Genetik mi çevre mi? Tek yumurta ikizlerinin paylaştığı ilginç özellikler

İkizler daima insanlarda merak uyandırmıştır. İkizler olağan soruları çok âlâ bilir…

“Telepatik güçleriniz var mı?”

“Birbirinizin acısını hissediyor musunuz?”

“Hiç birbirinizin yerine geçtiniz mi?”

İki farklı birey olsalar da bu kadar birbirine benzeyen iki beşere yönelik merak antik mitolojiye, müziğe, sinemalara ve edebiyata ilham verdi.

İkizler tıpkı vakitte bilimin de ilgisini çekti.

İkizler genetiğimiz ve etrafımızın özelliklerimizi ve davranışlarımızı nasıl etkilediği konusunda çalışmalar yapmak için müstesna fırsatlar sunuyor.

Bizi biz yapan genetik faktörler mi yoksa çevresel tesir ve yetiştirilme şeklimiz mı?

İki tip ikiz var. Birbirine benzemeyen, birebir anda meydana gelen ve iki farklı sperm tarafından döllenen çift yumurta ikizleri bunlardan biri. Tıpkı olağan kardeşler üzere genlerinin ortalama yarısını paylaşırlar.

Tek yumurta ikizleri ise iki embriyoya bölünen tek bir sperm ve yumurtanın döllenmesinden oluşuyor. Yani genlerinin neredeyse tamamını paylaşıyorlar ve sıklıkla birbirlerine benziyorlar. Bu çeşit ikizler çok ender ve her bin doğumun yalnızca yaklaşık üçünde görülüyorlar.

Kendisi de çift yumurta ikizi olan Prof. Nancy Segal tüm mesleğini bunu araştırmaya adamış bir isim. ABD’deki California State Üniversitesi’nde davranışsal genetikçi ve psikolog. Üniversitedeki İkizler Araştırmaları Merkezi’nin yöneticisi.

Prof. Segal “İkizler zekadan koşu suratına, kişilikten uzunluk ve kiloya her türlü özelliğe dek genetik ve çevresel tesirleri incelememizi sağlıyor” diyor.

Tipik ikiz araştırmalarında genelde tek yumurta ikizleri, çift yumurta ikizleriyle kıyaslanıyor.

Tek yumurta ikizleri makul bir karakter özelliğinde birbirlerine benziyorsa, bu durum genetiğin bu özelliğin oluşmasında bir cins rol oynadığını gösteriyor.

Boyumuzun, kilomuzun hatta zekamızın şekillenmesinde genetiğin rol oynaması sürpriz olabilir.

Fakat ikizler üzerine yapılan çalışmalar genlerimizin birebir vakitte en ferdî özelliklerimiz ve davranışlar üzerinde rol oynadığını da ortaya koydu.

Prof. Segal “İkizler çok sayıda farklı davranış konusundaki araştırmalarda kullanıldı: dindarlıktan toplumsal davranışlara, idam cezasına dayanak verip vermediğinizden, uyuşturucu kullanımına ve ne kadar yatırım yaptığınıza kadar” diyor.

Örneğin ABD, Hollanda ve Avustralya’da yapılan araştırmalar tek yumurta ikizlerinin din konusunda çift yumurta ikizlerine kıyasla daha çok tıpkı tutumu paylaştığını tespit etti. Bilhassa de yetişkinlik periyotlarında. Bu da genlerin inançlarımızda rol oynadığını gösteriyor.

Prof. Segal genlerimizin bizi Allaha inanmaya sevk etmediğini, daha çok zeka ve hassaslık üzere bizi buna yöneltebilecek daha karmaşık özelliklerimizi etkilediğini kaydediyor.

Ayrı büyüyen ikizler

Prof. Segal’ın araştırmasındaki en çarpıcı sonuçlar, nadiren birlikte büyümemiş olan tek yumurta ikizleri üzerine çalışmalara dayanıyor.

Biri kişilik olarak. Çarpıcı bir bulgu saldırganlık ve ne kadar klasik davranıldığı alanlarında…Birbirinden uzak büyüyen tek yumurta ikizleri, birlikte büyümüşler kadar birbirine benziyor. Bu da kan bağıyla birlikte yaşayan insanlardaki birbirine benzemenin arkasındaki itici gücün paylaşılan ortam değil, genetik tesirler olduğunu söylüyor.

