Ateşkes muahedesine varıldığı, Katar Başbakanı Mohammed bin Abdulrahman Al Thani ve ABD Başkanı Joe Biden tarafından doğrulandı.
Konuyla ilgili basın açıklaması yapan Katar Başbakanı Al Thani, İsrail ve Hamas’ın “kalıcı bir ateşkes” sağlanması için uzun periyodik bir muahedeyi kabul ettiğini söyledi ve mutabakatın İsrail kabinesi tarafından onaylanması halinde 19 Ocak pazar günü yürürlüğe gireceğini belirtti. Kesin bir takvimin ise ileride açıklanacağını ekledi.
ABD Başkanı Joe Biden, Gazze’deki çatışmaları durduracağını, Filistinli sivillere hayati insani yardımı sağlayacağını ve 15 aydan uzun müddettir tutulan rehineleri aileleriyle tekrar bir ortaya getireceğini söyledi. Biden, ateşkes planının kesin çizgilerini Mayıs 2024’te paylaştığını ve akabinde BM Güvenlik Kurulu tarafından oybirliğiyle kabul edildiğini hatırlattı.
ABD Başkanı, üç aşamalı planın kalıcı ateşkesi sağlaması için İsrail ile Hamas’ın ikinci basamakta gerekli düzenlemeleri müzakere edeceğini söyledi. Biden, müzakerelerin 6 haftadan uzun sürmesi halinde ateşkesin devam edeceğini belirtti ve ateşkesin müzakereler sürdüğü surece devam edeceğini vurguladı.
Açıklama öncesi toplumsal medya hesabından paylaşım yapan Ocak ayında misyona başlayacak seçilmiş ABD Başkanı Donald Trump “rehine mutabakatı sağlandı” iletisini verdi.
AYNI BİNA İÇİNDE MÜZAKERE YÜRÜTÜLDÜ
Taraflar son süreçte birinci sefer birebir odada olmasa bile, birebir bina içinde müzakere yürüttü.
İsrail ve Hamas temsilcileri, Paris, Kahire ve Doha’da üçüncü taraflar aracılığıyla müzakere yürütüyordu. Müzakerelerde ABD, Katar ve Mısırlı diplomatlar arabuluculuk yapıyor.
Anlaşmayla ilgili birtakım husus başlıkları hala net değil. Ateşkes, kaideler yerine getirilinceye kadar savaşı durduracak. Lakin bunun savaşın büsbütün sona erdiği manasına gelip gelmeyeceği ise şimdi belirli değil.
İsrail’in savaştaki temel gayelerinden biri Hamas’ın askeri ve idari kabiliyetlerini yok etmekti. İsrail Hamas’a önemli ziyan vermiş olsa da Hamas’ın hala faaliyet gösterme ve tekrar toparlanma kapasitesi var.
Hangi rehinelerin hayatta ya da meyyit olduğu ya da Hamas’ın kendilerinden haber alınamayan rehinelerin nerede olduğunu bilip bilmediği de bilinmeyen. Hamas ise İsrail’in özgür bırakmayacağını söylediği kimi mahkumların hür bırakılmasını talep ediyor. Bunlar ortasında 7 Ekim taarruzlarına karışmış olanların da bulunduğu sanılıyor.
İsrail’in tampon bölgeden belli bir tarihe kadar çekilmeyi kabul edip etmeyeceği ya da buradaki varlığının açık uçlu olup olmayacağı da bilinmiyor. Rastgele bir savaşta mutabakata varılan ateşkes kırılgan olabilir. Hamas ve İsrail ortasında daha evvel yapılan birtakım ateşkesler de çatışmalarla sarsıldı ve rafa kalktı.
Yapılan son ateşkesin vakit çizelgesi ve karmaşıklığı da yaşanacak küçük bir olayın bile barış için büyük bir tehdit oluşturabileceği manasına geliyor. Muahedenin son hali şimdi paylaşılmadı. Lakin bu ateşkesin üç evrede gerçekleşmesi bekleniyor.
BİRİNCİ EVRE: 42 GÜNLÜK ATEŞKES
ABD Başkanı Joe Biden’ın verdiği bilgiye nazaran, altı hafta sürecek birinci basamak, silahların susmasını, İsrail güçlerinin Gazze’den çekilmesini ve Hamas’ın elindeki rehinelerin hür bırakılmasını kapsıyor.
BBC’ye konuşan bir Filistinli yetkili, ateşkesin birinci gününde Hamas’ın üç rehineyi hür bırakacağını, geri kalan takasın da altı hafta içinde yapılacağını söyledi. Bu adımı takiben İsrail, Netzarim Koridoru da dahil olmak üzere Gazze’deki yerleşim alanlarından askerlerini çekmeye başlayacak.
Bundan bir hafta sonra Hamas dört rehineyi daha hür bırakacak. İsrail buna karşılık Gazze Şeridi’nin güneyine kaçmak zorunda kalan halkın, kuzeydeki konutlarına dönmesine müsaade verecek. Bu yolu yürüyerek aşacak olanlar, kıyı tarafından, araçla gidecek olanlar ise Gazze Şeridi’nin merkezinden geçen Selahaddin yoluna paralel bir öbür yoldan seyahat edebilecek.
Planın bu basamağında, İsrail birliklerinin Mısır ile Gazze ortasındaki Philadelphi Koridoru’nda kalmaya devam edeceği bildiriliyor. Reuters haber ajansına nazaran, ateşkesin birinci birkaç gününde kimi İsrail birlikleri Gazze Şeridi’ndeki kimi bölgelerden çekilecek.
