortasında savaşın bitmesinden beri bu mutabakatın masada olduğunu vurgulayan Çelikpala, “Azerbaycan ve Ermenistan görüşmeler sonucunda 17-18 unsurluk bir mutabakat çıkardılar. Bu muahedenin imzalanabilmesi için de Azerbaycan’ın bir grup kaideleri var. Muahede imzalanabilirse bu, Kafkasya’nın olağanlaşması ve Orta Koridor üzere demiryolu, denizyolu, karayolu ağlarını Ermenistan’ı da dahil edecek biçimde Türkiye üzerinden batıyla Çin ortasında sınır oluşturulması projesinin gerçekleşmesini sağlayacak ve istikrarları değiştirecek. Bu, Türkiye’nin de başından beri desteklediği bir şey” dedi.
‘AMERİKA KELAMINDA DURACAK MI?’
Anlaşmanın hangi yerde imzalanacağının değerli olduğuna dikkat çeken Çelikpala, “Buradaki en büyük sorun mutabakatla ilgili görünür bir adımın Washington’da Trump’la bir arada atılmış olması. Bu Azerbaycan açısından bir muvaffakiyet zira ortada Trump’ın da iki başkanla birlikte imzaladığı bir âlâ niyet evrakı var. Azerbaycan’ın üzerindeki Amerikan yaptırımlarının kaldırılmış olması bir yarar. İki tarafın savaşmayacaklarını taahhüt etmiş olmaları da bölgesel istikrarlar açısından kıymetli.
Üçüncüsü, Trump yolu ismi altına gelen, eski Zengezur Koridoru denilen, Nahçıvan ile Azerbaycan ortasındaki irtibat. Türkiye uzun müddettir bunu çalışıyor. Münasebetiyle bu, hem Türkiye’nin hem de Azerbaycan’ın çıkarlarıyla uyumlu. Problem, bunun gerçekleştirilmesi problemi. Amerika’nın alana gelmesi, Kafkasya’daki istikrarları değiştirmesi ve İran’ın kuzeyini baskı altına alması üzere yansımaları olacak elbette.
Türkiye’nin en büyük sorunu; son 10-12 yıldır Irak’la başlayıp Suriye ile devam eden Amerika’yla yaşadığı gerginlikler. Bu şartlar altında kuşkuyla yaklaşmak Ankara açısından olağan zira Amerika kelamında duracak mı, bölgeyi istikrarsız hale mi getirecek yoksa daha inançlı bir yere mi getirecek; bunları bilmiyoruz” sözlerini kullandı.
‘RUSYA, DENKLEMİN DIŞINDA KALIYOR’
Rusya’nın, Ukrayna sıkıntısının de dahil olduğu mevzu başlıkları nedeniyle 2020’den beri Kafkasya bölgesinden çekilmeye başladığını söyleyen Çelikpala, “Bu geri çekilme hızlanmaya başladı. Rusya, Kafkasya’da artık 1990’larda ve 2000’lerdeki aktör değil. Bu cinste projeler, Rusya’yı denklemin biraz dışına itecekmiş üzere gözüküyor. Ermenistan dahil olmak üzere bölgesel aktörler, Rusya’yı burada görmek istemiyorlar. Lakin, Ermenistan’da bir sonluluk var; önümüzdeki Haziran’da Ermenistan’da seçim olacak.
Paşinyan iktidarda kalabilecek mi, Rusya’ya yakın bir muhalefet mi iktidara gelecek; bunları şimdi bilmiyoruz. Onun için, Paşinyan idaresi de bu tıpta Amerikan ve Batı dayanaklı projelerle bölgedeki istikrarları değiştirmeye çalışıyor; Azerbaycan ve Ermenistan da. İkisi birleşirse, Rusya kısa vadede burada daha ikincil planda bir aktör olacak elbette. Rusya, Ukrayna sıkıntısını bitirip bu bölgeye dönebilir lakin eski yol askeri güçler buraya dönmesi artık mümkün değil zira istikrarlar değişiyor. Rusya’nın burada daha uzlaşmacı ve işbirliği yapmaya çalışan bir aktöre dönüşeceğini düşünüyorum” diye konuştu.
‘TÜRKİYE, MASADA PASİF KALIYOR’
Bu çeşitteki kapsamlı projelerin büyük yatırımlara gereksinimi olduğunu söyleyen Çelikpala, “Türkiye’nin ekonomik kaidelerini dikkate aldığımızda yabancı yatırıma gereksinim var. Bu da sorun yaratıyor. Türkiye’nin bunları yönetmek konusunda Batılılarla biraz daha işbirliği içinde olması lazım. Türkiye’de idare, daha pasif olarak bakıyor şu anda. ‘Nasıl olsa bunların hepsi Türkiye’den geçmek zorunda bizle anlaşacaklar’ ve ‘Azerbaycan’la aramız zati âlâ, münasebetiyle Azerbaycan’da Türkiye’nin yanında duracaktır’ diyor fakat her ülke kendi çıkarlarına nazaran hareket etmeye çalışıyor. Türkiye’nin de burada kendi çıkarlarını gerçekleştirmeye çalışırken dikkatli olması lazım. Masada olmak lazım” dedi.
