6 Şubat 2023’teki Kahramanmaraş merkezli sarsıntılardan sonra yıkılan kentleri yine inşa süreci devam ediyor.
Depremlerden bir ay sonra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan “319 bini 1 yıl içinde olmak üzere toplam 650 bin yeni konut yaparak depremzede vatandaşlarımıza teslim edeceğiz” demişti.
O günden beri sarsıntı bölgesinde ağır inşaat faaliyetleri devam ediyor.
Binlerce depremzede de yeni yapılan meskenlere yerleşti.
Peki konut amaçlarının ne kadarı gerçekleştirilebildi?
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 26 Ocak’ta illere nazaran teslim edilen konut, köy meskeni ve işyeri sayılarını paylaştı.
Buna nazaran 11 vilayette toplam 169 bin 171 konut, 32 bin 260 köy meskeni ve 149 işyeri teslim edildi.
Yani iki yılda 201 bin 431 hane teslim edildi.
Bu ölçü, bir yıl içinde tamamlanması vadedilen sayının yaklaşık yüzde 63’üne denk geliyor.
Vadedilen toplam sayının ise yüzde 31’i ediyor.
Depremzedeler için inşa edilen afet konutları Toplu Konut Yönetimi (TOKİ) tarafından ihale ile yapılıyor.
TOKİ’nin internet sitesinde, her bir afet konutu ihalesinin ili, kaç konut içerdiği, maliyeti ve tamamlanma oranı görülebiliyor.
TOKİ datalarına nazaran 27 Ocak prestijiyle sarsıntıdan etkilenen vilayetlerde konut ve işyerlerinden etraf düzenlemelerine kadar 490 proje hazırlandı.
Fakat sitedeki bilgilere nazaran bu projelerin bir kısmında inşaat şimdi başlamadı, bir kısmı ise şimdi ihaleye çıkmadı.
TOKİ’nin sitesinde her bir projenin tamamlanma oranı da yüzde olarak yer alıyor.
Mevcut 490 projenin tamamlanma ortalamasının 27 Ocak prestijiyle yüzde 39 düzeyinde olduğu görülüyor.
‘EVİNE GİRMEYEN AFETZEDE KALMAYACAK’
Hükümetten sonradan yapılan açıklamalar birinci maksatlarda revizyona gidildiğine işaret ediyor.
Depremin birinci yıl dönümünde 46 bin konutun “kura çekimine hazır” hale getirildiği açıklandı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 2024 sonuna kadar 200 bin konut teslim etmeyi amaçladıklarını söyledi.
Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, geçtiğimiz aylarda “2025 yılı sonu geldiğinde 11 vilayette meskenine girmeyen afetzede kardeşimiz kalmayacak” dedi.
Ocak ayında yaptığı açıklamada bu sayıyı 358 bin 859 konut ve 62 bin 817 köy meskeni olarak açıkladı.
Bu ikisinin toplamı 421 bin ediyor.
BBC Türkçe, gayeleri ve inşaat suratını kıymetlendirmek için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yetkilileri ile iletişime geçti ancak haberin yayımlandığı tarihe kadar cevap alamadı.
Bakan Kurum, Aralık ayındaki konuşmasında inşaat çalışmalarının tüm imkanları kullanarak devam ettiğini söylemişti.
Kurum “Şu anda 11 vilayetimizde 174 başka alanda, toplamda 3 bin 481 şantiyede eş vakitli olarak iş makinalarımız dur durak bilmiyor ve bu şantiyelerde tam 182 bin emekçi, işçi, mimar ve mühendis kardeşimiz alın teri döküyor” demişti.
‘TEK TİP BİNALARLA KİMLİKSİZ KENTLER VE İLÇELER’
BBC Türkçe‘nin sorularını yanıtlayan İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) Başkanı Nusret Suna belirlenen gayelerin en başından afaki olduğunu ve seçim için söylendiği yorumunu yapıyor.
