Yaban Hayvanı Kurtarma ve Rehabilitasyon Merkezleri, yasa dışı ticaret ya da esaret altında bakılırken el konulan, insan ve doğal kaynaklı nedenlerle yaralanan, hastalanan yaban hayvanlarının, tekrar doğal ömür ortamlarına bırakılıncaya yahut yabancı çeşitlerin orijin ülkesine gönderilinceye kadar bakım, tedavi ve rehabilitasyonlarının yapılması hedefiyle faaliyet gösteriyor.

Bu çalışmalar, 2000’li yılların başında üniversiteler, hayvanat bahçeleri, belediye ve sivil toplum kuruluşlarıyla yapılan protokoller ile gerçekleştirilirken, 2010’da Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından kurulan Bursa Celal Acar Yaban Hayatı Kurtarma ve Rehabilitasyon Merkezinin hizmet vermeye başlamasıyla daha kapsamlı hale geldi.

Çalışmalar, üniversitelerin veteriner fakülteleri ile işbirliği protokolü yapılarak daha aktif bir formda sürdürülüyor.

Tarım ve Orman Bakanlığından edinilen bilgilere nazaran, Tabiat Müdafaa ve Ulusal Parklar Genel Müdürlüğünce 2012-2022 yılları ortasında ziyan gören 90 bin 486 yaban hayvanından 50 bin 8’i tedavi ve rehabilite edilerek doğal ömür ortamına bırakıldı.

Doğaya dönemeyecek yaban hayvanları ise hayvanat bahçelerine yerleştirildi. 2023 yılında ziyan gören 17 bin 884 yaban hayvanının 11 bin 284’ü, 2024’te ise ziyan gören 18 bin 763 yaban hayvanından 11 bin 391’i tedavi ve rehabilitasyon süreci tamamlandıktan sonra tekrar tabiata kazandırıldı.

Tarım ve Orman Bakanlığı, her bölge müdürlüğü bünyesinde bir Yaban Hayvanı Kurtarma ve Rehabilitasyon Merkezi kurulması maksadı kapsamında şimdiye kadar Afyonkarahisar, Bursa, Diyarbakır, Konya, Şanlıurfa, Mersin, Sinop, Kars, Van, Rize ve Hatay olmak üzere 11 vilayette kurtarma merkezi inşa etti.

“KAÇIRILAN 100 HAYVANDAN YALNIZCA 10’U CANLI KALABİLİYOR”

Kütükçü, yaban hayatı kaçakçılığının yumuşakçalar, sürüngenler, amfibiler, kuşlar ve memelilere kadar birçok hayvan sınıfını ve bitkileri içeren bir kapsamı olduğunu belirtti.

Arzı oluşturan şeyin talep olduğunu ve beşerler talep ettiği sürece yaban hayvanları ve bitkilerinin ticarete husus olmaya devam edeceğini lisana getiren Kütükçü, “Yaban hayvanları bilimsel çalışmalar, klasik tıp, dini inançlar yahut spor faaliyetleri için kaçırılabiliyor. Bunun dışında egzotik hayvan koleksiyonerliği yahut batıl inançlar üzere birçok nedenle yaban hayvanları, canlı ya da farklı organ modülleri halinde kaçakçılığa mevzu olabiliyor.” dedi.

Kütükçü, dünyada yaban hayatı kaçakçılığının en fazla görüldüğü bölgelerin, cins çeşitliliği açısından varlıklı coğrafyalar Doğu Afrika, Orta Afrika, Uzak Doğu, Yeni Gine, Güney Amerika ve Orta Amerika olduğu bilgisini paylaştı.

Silah ve uyuşturucudan sonra en büyük kaçakçılık tipi olan yaban hayatı kaçakçılığının mali boyutunun 25-30 milyar doları bulduğunu aktaran Kütükçü, kaçakçılığın, cinslerin popülasyonlarına ve ekosistemlere önemli ziyan verdiğini vurguladı.

