ABD-Ermenistan ortak askeri tatbikatının arka planı… Moskova’dan kopuşu mu simgeliyor?

ABD ile Ermenistan ortasında son yıllarda artan ‘savunma işbirliğinin son perdesi’ olarak duyurulan, ‘Eagle Partner 2025’ tatbikatı, Erivan’ın Moskova ile bağlarını zayıflatıp Washington’la stratejik işbirliğini derinleştirmeye başladığı bir periyotta icra ediliyor.

‘Barışı koruma’ operasyonlarına odaklanan bu ortak askeri tatbikat, sadece eğitimsel bir faaliyet değil; birebir vakitte Kafkasya’daki güç dengelerinde yaşanan jeopolitik değişimin de somut bir yansıması olarak görülüyor.

Ermenistan Savunma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya nazaran tatbikata, Ermenistan Silahlı Kuvvetleri‘nin barışı müdafaa tugayı, ABD’nin Avrupa ve Afrika Ordusu ile Kansas Ulusal Muhafızları‘ndan askerler katılacak.

Eagle Partner 2023 tatbikatından bir görüntü

Tatbikatta genel eğitim gündeminin bir kesimi olarak barışı muhafaza operasyonları, bilhassa de tıbbi tahliye prosedürleri üzerinde yoğunlaşılacak.

Ermenistan Savunma Bakanlığı, tatbikatın amacını, “uluslararası barışı muhafaza çalışmalarına katılan birlikler ortasındaki uyumu artırmak” olarak açıkladı. Bakanlığa nazaran tatbikat birebir vakitte, Ermenistan barış gücü birliklerinin operasyonel hazırlığını da artıracak.

Bakanlık, bu çeşit ortak tatbikatların barışı müdafaa misyonlarına hazırlık sürecinin sistemli bir modülü olduğunu, Ermeni birliklerinin de ortak ülkelerde benzeri eğitim faaliyetlerine nizamlı olarak katıldığını belirtti.

Uzmanlar, memleketler arası barışı muhafaza misyonlarına hazırlık çerçevesinde gerçekleştirileceği açıklanan bu tatbikatı, ‘bölgesel jeopolitik dengelerdeki değişiminin değerli bir adımı’ olarak yorumluyor.

ABD-ERMENİSTAN SAVUNMA ORTAKLIĞI

Ermenistan’ın ABD ile yakınlaşması, 2020’de Azerbaycan’ın kesin zaferiyle sonuçlanan Karabağ Savaşı sonrası Rusya ile bağlarda yaşanan soğumanın devamı niteliğinde.

Erivan idaresi, o süreçte Moskova liderliğindeki Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü‘nü (KGAÖ) yetersiz kalmak ve bilhassa Laçin Koridoru‘nun Azerbaycan tarafından ele geçirilmesine müdahale etmemekle suçlamıştı.

2024 prestijiyle Ermenistan hükümeti, KGAÖ üyeliğini askıya aldığını açıklarken, Başbakan Nikol Paşinyan Rusya ile ittifakı ‘stratejik bir hata’ olarak nitelendirmişti.

Bu kopuş sürecinde Ermenistan, Fransa ile de savunma mutabakatları imzalayarak güvenlik ortaklarını çeşitlendirme yoluna gitti.

‘Eagle Partner 2025’ ortak askeri tatbikatı, 14 Ocak 2025‘te ABD eski Dışişleri Bakanı Antony Blinken ve Ermeni mevkidaşı Ararat Mirzoyan ortasında imzalanan ‘Stratejik Paydaşlık Şartı’nın somut bir yansıması olarak görülüyor.

Ararat Mirzoyan, Antony Blinken

ABD’nin Ermenistan’a bugüne kadar yaklaşık 3,3 milyar dolaryatırım yaptığı, bunun 340 milyon dolarının 2021’den itibaren sağlandığı belirtiliyor.

Ortaklık mutabakatı kapsamında ABD, Ermenistan’ın hudut güvenliği yeteneklerini geliştirmek için 27 milyon dolar, savunma bölümü ıslahatları için ise 18 milyon dolar finansman sağlamış durumda.

Bu takviyeler ortasında zırhlı ambulanslar, Siber Savunma Operasyon Merkezi kurulması ve Ulusal Eğitim Merkezi kapasitelerinin geliştirilmesi yer alıyor.

EKONOMİK İŞBİRLİĞİNİN BOYUTLARI

ABD ile Ermenistan ortasındaki stratejik iştirak sadece savunma alanında değil, tıpkı vakitte ticaret, teknoloji ve güç alanlarında da ivme kazanmış durumda. Washington idaresi, Ermenistan’ın ekonomik direncini artırma, ileri teknolojiye dayalı üretim altyapısını güçlendirme ve ticari çeşitliliğini artırma maksatlarına direkt dayanak veriyor.

