Friedrich Nietzsche’nin “Böyle Buyurdu Zerdüşt” kitabından bir kelam, sanatçı Nilbar Güreş’in Türkiye’deki birinci kurumsal solo standı “Kadife Bakış”ı, Arter’de izlerken usumda canlandı: “Size söylüyorum: dans eden bir yıldız doğurabilmek için insanın içinde hâlâ kaos olması gerekir. Size söylüyorum: içinizde hâlâ kaos var.” Arter’in duvarları karanlık bir gökyüzü, Güreş’in yapıtları, sanatkarın ruhundaki ve usundaki kaostan doğan ve dans eder bir yıldız üzere.
Erken periyot işlerinden son devir işlerine kadar Güreş’in yapıtları, biçimsel olarak değişse de çabucak hemen tıpkı izlekte ilerliyor: “Dayatılan toplumsal cinsiyet rollerinizi reddediyorum!”
Sergi, 12 Nisan 2026’ya kadar ziyaret edilebilecek. Sanatkarın pratiğini farklı katmanlarıyla irdeleyen bir kitap da standa eşlik ediyor. Dizaynını Didem Uraler Çelik’in üstlendiği bu yayında Emre Baykal, Silvia Eiblmayr ve Lora Sarıaslan’ın kaleme aldıkları yeni metinler yer alıyor.
HİKÂYE ANLATICISI
Küratörlüğünü Emre Baykal’ın yaptığı stantta; fotoğraf, gravür, kolaj, fotoğraf, heykel ve görüntü üzere farklı mecralarda üretilmiş çalışmalardan oluşan kapsamlı bir seçki yer alıyor. Stant, Güreş’in 25 yılı aşkın bir müddete yayılan pratiğine geniş bir yerden bakmamıza imkan sağlıyor. Güreş, insan ile insan olmayan, gerçek ile kurmaca ve temsil ile soyutlama ortasındaki hudutları anlaşılamaz hale getiren pratiğine odaklanıyor ve her bir yapıtta izleyiciyi biçimsel ve biçemsel bir sorgulamaya itiyor.
Güreş; kumaşları, kâğıtları özcesi işine yarayabilecek her malzemesi bir meddah üzere ele alıyor ve kıssa anlatıcılığını eleştirel ve muhalif telaffuzlarla buluşturuyor. Bu telaffuzlar yapıtlarında beşerler, hayvanlar, bitkiler ve farklı mitolojik öğelerle iç içe geçiyor, Sanatkarın yapıtlarından nasibini alan en değerli öne ise toplumsal cinsiyet normları. Güreş, bu normları sorgulatma peşine düşüyor ve izleyicinin dünyaya bakışını, aksilik ve çatışma temelli yapıları, usumuza yerleştirilen kalıpları öğütmeye çalışıyor.
GÖRME/GÖRÜLME REJİMİ
Serginin en dikkat çeken yapıtlarından birisi, “MAYZU: Hindistancevizi ve Muz Veren Ağaç”. Güreş’in 2022 yılında Viyana’daki çağdaş sanat müzesi mumok’ta, Franz Thalmair küratörlüğünde düzenlenen “Daha Başlamadan Diğerleriyle İç İçe” (Mixed up with Others Before We Even Begin) isimli stant için ürettiği bir yapıt. Eser, farklı kimlikleri ve varoluş hallerini kuir bir kapsayıcılıkla bünyesine katan ağaç, yere hakikat eğilip dostça selamladığı insanları yanına yaklaşmaya çağırıyor.
Bir öteki yapıtsa, konumlandığı köşeden izleyiciye direkt ve delici bir bakış yönelten “Örümcek Bayan; Anne” yapıtı. Sanatçı görme/görülme rejimini annelik teması üzerinden ele alıyor. Kroşe tekniğiyle üretilmiş örümcek ağı ve bu ağın üzerine yerleştirilmiş bayan figüründen oluşan eser, anne imgesini hem gözetici ve onarıcı hem de denetleyici ve tehditkâr bir arketip olarak betimliyor.
FARKLI ÇEŞİTLERİN BİR ARADALIĞI
Serginin küratörü Baykal, “Bir toplum olarak, epey gergin olduğumuz, kendimizi gergin hissettiğimiz, farklılıklarımızla bir ortada, barış içinde yaşamaya duyduğumuz hasretin giderek büyüdüğü bir dönemde” olduğumuzu belirtirken, Güreş’in yapıtlarının bir ortaya geldiği sergiyi şöyle tanımlıyor: “Nilbar Güreş’in yapıtına eser veren izlekler ortasından odaklandığımız, farklı tiplerin bir aradalığı, formların melezliği, kimliklerin akışkanlığı üzere temaların izini sürerek oluşturduğumuz bu sergiyi gezerken insanların, hayvanların, bitkilerin ve mitolojik figürlerin iç içe geçtikleri ve her an yine şekillenen bir ilgiler ağı içinde tahayyül edildikleri çok renkli bir dünyayla karşılacaksınız.”
Baykal, sanatkara, pratiğine form veren düşünsel süreçleri, çalışma metodunu, materyalle nasıl bağ kurduğunu, yapıtlarının vakit içinde nasıl evrildiğini, bir işin bir sonrakine, bir fikrin daha sonrakilere nasıl yol açtığını paylaşırken gösterdiği içtenlik ve cömertlik için de teşekkür etmeden geçmiyor.
