Son yıllarda bilhassa toplumsal medya ve kimi erkeklik söylemlerinde sıkça karşımıza çıkan “alfa erkek” kavramı, sanıldığının tersine ne kurtlardan ne de tabiattan ilham alıyor. Bilimsel araştırmalar, bu savların hem beşerler hem de hayvanlar için geçersiz olduğunu açıkça ortaya koydu.
EFSANENİN DOĞUŞU: BİR DAVRANIŞ BİLİMCİSİNİN NOTLARINDAN
Alfa erkek miti, 1930’larda ve 40’larda İsviçre’de çalışan hayvan davranışları uzmanı Rudolf Schenkel’in kurtlar üzerine yaptığı müşahedelere dayanıyor. Schenkel, “alfa” ve “beta” üzere tabirleri, birbirine yabancı kurtların yapay ortamlarda oluşturduğu hiyerarşilere bakarak kullanmıştı. Bu yorumlar, gerçek tabiat kaidelerini yansıtmadığı halde yayıldı.
Schenkel’in çalışmasından ilham alan ünlü kurt araştırmacısı David Mech de 1970 tarihli kitabında “alfa” kavramını kullandı. Kitap popülerleşince bu fikir, bilimsel içeriğinden koparılarak erkeklik telaffuzları için bir araca dönüştü.
HATALI BİR MÜŞAHEDENİN YIKILIŞI
Mech, yıllar sonra yaptığı açıklamalarda birinci müşahedelerinin yapay ortamlarda olduğunu ve kurtların tabiattaki gerçek ömür biçimini yansıtmadığını belirtti. Radyo takip aygıtlarıyla yapılan alandaki birinci müşahedeler sayesinde, kurt sürülerinin birer aile ünitesi olduğu ve “alfa” denilen erkek ya da dişinin aslında yalnızca ebeveyn olduğunu ortaya koydu.
BAŞKA TİPLERDE ALFA VARLIĞI GEÇERLİ Mİ?
Bazı çeşitlerde örneğin gorillerde besbelli bir erkek baskınlığı gözlemlenebiliyor. Fakat bu durum, genelleme yapılabilecek kadar yaygın değil. Almanya’daki Göttingen Primat Araştırma Merkezi’nden bilim insanı Peter Kappeler’in de dahil olduğu yeni bir araştırma, baskın erkek yapısının primat cinslerinin birçoklarında geçerli olmadığını ortaya koydu.
151 primat popülasyonunun incelendiği çalışmada yalnızca 25’inde baskın erkek modeli gözlemlendi. Dişi baskınlığı ise 16’sında vardı. Geri kalan büyük çoğunlukta ise besbelli bir cinsiyet hiyerarşisi gözlemlenmedi.
İNSANLAR İÇİN NE MANAYA GELİYOR?
Bilim insanları, insanın biyolojik ve toplumsal özelliklerinin, net cinsiyet baskınlığı olmayan çeşitlere daha yakın olduğunu belirtiyor. Bu nedenle, insan toplumlarında erkek egemenliğini “doğal düzen” ya da “primat mirası” üzere savlarla savunmak bilimsel destekten mahrum olarak gözüküyor. Ayrıyeten, alfa kavramının tercih edildiği hayvanlar kurtlar, aslanlar, büyük maymunlar ironik biçimde bu çeşit hiyerarşilere en az sahip olan cinsler ortasında.
GERÇEK ALFA HANGİSİ?
Alfa kavramı birinci kere evcil tavuklar için kullanılmıştı. Toplumsal yapıları katı olan tavuklar ortasında sahiden de baskın bireyler olur. Münasebetiyle, bilime nazaran kişiliğini “alfa” olmak üzerine inşa etmek isteyen biri kurtları değil tavukları örnek almalı.
