Bilim insanları, Android akıllı telefonları gerçek vakitli sarsıntı dedektörlerine dönüştüren yeni bir sistem geliştirerek büyük bir sarsıntıdan evvel halkı daha süratli uyarma potansiyeline sahip bir yol buldu.
Google, ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu (US Geological Survey/USGS) ve öteki araştırmacıların geliştirdiği sistem, milyonlarca telefondan alınan dataları kullanarak bir zelzeleden kaynaklanan en erken sarsıntı sinyallerini tespit ediyor.
Bir aygıt kümesi tıpkı yer hareketini kaydettiğinde, sistem bunu işaretleyerek yakın bölgelerdeki öteki aygıtlara ihtar gönderiyor
Independent Türkçe’nin aktardığına nazaran Science’ta yayımlanan çalışma, ağın ayda 300’den fazla sarsıntı tespit ettiğini ortaya koydu. İkazların gönderildiği bölgelerde, daha sonra sarsıntısı hissettiğini bildiren şahısların yüzde 85’i uyarıyı aldığını söyledi. Yüzde 36’sı sarsıntı başlamadan evvel, yüzde 28’i sarsıntı sırasında ve yüzde 23’ü de sarsıntıdan sonra ihtar almış.
Çalışmada sistemin, klâsik sismik sensörlerin yerini almasa da ağır bilimsel ağlara sahip olmayan bölgelerde ölçeklenebilir, düşük maliyetli bir erken ihtar aracı sunabileceği belirtiliyor. Müellifler bunun bilhassa akıllı telefonların yaygın lakin sismometrelerin az bulunduğu, gelişmekte olan ülkeler için umut vaat ettiğini söylüyor.
Google yaptığı açıklamada, sistemin insanlara “uyarı vererek sarsıntı başlamadan evvel birkaç kıymetli saniye” kazandırabileceğini tabir ediyor.
Bu saniyeler bir merdivenden inmek, tehlikeli objelerden uzaklaşmak ve korunmak için kâfi vakti sağlayabilir.
Uyarılar, zelzele sırasında daha yıkıcı olan S dalgalarından evvel gelen ve süratli hareket eden P dalgalarının saptanmasına dayanıyor. Kâfi sayıda telefon P-dalgalarını tespit ederse sistem, sarsıntıyı hissetmesine tahminen de birkaç saniye kalan kullanıcılara ikazlar gönderiyor. Bu saniyeler korunmak, bir ameliyatı durdurmak ya da kritik altyapıyı duraklatmak için kâfi olabilir.
2020’de çıkmaya başlayan Android Zelzele İkaz Sistemi halihazırda Birleşik Devletler, Japonya, Yunanistan, Türkiye ve Endonezya üzere çeşitli ülkelerde kullanılıyor. Direkt Android işletim sistemine yerleştirilen teknoloji, kullanıcıların farklı bir uygulama indirmesini gerektirmiyor.
Araştırmacılar doğruluk oranı bilimsel sensörler kadar yüksek olmasa da akıllı telefonlardan gelen ihtarların en çok işe yaradığı yerlerin, telefon yoğunluğu ve muteber bilgi irtibatları yüksek düzeydeki kentsel alanlar olduğunu tespit etti.
Çalışma, MyShake uygulaması üzere daha evvelki kitle kaynaklı zelzele uygulamalarının üzerine inşa edilse de milyonlarca aygıta gömülü olması sisteme yarar sağlıyor.
Yazarlar, “Kitle kaynaklı sistemlerin giderek daha kıymetli hale geleceğine inanıyoruz” sözlerini kullanıyor.
Geleneksel sensörleri ferdî aygıtlardan gelen datalarla birleştirerek daha güçlü, kapsayıcı erken ikaz sistemleri oluşturmak mümkün.
