Damızlık dişi hayvan ithalatını TİGEM yerine firmalar yapmış: Özele ‘destek’ atmışlar!
Sayıştay’ın, TİGEM 2023 Yılı Kontrol Raporu’nda, üreticilerin gereksinim duyduğu damızlık dişi hayvan ithalatının kurum tarafından yapılmadığına dikkat çekildi. Raporda, “Yurtiçi damızlık hayvan üretiminin yetersiz olduğu ve üreticilerin anaç hayvana muhtaçlık duyduğu periyotlarda, bu arz açığının üreticiler ismine özel kesim firmaları tarafından yapılan ithalat yoluyla karşılandığı, TİGEM’in damızlık hayvan ithalatı noktasında faal bir rol üstlenmediği görülmüştür” denildi.
Raporda, son beş yıllık süreçte TİGEM tarafından üretilip yetiştiricilere verilen damızlık büyükbaş dişi hayvan sayısının 6 bin 467 baş olduğunu, bunun 4 bin 230 başının 2023 yılında sarsıntı münasebetiyle telef olan dişi hayvanların tazmini kapsamında Tarım ve Orman Bakanlığı aracılığı ile dağıtılan hayvanlardan oluştuğu kaydedildi. Zelzele hasebiyle dağıtılan damızlık büyükbaş dişi hayvanlar düşüldüğünde bu süreçte üreticilere intikal ettirilen damızlık büyükbaş dişi hayvan sayısı 2 bin 237 baş oldu. Tıpkı periyotta yurtdışından özel kesim aracı firmaları tarafından ithal edilen damızlık büyükbaş dişi hayvan sayısı ise yıllık yaklaşık 20 bin baş oldu. Son beş yılda 100 bin baş civarında büyükbaş dişi damızlık hayvanın ithalatı yapıldı. Raporda şöyle denildi:
“Damızlık büyükbaş dişi hayvan ithalat dataları incelendiğinde son beş yıllık süreçte ithal edilen damızlık hayvanlar için özel kesim aracı firmaları tarafından elde edilen kârın TİGEM bünyesinde kalması halinde Hazine’nin kuruma yapmak zorunda olduğu sermaye transferi ölçüsü azalmasının yanında, ülkeye giren damızlık hayvanlar belli bir genetik kaliteye sahip olacak ve uygulanacak fiyat siyaseti ile yerli damızlık hayvan üreticileri de korunacaktır. Ülkenin damızlık hayvan sektöründeki öncü kurumu olan TİGEM’in üreticilerin talep duyduğu damızlık hayvan ithalatı konusunda etkin bir rol üstlenmesi; ithal edilen damızlık hayvanların kalitesinin istenilen seviyede olması ve yerli damızlık yetiştiricilerinin korunmasına katkı sağlamanın yanında, hayvan ithalatından elde edilecek kârın kurum bünyesinde kalması bakımından ehemmiyet arz etmektedir.”
KİRAYI ‘TAKSİTLENDİRMİŞLER’
Raporda, kontrat ve şartnamelerde öngörülen kararlara ters biçimde peşin alınması gereken yıllık kira ödemelerinin taksitlendirilmesi nedeniyle kurumun nakit akışının bozulduğu, ortaya çıkan finansman gereksiniminin banka kredileri ile karşılandığı, kullanılan krediler için ödenen faiz oranlarının kira alacaklarına uygulanan faiz oranının üstüne çıkması nedeniyle ek faiz sarfiyatına katlanıldığı tespit edildi.
Kurumun mülkiyetinde olan işletmelerin, ziraî nitelikteki yerlerin ve öteki yapıların kiralanmasına ait kira kontratlarından doğan teminat mektubu fiyatlarının eksik alındığı, teminat mektubu meblağlarının güncellenmesine ait bir takip düzeneğinin oluşturulmadığı görüldü.
