Erdoğan ve Putin en son 23 Ekim 2024’te Rusya’nın Kazan kentinde gerçekleşen BRICS Doruğu sırasında yüz yüze görüşmüşlerdi.
İki önder, yaklaşık 10 ay ortadan sonra bu defa Çin’in düzenlediği Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİO) Tepesi marjında bir ortaya gelecekler. 1+1 formatında yapılacak bu toplantıya Erdoğan ve Putin’in yanı sıra iki ülke dışişleri bakanları Hakan Fidan ve Sergey Lavrov da katılacaklar.
Sık sık telefonla görüşen iki başkan, en son 20 Ağustos günü Putin ve ABD Başkanı Donald Trump arasında gerçekleşen Alaska Doruğu’nun sonuçlarını ele almışlardı.
Tiencin’deki görüşmenin de en değerli hususunun Rusya-Ukrayna ortasında 24 Şubat 2022’den bu yana süren savaşın sonlandırılması olacak.
Putin’in danışmanı Yuri Uşakov, Rus basınına yaptığı bilgilendirmede, Erdoğan-Putin görüşmesinde bu hususun gündem unsurları ortasında olduğunu kaydetti.
ABD Başkanı Trump, önce 15 Ağustos’ta Putin ile Alaska’da sonra da Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski ve önde gelen Avrupalı başkanlarla 18 Ağustos’ta Beyaz Saray’da iki tepe yapmış ve Rus ve Ukraynalı önderleri bir-iki hafta içerisinde bir ortaya getirmeyi planladığını kaydetmişti.
Ancak ortadan geçen müddette, Rusya’nın Ukrayna’ya akınlarının şiddetlenmesi ve Kremlin’den Zelenski ile planlanan bir görüşme olmadığı açıklamaları, savaşın sonlanmasına ait ümitleri azalttı.
TÜRKİYE BARIŞ MASASININ KURULMASINDA ISRARLI
Erdoğan-Putin görüşmesinin bu türlü bir ortamda gerçekleşmesi, üretebileceği sonuçlar açısından çok da optimist olunmasını engelleyen bir gelişme olarak bedellendiriliyor.
Türkiye, savaşın başladığı günden itibaren NATO müttefiklerine nazaran daha farklı bir siyaset izlemiş ve barışın sağlanması için her iki tarafla aktif diyalog içinde olmaya itina göstermişti.
Dışişleri Bakanı Fidan, geçen hafta bir televizyon röportajında, Türkiye’nin Beyaz Saray’a giden Avrupalı ülkeler ortasında yer almamasına ait tenkitlere karşılık vermişti:
“Alaska’da Sayın Trump Sayın Putin’le buluştu, Washington’da Avrupalılarla ve Ukraynalılarla buluştu. Bu şu demektir: Trump savaşan taraflarla biraraya geliyor. Biz savaşın bir tarafı değiliz. Yani ne Alaska’daki masada olmalıyız, ne Washington’daki masada.”
Fidan, tıpkı röportajda, Türkiye’nin barış için hala ümitli olduğunu da söylemişti.
Erdoğan’ın da Putin ile görüşmesinde Türkiye’nin bu süreçte tarafların farklılıklarının giderilmesi ve kalıcı barış mutabakatına varılması için katkı vermeye devam edeceğini aktarması öngörülüyor.
Erdoğan, çabucak her konuşmasında, Türkiye’nin başkanlar düzeyinde bir görüşme yapmaları için mesken sahipliği yapmaya hazır olduğunu da vurguluyor.
GÜVENLİK GARANTİLERİNDE TÜRKİYE ‘KİLİT AKTÖR’
Rusya ve Ukrayna ortasında muhtemel bir barış mutabakatının geniş bir güvenlik garantileri paketini içermesi öngörülüyor. Bu güvenlik garantilerinin nasıl şekilleneceği ise Rusya ile Batı ortasında sorun oluşturmaya devam ediyor.
Dışişleri Bakanı Fidan, aynı röportajda, güvenlik garantileri konusunda Türkiye’nin “kilit aktör” pozisyonunda olduğunu vurguladı.
ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ile geçen hafta telefonda bu mevzuyu görüştüğünü anlatan Fidan, “Bizim dışımızda bir tartışmanın olması ve daha sonra bizimle bir şey paylaşılması bizim benimsediğimiz bir şey değil” dedi ve şöyle devam etti:
“Eğer bizim daha sonra aşikâr bir yerde yarar üretmemiz istenecekse, işlevsel olmamız istenecekse, bizim baştan itibaren bu tartışmaların içerisinde nitelikli olarak olmamız gerekiyor.”
Erdoğan-Putin görüşmesinde de bu bahsin ele alınması, Rusya’nın güvenlik garantileri konusunu nasıl algıladığının Türkiye tarafından daha uygun anlaşılması açısından değerli görülüyor.