Kütükçü “Gri papağan en çok talep edilen çeşitlerden biri. Demokratik Kongo Cumhuriyeti üzere bunun yabanî popülasyonlarının olduğu ülkelerde bu talep sonrasında tabiattaki popülasyonunun önemli ölçüde azaldığı tespit edildi ve bu tıp ticaret büsbütün yasaklandı. Bu örnek üzere sadece ticaret nedeniyle bu hayvanların tabiattaki popülasyonları önemli tehdit altına girebiliyor. Tabiattan yakalanıp kaçırılan yaban hayvanları, nakilleri esnasında çok makûs koşullarda paketleniyor ve 100 hayvan kaçırılıyorsa bunun neredeyse yalnızca 10’u canlı kalabiliyor.” diye konuştu.

YERLİ TİPLER İSTİLACI CİNSLER TARAFINDAN BASKILANABİLİYOR

Hava ya da kara yoluyla kaçırılan hayvanların gerilime maruz kalarak çok makûs kaidelerde nakledildiklerini anlatan Kütükçü, bu nedenle insanlarda hastalığa neden olabilecek patojenlerin etkin hale gelebildiği ihtarında bulundu.

Kaçırılan bitki yahut hayvan çeşitlerinin, götürüldükleri farklı coğrafyalarda istilacı tıp olma riski taşıdıklarına dikkati çeken Kütükçü, şu örneği paylaştı:

“Kırmızı kulaklı su kaplumbağaları ülkemiz için istilacı bir çeşit. Beşerler bunları küçükken alıyor, konutta uygun olmayan kurallarda bakmaya çalışıyorlar. Kurallar berbat olsa bile kimileri büyüyüp dev boyutlara ulaşabiliyor. Sonra meskenlerine sığdırıp bakamadıkları için gidip göllere, derelere bırakıyorlar ve bunlar da şu an ülkemizde istilacı tıp pozisyonuna gelmiş durumda. Yerli kaplumbağa çeşitlerini baskılayıp onların o hayat ortamından yok olmalarına neden oluyorlar.”

İSTANBUL HAVALİMANI’NDA ELE GEÇİRİLEN YAVRU GORİL

Türkiye’den daha çok tıbbi bitkiler, latife üzere ötücü kuşlar ile böcek çeşitlerinin ya da bilimsel araştırmalar için endemik tiplerin yurt dışına kaçırıldığını anlatan Kütükçü, geçen günlerde İstanbul Havalimanı’nda Nijerya’dan Tayland’a gönderilen bir kargoda yavru goril bulunduğunu hatırlattı.

Kütükçü, Zeytin ismi verilen yavru goril hakkında şunları söyledi:

“Yavru goril yakalandığında tipine ya da yaşına uygun kurallarda değildi. Hayvan dehidreydi, ağır gerilim altında, çok berbat kurallarda kaçırılmak istenirken el konuldu. Natürel Bakanlığın ilgili üniteleri süratlice bu hayvana müdahale ettiler. Uygun bir alan belirlediler ve bu hayvanın bakımıyla ilgili yurt dışındaki milletlerarası tertiplerin uzmanlarıyla temasa geçtiler zira goril ülkemizde çok sık rastlanılan bir çeşit değil. Tahminen çok az, tahminen birinci kere. Yani tahminen yalnızca veteriner doktorun müdahale edeceği durum da değil. Yani şu anki durumuna bakılırsa bu uzman takviyesini ve ilgili kurumlardan bu hayvanın bakımı ile ilgili protokol takviyesini aldıkları görülüyor.”

İnsanların yaban hayatı kaçakçılığıyla ilgili bilinçlendirilmesinin ehemmiyetine değinen Kütükçü, kaçakçılık nedeniyle son derece berbat şartlara maruz kaldıkları için en azından İstanbul’daki iki havalimanında birinci müdahale ve karantina kaidelerinin sağlanacağı bir uzman müdahale kliniğinin açılması tavsiyesinde bulundu.