Gazetemizin başyazarı, Aydınlanma İhtilallerinin ödünsüz savunucusu Ender Nadi, 34 yıl evvel ortamızdan ayrıldı. Meşalesi, kurumsallaşmasında büyük sahibi olduğu Cumhuriyet gazetesinde ışıldamaya devam ediyor.
Gazetemizin kurucusu Yunus Nadi’nin oğlu Ender Nadi, 23 Haziran 1908’de doğdu. Gazeteciliğe, Cumhuriyet gazetesine yurtdışından gönderdiği yazı, haber ve söyleşilerle 1932 yılında başlayan Nadi, 1936’da İstanbul’a döndükten sonra gazetenin çeşitli ünitelerinde çalıştı. Köşe müellifliği yaptı. Gazeteciliğinin yanı sıra 1938-1941 yılları ortasında Galatasaray Lisesi’nde sosyoloji dersleri veren Nadi, babasının 1945’te hayatını yitirmesi sonrası Cumhuriyet’in idaresini ve başyazarlığını üstlendi. Babasının kurduğu gazetenin kurumsallaşmasına büyük ehemmiyet veren Nadi, siyaset sahnesinde de isminden bahsettirdi.
BAĞIMSIZ TÜRK DELEGESİ
1950-1954 yılları ortasında Muğla bağımsız milletvekili, 1954-1957 yılları ortasında da İstanbul bağımsız milletvekili olarak TBMM’de yer alan Nadi, parlamentoya girişinden bir müddet sonra Avrupa Konseyi’ne bağımsız Türk delegesi olarak seçilip altı yıl bu misyonda bulundu. Atatürk prensip ve ihtilallerine bağlılığını ile demokrasi gayretini yazılarında sıklıkla lisana getiren Nadi, ödünsüz çizgisi ve entelektüel birikimi ile Cumhuriyet gazetesinin Türk basın tarihindeki seçkin yerini kazanmasında tesirli oldu. Mesleği boyunca birçok mükafatın sahibi olan Nadi, 1983 Burhan Felek Basın Hizmet Ödülü’nü Feridun Hikmet Es’le paylaştı. Birebir yıl Çağdaş Gazeteciler Derneği’nin onur mükafatını aldı. Ayrıyeten TÜYAP 7. İstanbul Kitap Fuarı, 1988’de Nadi’yi onur muharriri seçti ve ismine Alpay Kabacalı’nın hazırladığı “Sekseninci Yaşında Nadir Nadi” adlı kitabı yayımladı. Nadi, kalp yetmezliği nedeniyle 20 Ağustos 1991’de 83 yaşında ömrünü yitirdi. Eşi Berin Nadi, 1993’te Cumhuriyet Vakfı’nın kurulmasında öncü rol oynadı. Vakfın kurucu başkanı olan Berin Nadi, tüm mal varlığını vakfa bağışladı. Eşinin “kurumsallaşma” gayretine katkı sağladı.
SAYGIN KİŞİLİK
12 Eylül darbesi sonrası antidemokratik uygulamalarından Az Nadi de hissesini aldı. Atatürk’ün kurduğu Türk Lisan Kurumu’nu savunan Nadi, 13 Ağustos 1961’de yayımlanan “Tuhaf Bir Tasarı” başlıklı yazısını 23 Ocak 1983’te yine yayımlayınca, Sıkıyönetim Mahkemesi’nde yargılandı. Ayrıyeten “halkı maddelere karşı hata işlemeye teşvik etmek” suçlamasıyla iki ay 20 gün mahpusa mahkûm oldu. Temyiz hakkı bulunmadığı için karar katılaştı. Bütün dünyada geniş yankılar uyandıran ve protestolara yol açan bu karar, 75 yaşındaki Az Nadi’yi mahpusa girmeden iki gün evvel ulusal savunma bakanının temyiz hakkını kullanma gereği duymasıyla Yargıtay tarafından bozuldu ve Ender Nadi’nin aklanmasına karar verildi. Bu yaşananlar bile Nadi’nin ne kadar güçlü ve kamuoyu belirleyici bir aydın profili olduğunu gözler önüne seriyordu.
BUGÜN ANIYORUZ
Nadir Nadi, bugün mevt yıldönümünde Edirnekapı Şehitliği’ndeki gömütü başında anılacak.
ESERLERİ
Nadir Nadi’nin yapıtları ise şunlar: Sokakta Gürültü Var (1943), Atatürk Prensipleri Işığında Uyarmalar (1961), Perde Aralığından (1965), İki Sovyet Rusya – İki Polonya 1935- 1965 (1967), 27 Mayıs’tan 12 Mart’a (1971), Sil Baştan (1975), Olur Şey Değil (1979), Ben Atatürkçü Değilim (1981), Dostum Mozart (1985).