Mısır ile Gazze ortasındaki Refah Hudut Kapısı, hasta ve yaralıların tahliyesi için kademeli olarak açılacak. İsrail’in Gazze’nin kuzeyi ve doğusundaki iki hudut bölgesinde 800 metrelik birer tampon bölge oluşturması da planlanıyor.
Katar Başbakanı Al Thani, mutabakatın birinci evresinde Hamas’ın 33 rehineyi hür bırakacağını söyledi. Karşılığında özgür bırakılacak 1000 Filistinli mahkum yahut tutuklu ortasında 7 Ekim 2023 saldırısına katılan savaşçıların bulunmayacağı kaydediliyor.
Ateşkesin 16. gününde İsrail ile Hamas’ın, planın ikinci ve üçüncü basamakları ile ilgili ayrıntılar üzerinde görüşmelere başlaması bekleniyor.
İKİNCİ BASAMAK: REHİNELERİN İSRAİL’E İADESİ
Katar Başbakanı El Teşhis, ikinci ve üçüncü basamağın detaylarının birinci kademenin uygulanması sırasında kesinleşeceğini söyledi.
Biden, planın ikinci basamağında “savaşın kalıcı bir halde sona ermesi” için müzakerelerin öngörüldüğünü belirtti. Biden, müzakereler altı haftadan uzun sürerse ateşkesin devam edeceğini söyledi.
Bu kademede, erkek askerler ve genç sivil erkek rehineler dahil olmak üzere yaşayan rehinelerin hür bırakılması bekleniyor. Meyyit rehinelerin cenazeleri de teslim edilecek. İsrail, Gazze’de 94 rehine bulunduğunu ve bunlardan 34’ünün meyyit olduğunun değerlendirildiğini açıklamıştı.
Ayrıca 7 Ekim 2023’te başlayan savaştan evvel kaçırılan dört İsrailli de Gazze’de tutuluyordu. Bunlardan ikisinin meyyit olduğu biliniyor. İsrail yüzlerce Filistinli mahkumun özgür bırakılmasını kabul ettiğini söylerken, Filistinli bir yetkili binden fazla mahkumun hür bırakılacağını kaydetti.
Yaklaşık 190 kişi 15 yıl ya da daha uzun vadeli mahpus cezasına çarptırılmış durumda. BBC’ye konuşan İsrailli bir yetkili cinayetten karar giyenlerin işgal altındaki Batı Şeria’da özgür bırakılmayacağını söyledi.
Ayrıca bu basamakta İsrail askerlerinin Gazze’den büsbütün çekilmesi ve “sürdürülebilir bir sükunetin” başlaması da öngörülüyor. Bu daha evvelki ateşkes tekliflerinde “askeri operasyonların kalıcı olarak durdurulması” olarak tanımlanmıştı.
ÜÇÜNCÜ EVRE: GAZZE’NİN YİNE İNŞASI
ABD Başkanı Biden, üçüncü aşamada Gazze’nin tekrar yapılanma planının devreye gireceğini söyledi. Bu yıllar alabilecek bir süreç.
Bu süreçte Gazze’ye insani yardım artacak ve yerinden edilen Filistinliler Gazze’nin tüm bölgelerine geri dönebilecek. Kalan son rehineler de ailelerine geri dönecek.
ANLAŞMAYA VARILMAYAN BAŞLIKLAR NELER?
Ateşkesin 15 Ocak akşamı duyurulmasının çabucak akabinde İsrail Başbakanlık ofisi tarafından yapılan açıklamada, “henüz muahedeye varılmamış birkaç madde” olduğu belirtildi. Lakin bunların kısa müddette aşılmasının beklendiği belirtildi.
İsrail ile Hamas ortasında savaşın büsbütün sona ermesi için şimdi muahede sağlanmış değil. Bunlarla ilgili müzakereler ateşkes sürecinin 16’ncı gününde başlayacak.
Anlaşmazlıklardan biri Gazze’yi kimin yöneteceği sorusuyla ilgili. İsrail, Hamas’ın Gazze’yi yönetmeye devam etmesine müsaade vermeyi kabul etmiyor.
Ayrıca, İsrail işgali altındaki Batı Şeria’daki Filistin İdaresi’nin de Gazze’yi yönetmesine müsaade vermeyi reddediyor. İsrail, çatışmalar sonrası Gazze üzerindeki güvenlik denetimini elinde tutmak istiyor.
İsrail, Filistin İdaresi tekrar yapılanmayı tamamlayana kadar, Gazze’nin süreksiz bir idarenin denetiminde olması için ABD ve Birleşik Arap Emirlikleri ile bir plan üzerine çalışıyor.
Sonrasında oluşturulacak yeni idarenin kalıcı olmasının sağlanması planlanıyor. Hamas ise rehinelerin özgür bırakılmasını içeren birinci basamak sonrası, İsrail’in kalıcı bir mutabakat yapmaya yanaşmamasıyla ilgili telaşlara sahip olabilir.
Kabinesindeki çok sağcı isimler Maliye Bakanı Bezalel Smotrich ve Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir, Hamas’la bu sürece karşı çıkıyor. Smotrich, mutabakatın İsrail’in ulusal güvenliği için “bir felaket” olacağını ve bunu desteklemeyi reddedeceği iletisini paylaştı.
Ateşkesi duyurduğu basın toplantısında Katar Başbakanı Al Thani’ye mutabakatın birinci etabın ötesine geçeceğine inanıp inanmadığı soruldu. Al Thani, müzakerecilerin buna inandığını fakat bunun muahedenin taraflarına bağlı olduğunu söyledi.
Al Thani, “Tarafların muahedeye uymasını bekliyoruz” diye ekledi.