Prof. Segal’ın yaptığı araştırmalardaki en ünlü örneklerden biri doğumun akabinde birbirinden ayrılmış ikizler Ann Hunt ve Elizabeth Hamel’e odaklanıyordu.

78 yılla en uzun müddet başka yaşayan ikizler alanında Guiness Rekorlar Kitabına girmişlerdi. İngiltere’de doğan, büyüyen ve yaşayan Ann’in araştırmaya başlamasından sonra, Elizabeth’in yaşadığı ABD’de tekrar biraraya gelmişlerdi.

Çalışmanın sonuçlarına nazaran Ann ve Elizabeth bir dizi kişilik özellikleri paylaşıyordu ve her ikisi de Jim isimli erkeklerle evlenmişti.

Diğer araştırmalardan gelen sonuçlar biraz daha garip.

Garip alışkanlıklar ve davranışlar da tekrarlanıyordu. Örneğin, bir tek yumurta ikizi muhakkak bir İsveç markası diş macunu kullanıyordu. Birbirlerinden başka büyüyen bir öteki tek yumurta ikizi de yedi yüzük, yedi bileklik ve bir saat takıyordu.

Fakat ortak davranışlar bunlarla da kalmıyor.

Prof. Segal “Bir başka tek yumurta ikizi bileklerine lastik bant takıyordu ve hem tuvalete gitmeden evvel hem de sonra ellerini yıkıyordu. Tahminen de mikroplara çok duyarlılardı ve paklığa çok değer veriyorlardı” diyor.

Birbirlerinden başka büyüyen bir İskoç tek yumurta ikizi de kızarmış ekmeklerini dörde bölüp, yalnızca üç parçayı yiyordu. Prof. Segal’a göre bu da yediklerine dikkat ettiklerine ve tabaklarındaki her şeyi yemediklerine işaret ediyor.

Prof. Segal “Bu olanlar tesadüfün olmadığını gösteriyor. Hepimizin garip alışkanlıkları var ancak bunlar durduk yere ortaya çıkmıyor, bir dereceye kadar bizi yansıtıyor” diye konuşuyor.

Jim İkizleri

Her ikisi de Linda isimli bayanlarla evlenmiş ve her ikisi de ikinci evliliklerini Betty isimli bayanlarla yapmıştı. Her ikisinin de Toy isimli bir köpekleri ve James Alan isimli oğulları vardı. Her ikisi de tırnak yiyor ve tıpkı kıyılarda tatil yapıyordu.

İkizler Minnesota Üniversitesinden Dr. Thomas Bouchhard’ın araştırmasına bahis olmuşlardı. İkizler hiç temasları olmamasına rağmen, kişilik testlerinde de çok misal sonuçlara imza atmıştı.

Bu sıra dışı örnekler şu soruyu gündeme getiriyor. Seçimlerimizde ve davranışlarımızda sandığımız kadar irade sahibi miyiz?

Prof. Segal “Bir şeylerin genetik tesirinde olmamız irade sahibi olmadığımız manasına gelmiyor” diyor.

Boşanmayı büsbütün genetikle belirlenmeyen ve hayatımıza büyük tesiri olan olaylar ortasında gösteriyor.

Peki genetik boşanmada nasıl bir rol oynuyor?

“Büyük ihtimalle sıkıntı kişilikler, inatçılık ve bu çeşit şeyler. Ancak genleriniz size boşan demiyor! Boşanma kararını siz veriyorsunuz. Münasebetiyle özgür iradenin rastgele bir biçimde etkilendiğine inanmıyorum.”

Prof. Segal’a göre asıl kıymetli olan kesin bir çerçevede düşünmemek.

Kişiliğimiz ve özelliklerimiz değerlendirildiğinde, bizi olduğumuz beşere dönüştüren tek bir kaynak yok.

Prof. Segal “İnsanlar bizi büsbütün etrafımızın şekillendirdiğini düşünmeye eğilimlidir. Ama bence bu bir yanlış anlama” diyor.