Afganistan’da idare altyapı, su ve güç projelerine yük verirken, İran sonuna yakın bölgelerdeki su projeleri iki ülke ortasında tartışma konusu olmaya devam ediyor.
Taraflar ortasında son olarak, Afganistan’ın İran hududundaki Herat vilayetinde, Heri Rud Irmağı üzerinde inşasının tamamlandığı açıklanan Peşdan Barajı tartışma konusu oldu.
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekayi, kelam konusu projenin İran’ın su hakkına tehdit oluşturduğu gerekçesiyle Afganistan idaresine “itiraz ve güçlü endişelerinin” iletildiğini söz etti.
İran Su Endüstrisi Kurumu Sözcüsü İsa Bozorgzade de projenin iki ülke ortasındaki muahedeye mevzu olan Hilmend Irmağı havzasına da ziyan vereceğini belirtti.
Buna cevap olarak, Afganistan idaresi ise İran’ın Kabil Büyükelçisini uyararak, meselelerin diyalog yoluyla çözülmesi gerektiğini ve bu nedenle “sorumsuz açıklamaların iki ülke münasebetlerine ziyan verebileceğini” iletti.
GÖRÜŞMELERDEN SONUÇ ÇIKMADI
Afganistan’da yürütülen su projelerine dair İran tarafı sık sık tenkitlerde bulunuyor.
İki ülke heyetleri su konusundaki meseleleri çözmek ismine vakit zaman görüşmeler yapsa da şimdi bir sonuca varılmış değil.
Ancak, son olarak İran’ın Afganistan hududunda bulunan ve kuraklıktan en fazla etkilenen eyaletlerden olan Sistan-Belucistan eyaletini ziyaret eden İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, ülkesinin su hakkının takipçisi olduklarını ve iki ülke heyetlerinin su krizine tahlil bulmak emeliyle görüşeceklerini söyledi.
SU SORUNU
Afganistan ile İran ortasında bulunan Hilmend Irmağı üzerindeki suyun paylaşımına dair sorun, 1973’te varılan mutabakatla tahlile kavuşmuştu.
Anlaşmaya nazaran, Afganistan ırmaktan İran’a “normal koşullarda” saniyede 26 metreküp su vermeyi taahhüt etmişti. Bunun 22 metreküpü, “İran’ın su hakkı” olarak tanımlanırken, 4 metreküpü ise Afganistan’ın İran’a yönelik “iyi niyet göstergesi” olarak belirlenmişti.
Ancak, Afganistan kelam konusu mutabakatın “normal koşullar” altında geçerli olduğunu savunuyor. Bu nedenle, Afganistan’da yaşanan kuraklık nedeniyle kimi vakit İran’a akan su ölçüsünün azalması ya da sıfıra inmesi İran idaresini rahatsız ediyor.
Sık sık kurak periyotlar geçiren iki ülke, 1973’te imzalanan mutabakata bağlı olduklarını söz etmelerine karşın su sorunu nedeniyle karşı karşıya geliyor.
Bu nedenle, iki ülke ortasında suyun paylaşımına dair sıkıntıların tahlili için vakit zaman görüşmeler yürütülüyor.
İran, mutabakat konusu olan Hilmend Irmağı üzerinde olmasa bile İran sonuna yakın bölgelerdeki su projelerinin doğal etrafa ziyan verebileceğini, ırmak yataklarını değiştirebileceğini ve Hilmend Irmağı’ndaki suyun ölçüsünü da etkileyebileceğini savunuyor.