Yerleşim yerlerinin yine planlanmasının uzun süren çalışmalarla mümkün olacağını aktaran Suna, “Ama gördük ki maalesef zelzelenin çabucak ardından boş kamu yerlerine TOKİ konutları yapsın dendi. Tek tip binalarla kimliksiz kentler, ilçeler oluşturulmaya başlandı” diyor.
Getty ImagesŞehir Plancıları Odası (ŞPO) Genel Sekreteri Zafer Mutluer de “Kentlerin ayağa kaldırılmasının sadece konut üretiminden ibaret anlaşılmasını gerçek bulmuyoruz” sözlerini kullanıyor:
“Kentler sırf barınma değil birebir vakitte toplumsallaşma, çalışma, kendini tekrar üretme alanlarıdır.
“Bu çerçevede kentlerin insanların istihdam, ulaşım, konaklama, rekreasyon, sıhhat, eğitim üzere farklı gereksinimlerine karşılık verebilmesi gerekir.
“Ancak geçtiğimiz iki yılda tarihi birikimle oluşmuş şehirciliğin temel unsurları, imar mevzuatının doğruları terk edildiği için plansız, saçaklanmış, kimliksiz hayat alanları üretilmiştir.”
TOKİ yetkilileri basına verdikleri röportajlarda konutlarda “sosyal donatıları” çok önemsediklerini, çocuklar için park alanları, yetişkinler için spor, yürüyüş alanları düşündüklerini söylüyor.
YENİ BİNALAR DESTEKLİ MI?
Her iki meslek örgütü temsilcisi de zelzelenin akabinde sivil toplumun ve meslek odalarının bu sürece dahil edilmediğini vurguluyor.
ŞPO Genel Sekreteri Zafer Mutluer şöyle diyor:
“Göç etmiş yurttaşlarımızın memleketlerine geri dönüşü; sarsıntı bölgesinin tamamının istikrarlı ve ekolojik bedellere hassas bir biçimde kalkınmasını önceleyerek; tarım, sanayi, hizmet kesimleriyle yine canlandırılmış bir ömrü bölgesel kalkınma perspektifiyle tekrar kurgulayarak mümkün olabilirdi.”
Getty Images Antakya’da devam eden inşaatlar İMO Başkanı Nusret Suna sadece şehircilik yaklaşımında değil inşaat kalitesinde de sıkıntılar olduğunu düşünüyor:
“Çok ivedi yapıldığından kimi strüktür imalatlarında yanılgılar olduğunu görüyoruz. Bina taşıyıcı sistemlerinde aksilikler var. Betonun ya da işçiliğin kalitesizliği kendini gösteriyor.
“Hızlı hareket etmek için bilim ve tekniği ikinci planda görmek ve bilime inanmamanın sonuçlarını yaşıyoruz.”
TOKİ binaların inançlı olduğunu söylüyor.
6 Şubat sarsıntılarından sonra sarsıntıdan etkilenen 10 vilayette TOKİ eliyle inşa edilen binalarda yıkım olmadığı, TOKİ konutlarının “hiçbirinde yapısal hasarın oluşmadığı” açıklanmıştı.
Binaların ayrıntılı formda projelendirildiği, “radye temel”, “tünel kalıp taşıyıcı sistem”, “yüksek beton dayanımı” üzere tahlillerle sarsıntıya güçlü hale getirildiği vurgulanmıştı.
Peki 2025 yılı sonuna kadar 421 bin maksadına ulaşmak gerçekçi mi?
İMO Başkanı Nusret Suna “2023’ten beri maksatların tutmadığı ortada, tutamaz da aslında. Bunların yetişmesi mümkün değildir” diyor:
“Ne kadar paranız olursa olsun birtakım işler vakit alır. Bu söylenen amaçlar yeniden tutmayacak maalesef.”
BBC Türkçe, yine inşa sürecine dair tenkitleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yetkililerine sordu fakat haberin yayım tarihine kadar karşılık alamadı.