ABD ile Ermenistan ortasındaki ikili ticaret hacmi, 2020–2023 yılları ortasında üç katına çıkarak 321 milyon dolara ulaştı. Bilhassa, ülkedeki teknoloji sektörüne yapılan Amerikan yatırımları dikkat cazibeli bir artış gösterdi.

2023 yılından bu yana ABD Dış Ticaret Servisi’nin Erivan’daki faaliyetleri kapsamında yaklaşık 15 milyon dolarlık ABD menşeli ihracat gerçekleşti; bu süreçte yaklaşık 300 Amerikan firması Ermenistan pazarına giriş yaptı.

Erivan’daki ABD Büyükelçiliği

Washington ile Erivan, sivil nükleer güç alanında da işbirliğini genişletme maksadıyla hareket ediyor. 2025 prestijiyle tarafların, ‘sivil nükleer işbirliği anlaşması’ üzerinde müzakerelere başlaması bekleniyor. Bu mutabakat, ABD’nin Ermenistan’la nükleer güç teknolojileri temelinde işbirliğini kurumsallaştırmasının önünü açacak.

RUSYA’DAN TAM KOPUŞ MÜMKÜN MÜ?

‘Eagle Partner 2025’ sırf bir tatbikat değil; Ermenistan’ın savunmadan siber güvenliğe, hudut denetiminden nükleer güce kadar birçok alanda, ‘Rusya’dan uzaklaşıp, başta ABD olmak üzere Batılı ülkelerle bütünleşme’ yönünde attığı adımların da sembolik bir göstergesi. Bu çok katmanlı stratejik yakınlaşma, Güney Kafkasya’daki güç mimarisinin geleceğine dair değerli ipuçları barındırıyor.

Öte yandan, Ermenistan’ın Rusya ile ekonomik münasebetleri, tam bir kopuşun yakın vadede mümkün olmadığını gösteriyor. Ülkedeki Rus yatırımları, personel dövizleri ve güç bağımlılığı bu bağlantının devamını zarurî kılıyor.

2025 itibariyle ülkedeki en büyük bankalardan kimileri (VTB Armenia gibi) hala yüzde 100 Rus sermayesiyle faaliyet gösteriyor. Doğal gaz arzının yüzde 83-88‘i Rusya’dan, yüzde 12-17‘si İran’dan sağlanıyor ve Gazprom Armenia doğal gaz kesiminde inhisar pozisyonunu koruyor.

Rusya’da mevsimlik emekçi olarak çalışan Ermenistan vatandaşlarının ülkeye getirdiği personel dövizleri 2022’de GSYH’nin yüzde 10.4’üne ulaşmış olsa da 2023’te yüzde 7.6‘ya geriledi. 2024’te 12.4 milyar dolara çıkan ikili ticaret ise halihazırda toplam dış ticaretin yaklaşık yüzde 35’ini oluşturmakta.

Tüm bu ekonomik bağlar, Erivan idaresinin siyasi olarak Batı’ya yakınlaşsa da, Moskova‘yla bağlarını sürdürmesini mecburî kılıyor.

EAGLE PARTNER TATBİKATININ GEÇMİŞİ

ABD ve Ermenistan silahlı birlikleri ortasında düzenlenen Eagle Partner ortak askeri tatbikatı birinci kere, Ermenistan’ın Karabağ’daki mağlubiyetinin çabucak akabinde 2023 yılının 11–20 Eylül tarihleri ortasında yapıldı. 2024 yılında da klâsik olarak 15-24 Temmuz tarihleri ortasında icra edildi.

Ermenistan topraklarında düzenlenen tatbikatın ana gayesi; “ABD ile Ermenistan ortasındaki ittifakı güçlendirmek ve Ermenistan Silahlı Kuvvetleri’ne bağlı 12. Barışı Müdafaa Tugayı’nı gelecekteki barışı müdafaa vazifelerine hazırlamak” olarak açıklandı.

Tatbikata yaklaşık 85 Amerikalı ve 175 Ermeni asker katıldı. Eğitim faaliyetleri, Barışı Müdafaa Tugayı’na bağlı Zar Eğitim Alanı ile Ermenistan Savunma Bakanlığı’na bağlı N Eğitim Merkezi‘nde yürütüldü.

2023’teki tatbikatı, ABD’nin Ermenistan Büyükelçisi Kristina Kvien, Tümgeneral Gregory Anderson ve Tuğgeneral Patrick Ellis yerinde takip etti. Tatbikatın yöneticiliğini Ermeni Albay Arsen Mangasaryan, yardımcılığını ise ABD’li Yarbay Kevin Kennedy üstlendi. Operasyon koordinatörü olarak ise Scott Safer misyon yaptı.