Sayıştay’ın ESK Genel Müdürlüğü 2023 Kontrol Raporu’na nazaran, geçen yıl 650 bin 481 baş besilik ham dana ithalatı yapıldı. Son 4 yılda toplam ithalat ölçüsü 1 milyon 366 bin 776 baş, ortalama yıllık ithalat ölçüsü ise 341 bin 694 baş olarak gerçekleşti. Bu ithalatın tamamı özel kesim tarafından gerçekleştirildi. ESK tarafından yapılan bir ithalat yok. Meğer ithalatın ESK tarafından yapılması gerektiği bunun birebir vakitte kâr marjının kamuda kalmasını sağlayacağına vurgu yapılan raporda, şöyle denildi:
“İthalatın özel kesim yerine yalnızca ESK tarafından yapılması, et tutma kapasitesi yüksek ırkların ülkeye gelmesini ve ithalatın planlı bir yapıya kavuşmasını sağlamasının yanında yurtiçi ham dana üreticilerini ziyana uğratmayacak bir fiyat siyaseti ile satılması da bu alandaki kâr marjını kurum uhdesinde münasebetiyle kamuda bırakacaktır.”
Rapora nazaran, 2018 ve 2019 yıllarında ESK tarafından besicilerin ziyan etmemesi gayesiyle piyasa fiyatının hayli üzerinde kesim yapılmak zorunda kalındığı, kesilen etlerin de piyasa istikrarının bozulmaması ismine uzun müddetli stoklarda bekletildiği, ortadan geçen iki yılın sonunda ziyanına satıldığı belirtildi.
ÖZELE ‘KAR’ TRANSFERİ
Sıkı bir denetim ve kontrol düzeneğine muhtaçlık duyulan “tazminata tabi kurallı hayvan kesimlerinin” Et ve Süt Kurumu haricindeki özel bölüme ilişkin kombinalara da yaptırıldığı tespit edildi. Tazminat ödemeleri ise Tarım ve Orman Bakanlığı bütçesinden gerçekleştiriliyor. Raporda, şöyle denildi:
“Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından hayvan yetiştiricilerine destekleme bütçesinden yapılan gelir kaybının telafisi niteliğindeki tazminat ödemeleri, özel dal kombinaları için kâr transferi niteliğindedir. Zira tazminata tabi kurallı hayvan kısımlarının ESK dışında yaptırılması durumunda özel dal firmaları ucuza aldıkları karkas etleri yüksek kâr marjı ile kavurma olarak piyasa fiyatından satmaktadır. Bu cins tazminata tabi kurallı hayvan bölümlerinin tamamının ESK tarafından yapılması halinde Tarım ve Orman Bakanlığı destekleme bütçesinden karşılanan meblağ da dolaylı yoldan kamunun uhdesinde kalacaktır.”
TAVUKTA BÜYÜK ZARAR
Rapora nazaran, Erzincan Tavuk Kombinası’nda gerçekleştirilen gövde ve modül tavuk üretiminde, üretim ve satış maliyetlerinin yüksek olması nedeniyle rekabetçi satış fiyatlarının oluşmadığı bu nedenle faaliyetten daima ziyan edildiği tespit edildi. 2017 yılı dâhil 2023 yılı sonuna kadar toplam 904.6 milyon TL gerçek ziyan edildi.
