Deniz Doğruyol’un ‘Bir Kere Oldum, Bin Kere Doğdum’ sergisi, Ataköy Baruthane’de: İhtiyacımız olan umut

İstanbul’un simge yapılarından birisi olan, Ataköy Baruthanesi, 7 Ağustos’ta ziyarete açılan bir standa mesken sahipliği yapıyor: “Bir Sefer Oldum, Bin Sefer Doğdum”.

Küratörlüğünü Ceylân Önalp’in üstlendiği stant, sanatçı Deniz Doğruyol’un kâğıt hamuru (papier-mâché) tekniğiyle ürettiği heykellerden oluşuyor. Stant, 25 Ocak’a kadar ziyaret edilebilecek.

SORGULAMA ALANI

Sergi, iki kata yayılıyor. Lakin ziyaretçilerin en çok vakit geçirdiği alan, plastik sanatların edebiyatla bir ortaya geldiği, mitolojik ögelerin esintilerinin hissedildiği, detayların derinliğinde kaybolunan, yekpâre bir çalışmanın olduğu birinci kat. Doğruyol’un, Ataköy Baruthanesi’nin taş duvarları ortasına yerleştirdiği figürler; kayıp, dönüşüm ve tekrar doğuş temalarıyla şahsî bir sorgulama alanı yaratıyor.

Kendinizi unuttuğunuz yerde kendinize sarıldınız mı? Doğruyol, başlangıçta size bu soruyu sorduruyor. Ve peşini bırakmıyor: Umudunuzu ve niyetinize sıkı sıkıya sarılıp sarılmadığınızı düşünmeniz için size alan tanıyor.

MUM, DİLEK AĞACI, KÂĞIT TUZLUK

Sergi ziyaretiniz boyunca, size ritmik bir ses eşlik ediyor: Anne karnındaki bir bebeğin kalp atışları… Bu ses, Doğruyol’un “kayıp, dönüşüm ve yine doğuş” temalarını izleyiciye aktarmak için kıymetli bir rol üstleniyor. Zira her kalp atışı; geçmişten kalan lakin artık işe yaramadığı düşünülen eşyalarla sanatkarın ellerinde yeni bir forma, yeni bir vücuda dönüşen bozulmuş nesneler, kırık modüllerle bütünleşiyor. Stant sizi birebir vakitte hem çocukluğunuza hem de şamanik bir ritüelin tam ortasına götürüyor. Çocukken hepimizin elinde yer eden “kâğıt tuzluk” ve bir dilek ağacı, birinci katın tam ortasında sizleri bekliyor. Burada ister kâğıttan tuzluktan size çıkan sözcüğü, isterseniz dileğinizi bir kâğıda yazıp dilek ağacına asabiliyorsunuz. Ve standın sonunda, dilek mumları sizi karşılıyor.

Alt katta ise epey sade, lakin derinlikli bir yerleştirme bulunuyor. Dilek ağacının köklerinden doğan bir ışık huzmesi, size masmavi bir okyanusu hissettiren büyüklü küçüklü gemilerin sonsuz seyahatine davet ediyor.

Sergi, baskılandığımız ve sindirildiğimiz son devirlerde gereksinimimiz olan umudu bize aşılama yoluna girişiyor. Tüm karanlıkların biteceğini, ışığın tekrar yükseleceğini ve küllerimizden tekrar doğacağımız bir umudu…

YAŞAMANIN YANKISI

Küratör Ceylân Önalp, Deniz Doğruyol’un işleriyle kurduğu bu içsel kainatı, Carl Jung’un arketip kuramıyla da bağ kurarak ilerlediğini belirtiyor. “Sergi, ferdi olanla kolektif olanın kesiştiği bir eşikte duruyor. Her figür, bilinçdışının içinden gelen bir gölge, bir çocukluk yankısı ya da bastırılmış bir hafıza gibi” diyor. Önalp şöyle devam ediyor: “Jung’un ‘gölge’ dediği alan, bastırdığımız ya da görmezden geldiğimiz modülümüz. Lakin birebir vakitte yaratımın ve dönüşümün de kaynağı. Doğruyol’un işleri, izleyiciyi bu gölgeyle müsabakaya davet ediyor; yargılamadan, ivedi etmeden, korkutmadan. Zira lakin gölgemizi kabul ettiğimizde, kendimizi bütün hâliyle görebiliriz.”

Sergideki ışık oyunları da anlatılmak istenenin bir modülü. Heykellerden yansıyan gölgeler, her bir yapıtta izleyicinin iç dünyasında birer pencere açma vazifesi üstleniyor, yüzleşmeye itiyor. Önalp bu durumu şöyle anlatıyor: “Gölgeyle yüzleşmek kolay değildir zira gölge, tıpkı vakitte yürek, içsel güç ve yaratıcı potansiyel barındırır. Münasebetiyle bu stant, sadece sanatkarın iç dünyasını görünür kılmıyor, birebir vakitte ziyaretçiyi kendi iç sesine kulak vermeye çağırıyor. Bu yüzden stantta klasik manada eser künyeleri yerine, sanatkarın el yazısıyla duvarlara yazılmış kısa cümleler ve sözler yer alıyor. Bu cümleler bir çeşit ferdî mantra üzere davranıyor; açıklama yapmıyorlar, yol gösterici de değiller. Ancak bazen tam da gereksinim duyduğumuz yerde bir yankı yaratıyorlar.