Türkiye’nin savaş sonrası süreçte Karadeniz’in güvenliği konusunda liderlik edeceği, taraflar ortasında bir mutabakat olması durumunda da muhtemel bir barışı müdafaa misyonuna iştirak sağlayabileceği Ankara’da yapılan değerlendirmeler ortasında.
ORTADOĞU DA GÜNDEMDE
Uşakov’un bilgilendirmesine nazaran Erdoğan ve Putin, global gelişmeler ve Ortadoğu’daki süreçleri de ele alacaklar. İki önderin, İsrail’in Gazze’ye dönük artan akınları ve insani krizin yanı sıra Suriye’deki gelişmeleri de değerlendirmeleri bekleniyor.
Türkiye, memleketler arası toplumun İsrail üzerindeki baskıyı artırması gerektiğini vurguluyor. Rusya da Türkiye üzere İsrail’in Gazze’yi büsbütün işgal etme ve Filistinlileri göç etmeye zorlamasına karşı.
BM Güvenlik Kurulu’nun daimi üyesi olan Rusya, ABD’nin tavrı nedeniyle İsrail’e karşı Güvenlik Kurulu’ndan faal kararların alınamadığını kaydediyor.
Erdoğan ve Putin’in Suriye’deki son gelişmeleri de ele almaları bekleniyor. Rusya, 8 Aralık 2024’te Esad idaresinin devrilmesinin akabinde bu ülkedeki varlığını ve tartısını yitirdi. Geçiş dönemi lideri Ahmed Şara yönetimi ile temas kuran Moskova, Şam ile bağlarda yeni bir sayfa açma hazırlığında.
Ankara’nın Şam idaresi ile yakın bağlantısı de bu açıdan kıymetli bir öge olarak bedellendiriliyor.
Türkiye açısından en değerli mevzulardan biri de terör örgütü YPG/SDG’nin Şam idaresi ile 10 Mart’ta yaptığı entegrasyon mutabakatına tam ve eksiksiz uyması.
Erdoğan’ın Putin ile görüşmesinde, Suriye’nin toprak bütünlüğü ve egemenliğinin korunmasına ait hassaslığı aktarması ve bu hususta Rusya’nın da takviyesini istemesi bekleniyor.
ENERJİ VE TİCARİ İLGİLER YAPTIRIMLARDAN ETKİLENDİ
İki önderin, başta güç ve ticaret olmak üzere Türkiye-Rusya ikili münasebetlerini de ele almaları öngörülüyor.
Enerji işbirliği kapsamında Rusya’nın Rosatom şirketinin Mersin’de inşa ettiği Akkuyu Nükleer santrali en değerli proje olarak görülüyor. Lakin Rusya’ya uygulanan yaptırımlar nedeniyle projede yaşanan aksaklıklar projenin gecikmesine neden oluyor. Türk yetkililer, Akkuyu’nun birinci ünitesinin bir yıl içinde çalışmasının beklendiğini kaydediyorlar.
Erdoğan ve Putin’in bu problemlerin aşılmasının yanı sıra Botaş ile Gazprom ortasında bir müddettir devam eden işbirliği görüşmelerini de değerlendirmeleri bekleniyor.
Türkiye, güç ithalatının yüzde 49’unu Rusya’dan yapıyor.
Ticaret Bakanı Ömer Bolat, Haziran ayında yaptığı bir açıklamada, Türk-Rus ticari bağlantılarının değerini anlatırken, “Rusya’nın da Türkiye’ye yaptığı ihracatın yaklaşık yüzde 73’ünü güç eserleri oluşturuyor. Bu nedenle, damarlarımızdaki kan üzere iktisadın adeta hayat damarı olan güç konusunda Türkiye-Rusya ilgileri büyük kıymet taşıyor” tabirlerini kullandı.
Ancak Rusya’ya uygulanan yaptırımlar ve Türk bankalarının ABD yaptırımlarına maruz kalmamak için Rus bankalarıyla iş yapmaktan çekinmeleri, Moskova’nın lisana getirdiği aksilikler ortasında.
Rusya’nın eski Ankara Büyükelçisi Aleksey Erkhov, geçen aylarda Türk basınına yaptığı bir açıklamada, iki ülke ticaret hacminin savaşın başladığı 2022’de 56,5 milyar dolar kadar olduğunu lakin bu sayının yaptırımlar nedeniyle 2023’te 52,5 milyar dolara gerilediğini kaydetmişti. Erkhov, Türk bankalarının yaptırımlar konusunda “aşırı itaatkar” olmasından kaynaklanan problemlerin olduğunu da söylemişti.
Erdoğan ve Putin ortasındaki görüşmede de bu mevzuların ele alınması, ticaretin 100 milyar dolara çıkarılması maksadının yerine getirilmesi için atılması gereken adımları ele almaları bekleniyor.
