İngiliz bilgisayar bilimci Tim Berners-Lee tarafından geliştirilen “World Wide Web” (www) projesini tanıtan birinci web sitesi, 20 Aralık 1990’da İsviçre’deki Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi’nde (CERN) yayımlandı.
Başlangıçta yalnızca CERN içinde erişime açık olan bu site, 6 Ağustos 1991’de dışarıdan insanların da kullanımına açılmasıyla, web sayfalarının birinci örneği olarak dijital çağın temellerini attı.
Bu gelişme, insanlık tarihinin en büyük teknolojik kırılmalarından birine öncülük etti.
İlk vakitlerde sırf askeri ve akademik araştırmalar için geliştirilen internet, vakitle ticaretten eğitime, sağlıktan ulaşıma, haberleşmeden cümbüşe kadar hayatın çabucak her alanında esaslı dönüşümlere yol açtı.
Günümüzde toplumsal medya platformlarıyla bireyler çevrim içi topluluklar kurup birbirleriyle irtibata geçerken, tıpkı vakitte ferdî içeriklerini de milyonlara ulaştırabiliyor.
Mobil aygıtlar, bulut sistemleri ve yapay zeka takviyeli altyapılar sayesinde internet, sırf bir bağlantı aracı olmaktan çıkıp daima gelişen dinamik bir dijital ekosistem haline geldi.
Türkiye’nin internetle tanışması
Dünyada yaşanan bu dijital dönüşümden iki yıl sonra, Türkiye de internete adım attı. 1986’da Türkiye Üniversite ve Araştırma Kurumları Ağı (TÜVAKA) ismiyle akademik tabanlı bir ağ kuruldu.
TÜVAKA akademik tabanlı bir paylaşım ağıydı ve Türkiye’nin önde gelen üniversiteleriyle araştırma kurumlarının birbirleriyle elektronik ortamda bağlantı kurmalarını sağlıyordu.
1987’de ise Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) üzerinden birinci geniş alanlı ağ (WAN) teması ile Avrupa ve ABD’deki üniversitelerin bilgisayar ağları olan BITNET-EARN’e erişim sağlandı.
Akademik tabanlı olmayan, birçok kurum ve kuruluşun internet kontağına erişmesini amaçlayan internet ağı projesi TR-NET, 1991’de ODTÜ ve Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) işbirliğiyle hayata geçti.
Bu kapsamda birinci memleketler arası test irtibatı da 1992’nin Eylül ayında “X.25” devresi üzerinden Hollanda ile kuruldu.
Ardından birinci internet teması ODTÜ Bilgi Süreç Daire Başkanlığına ilişkin yönlendiriciler ve PTT’den sağlanan 64 Kbps kapasiteli kiralık çizgi ile ABD’deki Ulusal Bilim Vakfı Ağı (NSFNet) ortasında kuruldu.
Bu ilişkiyle Türkiye, milletlerarası internet ağına dahil oldu.
TR-NET’in ticari kanadı 1995’te ODTÜ’ye devredilirken, bu gelişmenin akabinde internet temas suratı iki katına çıkarılarak 128 Kbps’ye yükseltildi.
1993-1996 yılları ortasında, Türkiye’deki üniversitelerin birçoğu ve kimi kamu kuruluşları ODTÜ üzerinden internete bağlanırken, bu yıllarda Ege, Bilkent, Boğaziçi ve İstanbul Teknik üniversitelerinde de internet irtibatları gerçekleştirildi.
İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ), internetin Türkiye’deki teknik altyapısının kurulmasında öncü kurumlardan biri olarak öne çıktı.
1994’te İTÜ Bilgi Süreç Merkezi’nde kurulan web sunucusu, Türkiye’de akademik içeriklerin dijital ortama taşınmasında dönüm noktası oldu.
Bu sunucu sayesinde hem öğrenciler hem de akademisyenler dijital kaynaklara erişim imkanına kavuştu.
İTÜ birebir vakitte UNIX temelli sistemler üzerinde çalışan birinci e-posta altyapılarını ve ağ servislerini devreye alarak Türkiye’de dijital bağlantının temelini attı.
ULAKBİM, TÜVAKA’nın fonksiyonlarını devraldı
“Üniversitelerin ulusal ve milletlerarası bilgisayar temasları ile ilgili hizmetlerin sağlanması” vazifesi, 1996’nın Mayıs ayında Yükseköğretim Kurulunca (YÖK) TÜBİTAK’a devredildi.
Bu kararın akabinde tıpkı yılın Haziran ayında TÜBİTAK Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi (ULAKBİM) kuruldu.
ULAKBİM, ticari kanadı ODTÜ’ye devredilen TR-NET’in eğitim ve araştırma alanındaki vazifeleri ile birlikte TÜVAKA’nın da fonksiyonlarını devraldı.
ULAKBİM, üniversiteler ortasında süratli ve inançlı bilgi paylaşımını sağlayan bir omurga ağı fonksiyonu görürken, kurulan bu altyapının birinci kullanıcıları ortasında İTÜ, ODTÜ, Boğaziçi Üniversitesi ve Ege Üniversitesi üzere esaslı kurumlar yer aldı.
Böylece internet, akademik dünyada ortak projeler, uzaktan eğitim ve bilimsel bilgi tabanı erişimlerini mümkün kılan bir araca dönüştü.
TURNET projesi ile internet üçüncü şahıslara taşındı
İnternetten ticari kuruluşların ve internet servis sağlayıcılarının yararlanmasını sağlayacak TURNET projesi 1996 yılının Ağustos ayında hayata geçti.
Bu gelişmenin akabinde TURNET’in sınırlarından ticari olarak yararlanan İnternet Servis Sağlayıcı (İSS) şirketler ortaya çıktı.
Söz konusu şirketler internet hizmetini üçüncü bireylere belirledikleri fiyatlar üzerinden satmaya başlarken, 1997’nin başlarında İSS sayısı 80’i aştı.
Türkiye’de birçok gazete ve mecmua 1996’nın sonlarından itibaren internet üzerinden yayımlanmaya, 1997’nin ortalarından itibaren bankalar internet üzerinden bankacılık hizmeti vermeye ve birebir yılın sonlarına gerçek da birtakım tanınan alışveriş merkezleri internet üzerinden alışveriş yapma imkanı sunmaya başladı.
1990’da yalnızca bir laboratuvarda erişilen internet, bugün milyarlarca insanın toplumsal, ekonomik ve kültürel hayatına istikamet veren bir platform haline geldi.
Mobil aygıtlar, yapay zeka, bulut bilişim ve objelerin interneti üzere teknolojilerle şekillenen bu dijital ekosistem, bireylerden devletlere kadar her seviyede etkileşimi ve verimliliği tekrar tanımladı.
Türkiye ise bu dönüşüme akademik birikim ve teknik kapasiteyle ahenk sağlayarak dijital çağın güçlü bir aktörü olma yolunda değerli aralıklar kat etti.
