ABD Ankara Büyükelçisi Tom Barrack’ın Fener Rum Patrikhanesi’ne yaptığı ziyaretin akabinde Başpiskopos Bartholomeos için ‘Ekümenik Patrik’ unvanını kullanması reaksiyon toplamaya devam ediyor. Aslında bu unvan Başpiskoposlarca çok uzun müddettir kullanılıyor. Lozan görüşmelerinde Başpiskopos’un Türkiye’den gönderilmesi gündeme gelse de ‘siyasi faaliyet göstermemesi’ şartı ile Türkiye’de kalabileceği tutanaklarda görülüyor. Ama antlaşma metnine bahisle ilgili direkt bir unsur eklenmiyor.
ERDOĞAN ‘EKÜMENİK’ DEMİŞTİ
Bu unvanın Türkiye Cumhuriyeti’nin son devrinde ne kadar tanındığı ise net değil. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, başbakanlığı periyodunda, Başpiskopos’un ‘Ekümenik’ unvanını kullanmasıyla ilgili verdiği bir demeçte, “Ecdadımı rahatsız etmediğine nazaran beni de rahatsız etmez. Fakat benim ülkemde kimilerini rahatsız edebilir” demişti. 2020 yılında ise Cumhurbaşkanlığının gönderdiği resmi davette, yani resmi bir dokümanda, Bartholomeos’un isminin başında ‘Ekümenik Patrik’ sıfatı yer aldı. Dışişleri ise mevzu, daha büyük boyutlarıyla gündeme geldiğinde, “Türkiye’nin tavrıyla ilgili bir değişiklik yok” açıklamasını yapıyor.
Son açıklama, Patrik’in 2024’te, Ekümenik Patrik unvanıyla, yurtdışında çeşitli ülke ve örgütlerin katıldığı siyasi bir evraka imza atması üzerine gelmişti: “Fener Rum Patrikhanesi’nin pozisyonuna ait devlet siyasetimizde rastgele bir değişiklik olmadığı da izahtan varestedir.”
‘İÇİŞLERİ’NİN UYARMASI LAZIMDI’
Eski Dışişleri Bakanı, Zafer Partisi Genel Lider Yardımcısı Şükrü Sina Gürel ise hususla ilgili, “Lozan’a uymak lazım. Lozan tutanaklarında ‘Patrik siyasete karışmama kaydıyla İstanbul’da kalabilir’ deniyor. Türkiye bu kuralla razı olmuş. Lakin şimdiye kadar Patrikhane’nin hem içeride hem dışarıda siyasi faaliyetleri var” kelamlarını kullanıyor. Gürel örnek olarak, Rusya-Ukrayna savaşından evvel Ukrayna Ortodoks Kilisesi’nin Rusya’dan ‘ayrılıp’ İstanbul’a ‘bağlanma’ kararını anımsatırken, bu karara uymayan Ukrayna’daki kiliselerin ‘faşistlerce’ baskıya maruz kaldığını vurguluyor.
Şükrü Sina Gürel, “Şimdiye kadar İçişleri’nin, Fatih Kaymakamlığının altında bir kurum üzere görünen bu Patrikhane’yi uyarması lazımdı. Fakat İçişleri Bakanlığı bunu nasıl yapabilir? Cumhurbaşkanı davetiye yollayıp ‘Ekümenik Patrik’ adresine hitap etmese bu, tahminen yaşanabilirdi” diyor. Gürel, Bakanlık bunu yapmadıkça, Patrikhane’nin ‘Vatikan üzere davranma alışkanlığı’ kazanabileceği ihtarında bulunuyor.
İKİ ADIMIN ATILMASINI İSTEDİ
Peki Türkiye bugün ne yapmalı? Gürel’e nazaran Türkiye’nin atması gereken iki adım var: “Birincisi, Amerikan Büyükelçisini ‘persona non grata’ (istenmeyen kişi) ilan etmeden evvelki ataklar düşünülebilir. Kendisi uyarılabilir, ABD’deki Büyükelçiliğimiz kanalıyla ABD Dışişleri Bakanlığı uyarılabilir. Onun dışında Patrikhane’ye de ağır bir ikaz yapılmalıdır. ‘Ekümenik’ sıfatının hiçbir halde Türkiye tarafından tanınmadığı, hasebiyle faaliyetlerine dikkat etmesi gerektiği, siyasi faaliyetleri devam ederse Türkiye dışına çıkartılmak dahil bütün tedbirlerin uygulanacağı bildirilmelidir.”
