Aşırı sıcakların düzgünce bastırdığı bugünlerde çoğumuz serinlemek için dondurma yiyoruz.
Hatta dondurma hayli vakittir yalnızca yaz aylarında değil, yılın neredeyse her devrinde tüketilen bir esere dönüştü.
Ancak son yıllarda toplumsal medyada çeşitli diyetisyenler ve hekimlerin bilhassa paketli dondurmalarda kullanılan katkı unsurları konusunda ikaz görüntüleri yayınladığı görülüyor.
Bu çeşit bir görüntü yayınlayanlardan biri de gastroenteroloji (sindirim organları hastalıkları) uzmanı Dr. Işıl Tuzcuoğlu.
BBC Türkçe’ye konuşan Dr. Tuzcuoğlu “Normalde dondurma süt, şeker ve doğal salepten yapılan sütlü bir tatlı. Aslında, sık tüketilmezse sıhhate ziyanlı diyemeyiz” diyor.
Ancak Dr. Tuzcuoğlu “ticari” diye tanımladığı dondurmalara karşı ihtarlarını tekrarlıyor:
“Süt yerine süt tozu, şeker yerine glikoz şurubu, fruktoz şurubu dediğimiz şeyleri kullanıyorlar. Meyve yerine aroma vericiler kullanılıyor. Daha kolay kıvam tutması için kıvam artırıcılar, bir ekip bitkisel yağlar kullanılıyor.”
Uzmana nazaran satın aldığımız eserlerin yüzde 90-95’i genel olarak bu formda yapılıyor. Bunların karaciğer, kalp, damar sıhhatini olumsuz etkileyebileceğini söylüyorlar.
Dr. Tuzcuoğlu, “Ticari ürünlerden bahsediyorum. İster paketli dondurma olsun ister rastgele bir pastanede, kafede yapılan dondurma olsun” diyor ve ekliyor:
“Elbette ki doğal yaptığını söyleyen ve bunu kanıtlayan kuruluşlar de var.”
Peki herkes tıpkı fikirde mi?
‘PAKETLİ ESER, KİMLİKLİ ÜRÜNDÜR’
Orta Doğu Teknik Üniversitesi Besin Mühendisliği Kısım Lideri Prof. Dr. Hami Alpas ise “paketli eser kötüdür” genellemesine karşı çıkıyor.
Prof. Alpas “Birincisi, paketli eser bizim için kimlikli eserdir. ‘Paketli eser kötüdür’ demek yanlış bir terminoloji” diyor ve bunun tüketicyi yanlış bilgilendirmek manasına geldiğini savunuyor.
Prof. Alpas, “paketli ürünlerin yasal yerde, bir kodeks, mevzuat dahilinde, bir sorumluluk dahilinde imal edildiğini” vurguluyor.
Prof. Alpas “Türk Gıda Kodeksi Dondurma Bildirisi var. Burada aslında neye dondurma deneceği, neyin nasıl yapılacağı, hangi eserlerde hangi içeriklerin olacağı yazılı” diye ekliyor.
Özçağlar güvenliği manasında “Asıl açıkta satılan dondurmalardan korkulması daha hakikat bir yaklaşım olur” diyor.
Başkent Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Kısmı’ndan Araştırma Vazifelisi Feyza Kaya Özçağlar da paketli dondurmaların izlenebilirliği konusunda birebir görüşte.
Özçağlar “Aslında paketli olmayan dondurmada bir besin güvenliği riskinden bahsedebiliriz” diyor ve şöyle devam ediyor:
“Paketli olmayan bir eserin izlenebilirliği çok zordur. O süt nereden alındı? Kaç derecede işlendi? Sterilize edildi mi? Soğuk zincir bozuldu mu taşınma sırasında? Bunlar paketli bir eserde izlenebilir.”
Prof. Dr. Alpas da açıkta satılan dondurmalarda tüketicilerin çapraz kontaminasyona dikkat etmeleri gerektiğini vurguluyor.
“Yani bize sunan kişi, sunulan yerler pak mi? Sunan kişinin elinden, yüzünden, boğazından bir patojen gelebiliyor mu. Şahsî hijyene dikkat etmek lazım. Ayrıyeten konuldukları kaplar, ortamlar, kutulara da.”
Sosyal medyada paketli dondurmalarla ilgili yapılan ikazlardan biri de içindeki katkı unsurlarının çocuklarda dikkat ve hiperaktivite bozukluğuna neden olduğu istikametinde.
Özçağlar “Bunu yalnızca dondurma yapar, paketli dondurma yapar” dersek manipülatif oluruz” diye konuşuyor:
“Paketli içeriği pak olmayan bir dondurmanın daima tüketimi evet bir çocukta dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna yol açabilir. Ancak çikolata ya da diğer bir eser de neden olabilir.”
‘KARLANMIŞ DONDURMA ALMAYIN’
Prof. Alpas’a göre kullanılan katkı hususlarında de en kıymetlisi ölçü.
“Buradaki temel şey tüketicinin bilgilendirilmesi. Biz tüketiciler olarak okuyup, kendi kararlarımızı verip, tüketim tercihlerimizi yapabiliriz” diyor.
Prof. Alpas’e göre açık ya da paketli dondurmalardaki mikrobiyolojik bozulmaları duyularla fark edebilmemiz de çok mümkün değil.
Donmuş eserlerde, dondurma da dahil, çözülüp tekrar dondurulmuş eserlerden kaçınılması gerektiğini hatırlatıyor:
“Dolayısıyla karlanmış bir dolaptan almayı pek tavsiye etmiyoruz.”
USTASININ TANIMIYLA DONDURMADA NE OLMALI?
Peki, dondurma nasıl yapılmalı? İçinde neler olmalı ve olmamalı.
Samsun’da çıraklıktan yetişme bir dondurma ustası olan Ahmet Yıldız’a sorduk.
Ahmet Yıldız, yaklaşık yüzde 20 civarında toz şeker, salep ve çeşitlere nazaran meyve ya da kakao eklendiğini, sütün ağır kokusunu alması için de vanilya koyduklarını anlatıyor.
Yıldız ayrıyeten Tarım ve Orman Bakanlığı yetkililerinin imalatlarını sıkı bir biçimde denetlediğini vurguluyor.
Yıldız “Gelirler, numune alırlar. Analize masraf. İçinde ne varsa çıkar. Ona nazaran zati cezaları, işyerinin kapatılmasına kadar giden yaptırımları var. Ayda en az iki sefer araçlar gelir bakanlıktan ve denetlenirsiniz. Etiketler, üretim izin belgesi, parti numaraları her şeyi denetlerler” diyor.
Yıldız, “Peki bu işin hilesi yok mu?” sorusuna ise “Sonuçta müşteri gurme üzeredir, hile yaparsanız anlar” karşılığını veriyor.
