Rusya-Ukrayna savaşının uzamasının Türkiye için de berbat sonuçlarının olacağını yazmıştım. Bu makûs sonuçlar ortasında, Fener Patrikhanesi’nin Türkiye için daha büyük bir baş ağrısı olması da geliyordu ki Fener Patriği Bartholomeos’un geçen hafta ABD’de Trump’la görüşmesinde Türkiye’yi açıkça şikâyet etmesi, bu kaygımın yersiz olmadığını gösterdi.
Fener Patriği, Trump’ı ziyaretinde siyasi hususları ele alırken Türkiye’de “gayrimüslimlerin uğradığı baskıları” ABD liderine şikâyet ettiğini basına duyurmaktan çekinmedi. Basınımızın bir kısmı buna reaksiyon gösterirken kimileri suskunluğunu koruyor.
Bartholomeos’un hâlâ devam eden ABD çıkarması öncelikli olarak Fener’in Trump idaresiyle bağları onarma tasasından kaynaklanıyor. Çünkü Fener Patrikhanesi, ABD’nin global ve Rusya aksisi siyaset izlemesini savunan Joe Biden’a açık takviye vermiş ve seçimden evvel ona olan dayanağını açıkça söz etmişti: 2020’de Biden seçildiğinde Fener Patriği onu, “hür dünya” ismine tebrik etmişti. ABD’deki son başkanlık seçimleri öncesinde de Fener Patrikhanesi ile kontaklı şahıslar, ABD basınında yazdıkları makalelerde, “Trump’a verilecek her oyun ekümenikliğe karşı bir darbe” olduğunu savunuyorlardı. İşte bu türlü bir ortamda Trump iktidara geliverince, Fener de bir bocalama geçirdi ancak gidene ağam gelene paşam siyasetinden vazgeçmedi. Trump’ın yine başkanlık koltuğuna oturmasından kısa mühlet sonra, ABD Ortodokslarının başı (Fener’e bağlı) Başpiskopos Elphidpphoros, Trump’ı ziyaret etti ve Trump’ı, Roma İmparatoru Büyük Konstantin’e benzetti (kantarın topuzunu bu kadar kaçırmaya ne demek gerekir, onu burada yazmayayım). Artık de Fener Patriği Bartholomeos, bu bağlantıyı daha da perçinlemeye çalışıyor.
Fener Patriği, Lozan’da kendisine tanınan alanın hayli dışına çıkarak kendisini bütün dünya Ortodoksların mutlak lideri olarak ortaya koymaya çalışıyor. ABD de Doğu Avrupa’daki Ortodoks halkları Fener aracılığıyla etkilemek istediği için buna dayanak veriyor. Lakin evvelce de yazdığımız üzere Ortodoks dünyasındaki öteki kiliseler, Fener’in bu türlü bir yetkisini tanımıyor. Mesela geçen hafta Türkiye’ye gelen Kudüs Patriği Theofilos, Fener Patriği’ni aramadı bile. Bunun Fenerli yetkilileri nasıl kızdırdığı kestirim edilebilir.
Ukrayna savaşının bize ziyanı Rusya’nın Ukrayna’ya saldırması ve savaşın uzaması, Fener’e ve onu destekleyen çevrelere fırsat verdi. Çünkü bu atağın akabinde doğal olarak Ukrayna’da Rusya ile kontaklı her kuruma mani olunurken Rus Ortodoks Kilisesi’nin Ukrayna kolu da tasfiyenin eşiğine geldi. Öte yandan bu kilisenin tasfiye edilecek olmasından Fener yararlanıyor ve Ukrayna’da Rus Kilisesi’nden alınan kilise binaları ve cemaatlerinin birden fazla, direkt Fener’e bağlanıyor. Emsal bir süreç, Baltık’ta da sürüyor. On gün evvel Fener Patriği, Letonya idaresinin davetlisi olarak bu ülkeye gitti ve burada Letonya cumhurbaşkanı ve başbakanınca karşılandı. Sıkıntı Letonya’daki bütün Ortodoks cemaatlerin de Fener’e bağlanması. Bütün bu kurallar altında Fener, Türk makamlarına “Arkamda, bana direkt bağlı olan milyonlarca Ortodoksun dayanağı var” diyerek baş tutma imkânına kavuşuyor. Bu mevzunun, Türkiye’deki gayrimüslimlerin haklarıyla alakalı olmadığını ayrıyeten belirtmeye gerek yok.
Türkiye’de kimileri Fener aracılığıyla Ortodoks dünyasının denetlenebileceğini, Fener Patriği’nin Türkiye için lobi yapacağını söylüyordu. Trump ile görüşmesinde gördük, Türkiye için nasıl lobi yaptığını. Lozan’a giden heyet, neleri savunduğunu biliyordu. O nedenle Lozan tertibinde en ufak bir gevşekliğe gitmemek, bizim için yaşamsal önemdedir
