Alzheimer’dan korunmanın en etkili yöntemi fiziksel aktivite ve sosyal bir yaşam biçimi: Sosyal yaşam koruyor
Dünya genelinde her 3 saniyede bir bireye demans tanısı konulurken bu hadiselerin büyük çoğunluğunu Alzheimer hastaları oluşturuyor. Dünya Sıhhat Örgütü’nün (DSÖ) 2024 bilgilerine nazaran, dünyada yaklaşık 55 milyon kişi demansla yaşarken bu şahısların yüzde 60 ila yüzde 70’i Alzheimer hastası.
Türkiye’de ise 600 binden fazla kişi bu hastalıkla uğraş ediyor. Hastaların ise dörtte üçünü bayanlar oluşturuyor.
Uzmanlar, yaşlanan nüfusla birlikte hem Türkiye’de hem de dünyada Alzheimer olaylarının süratle artacağını öngörüyor.
Cumhuriyet’e konuşan Türkiye Alzheimer Derneği Tıbbi Şura Lideri Prof. Dr. Başar Bilgiç, Alzheimer hastalığının ortaya çıkışının tek bir nedene bağlı olmadığını belirterek “Risk faktörleri ortasında ileri yaş, genetik yatkınlık, düşük eğitim seviyesi, hipertansiyon, diyabet, yüksek kolesterol, obezite, işitme kaybı, sigara ve çok alkol kullanımı, baş travmaları ve depresyon sayılabilir. Alzheimer, sadece genetik yahut sırf çevresel nedenlerle açıklanamaz. Genetik yatkınlık kimi bireylerde yer hazırlar, ömür üslubu ve çevresel şartlar bu yerde hastalığın ortaya çıkışını hızlandırabilir ya da geciktirebilir” diye konuştu.
Alzheimer’dan korunmada en tesirli tekniğin faal bir hayat stili olduğunu belirten Bilgiç, “Fiziksel aktivite bu işin temel taşıdır. Yürüyüş, yüzme, bisiklet, dans üzere aerobik antrenmanlar damar sıhhatini düzgünleştirir, beyne kan akışını artırır, diyabet ve hipertansiyon riskini azaltır. Haftada en az 150 dakika orta tempolu antrenman, bilimsel olarak önerilen alt sınırdır” dedi.
Sosyal olarak etkin kalmanın da en az fizikî aktivite kadar kıymetli olduğunu vurgulayan Bilgiç, “İnsan zihni bağlantıyla güçlenir. Sohbet etmek, dostlarla vakit geçirmek, topluluklara katılmak, istekli faaliyetlerde bulunmak beyinde daima bir ikazım sağlar. Toplumsal izolasyon Alzheimer için önemli bir risk faktörüyken canlı bir toplumsal ömür koruyucudur” diye konuştu.
‘KADINLARDA DAHA ÇOK GÖRÜLÜYOR’
Kadınlarda Alzheimer’ın daha sık görüldüğüne dikkat çeken Bilgiç, “Daha uzun ömür mühleti ve menopoz sonrası östrojen azalması üzere biyolojik etkenler bu riski artırıyor. Fakat işin toplumsal boyutu da var. Bayanlar, bilhassa Türkiye üzere ülkelerde, tarihî ve toplumsal nedenlerle daha düşük eğitim ve daha az toplumsal iştirak imkânına sahip. Bu da bilişsel rezervlerini azaltarak riski artırıyor. Alzheimer yalnızca biyolojik değil, toplumsal bir adalet sorunu olarak da karşımıza çıkıyor” dedi.
‘AKDENİZ TİPİ DİYETLE BESLENİN’
Zihinsel ve entelektüel uğraşların da beyin için idman misyonu gördüğünü belirten Bilgiç, “Bulmaca çözmek, satranç oynamak, yeni bir lisan ya da enstrüman öğrenmek zihinsel esnekliği artırır. Okumak, yazmak, kültürel etkinliklere katılmak ve entelektüel sohbetler de bilişsel rezervi güçlendirir. Bu rezerv, Alzheimer’ın başlangıcını geciktirebilir ya da sürecini yavaşlatabilir” dedi.
Beslenmenin ehemmiyetine de değinen Bilgiç, “Akdeniz tipi diyetin beyin sıhhatine olumlu tesirleri tekraren kanıtlandı. Bol zerzevat, yeşillik, tam tahıl, baklagil, balık, kuruyemiş ve zeytinyağı tüketimi; kırmızı ve işlenmiş et, rafine şeker ve trans yağlardan uzak durmak zihinsel gerilemeyi yavaşlatır. Tabağın yarısını bitkisel besinlerle doldurmak, zeytinyağını temel yağ yapmak kolay ancak tesirli adımlardır” dedi.
DİKKATLE İZLENMELİ
İleri yaşta başlayan depresyonun Alzheimer’ın erken bir belirtisi olabileceğini vurgulayan Bilgiç, “Unutkanlık başlamadan evvel ilgi kaybı, isteksizlik ve motivasyon azalması görülebilir. Bu nedenle yaşlılarda depresyon dikkatle izlenmeli, gerekirse bilişsel kıymetlendirme yapılmalıdır” tabirlerini kullandı.
Harvard Üniversitesi’nin 75 yıllık araştırması, âlâ toplumsal bağların uzun ömür ve beyin sıhhati için en güçlü belirleyicilerden biri olduğunu gösteriyor. Bilgiç ayrıyeten, University College London’daki Whitehall II çalışmasının da toplumsal izolasyonun demans riskini artırdığını ortaya koyduğunu aktardı.
