Bir gün Instagram’da gezinirken karşıma çıkan bir görüntüde bir an duraksadım.
Ekranda şu yazıyordu:
“On yıl sonraki halin, bu anın tadını biraz daha fazla çıkarman için sana yalvarıyor.”
Bu, çoğumuzun yaşadığı bir zorluğu hatırlattı bana: Anı yaşamak.
Türkçede “farkındalık” olarak da bilinen “mindfulness” isimli bu yol, bireylerin aşikâr bir anda kanılarına, hislerine ve etrafına dikkat kesilmelerini teşvik ediyor.
Hayatımız gittikçe daha ağır hale gelse de uzmanlar farkındalığın bir lüks değil, ruh sıhhatimizi korumak için bir gereklilik olduğunu söylüyor.
‘EN UYGUN YILLARIMI YAŞADIĞIMI BİLMİYORDUM’
Ürdün’ün Amman kentinde yaşayan 37 yaşındaki spor eğitmeni Zeina, “Yıllarımı daha uygun olmaya çalışarak harcadım, lakin aslında düzgün olduğumu unuttum” diyor.
Zeina, yirmili yaşlarında dış görünüşüne ve kilosuna çok fazla odaklandığını, daima eksik hissettiğini anlatıyor.
Ama artık eski fotoğraflarına bakınca, kendine çok acımasız davrandığını fark ediyor.
Eskiden bilgisayar mühendisi olarak çalışan Raed için ise işini kaybetmek bakış açısını değiştirmiş.
O günlerini BBC’ye anlatan Raed, “İşyerindeki baskıdan daima şikâyet ederdim ve işimi değiştirmeyi isterdim. Artık işimi kaybettim, o günleri en ince detayına kadar özlüyorum; sabahki trafik sıkışıklığını bile” diyor .
Aylık maaş ona hem zihinsel hem de maddi istikrar sağlıyor, ailesine daha uygun bir hayat sunmasına imkân veriyordu.
“Meğer hayatımın en güzel yıllarını yaşıyormuşum, farkında değildim.”
Yoğun günlük programlar, durup anda kalmamızı zorlaştırabilir
İki çocuk babası, kırklı yaşlarının ortasındaki Ahmed ise evvelden çocuklarının bir an evvel büyümesini dilerdi; böylelikle kendine biraz vakit ayırabileceğini düşünürdü.
Ama çocukları ergenlik çağına gelince bakış açısı büsbütün değişmiş:
“Şimdi ise o günleri, seslerini ve o rastgele sohbetlerini özlüyorum. Çok geç fark ettim ki o kaos aslında hayatımdaki en hoş şeymiş.”
NEDEN İÇİNDE BULUNDUĞUMUZ ANI GÖRMEZDEN GELİYORUZ?
Zeina, Raed ve Ahmed’in kıssaları, birçok insanın vakit geçtikten sonra anların bedelini fark ettiğini gösteriyor.
Ürdün’deki İrbid Tıbbi Müracaat Merkezi’nden psikolog Dr. Nawaf Al-Rifai bu durumu şöyle açıklıyor:
“Psikolojik ve nörolojik açıdan beşerler doğal olarak ‘zihinsel yolculuk’ eğilimindedir; yani uyanık oldukları vaktin büyük kısmını geçmişteki olaylar ve geleceğe dair beklentiler ortasında geçirirler.”
Bu süreç, düşünme ve planlamadan sorumlu beynin “varsayılan ağı” ile ilişkili.
Ama kimileri için bu durum daima bir dikkat dağınıklığı kaynağına dönüşüyor.
Al-Rifai’ye nazaran, şu anda kalmakta zorlananlar dikkatsiz değil, “bilişsel olarak ziyadesiyle meşgul” bireyler ve buna eğilimli bireyler ağır düşünmenin kendilerini tahlile ulaştıracağına inanırlar; halbuki bu, onları tatmin hissinden ve verimlilikten uzaklaştırır.
FARKINDALIK NEREDEN GELİYOR?
Farkındalık pratiğinin kökleri, Budist gelenekte kullanılan meditasyon tekniklerine dayanıyor; aydınlanmaya giden yolun temel bir modülü.
1960’lı yıllarda bilim insanları bu tekniğin ağrı ve ruhsal hastalıkların tedavisinde tıbbi yararlarını araştırmaya başladı.
Amerikalı Profesör Jon Kabat-Zinn bu alandaki öncülerden biri oldu. 1979’da Massachusetts Üniversitesi Tıp Merkezi’nde Farkındalık Temelli Gerilim Azaltma (Mindfulness-Based Stress Reduction – MBSR) programını kurdu.
Kabat-Zinn, sekiz haftalık program boyunca kronik ağrısı olan hastalara farkındalığın temel prensiplerini uygulattı.
Şimdiki anda, yargılamadan ya da çok düşünmeden farkında olmanın, insanların günlük baskılarla daha düzgün başa çıkmasına yardımcı olduğunu ve ruhsal yeterlilik halini olumlu etkilediğini gördü.
Bulgularını tıp mecmualarında ve kitaplarda yayımlayarak bu uygulamayı daha geniş tıp topluluğunda popülerleştirdi.
Bugün farkındalık, İngiltere Ulusal Sıhhat Sistemi (NHS) de dahil olmak üzere klinik ortamlarda kullanılan bir terapi tekniği.
GÖRÜNMEZ BİR KIYAS YARIŞI
Sosyal medyanın hayatımızda giderek daha fazla yer kapladığı bir periyotta, artık kıyaslama yapmak için pek efor harcamak gerekmiyor. Parmağımızı kaydırmamız kâfi.
Araştırmacı gazeteci ve medya eğitmeni Safaa Al-Ramahi, kullanıcıların algoritmaların içine hapsolduğunu söylüyor. Bu algoritmalar onlara gerçekçi olmayan vücutlar, lüks tatiller üzere abartılı bir gerçeklik sunuyor.
Al-Ramahi, “Bütün bunlar bilinçaltımızı yavaş yavaş tekrar programlıyor. Herkesin kusursuz bir hayat yaşadığını, sıradan, geri kalmış ve kusurlu olanın yalnızca biz olduğumuzu düşünmeye başlıyoruz” diyor.
Psikolog Al-Rifai’ye göre bu, insanların kendi hayatlarını diğerlerinin seçilmiş ve filtrelenmiş anlarıyla kıyasladığı “yukarıya hakikat toplumsal karşılaştırma” olgusunu besliyor.
Bu durum, toplumsal acı ve yetersizlik hisleriyle kontaklı beyin bölgelerini harekete geçiriyor.
Al-Rifai bununla ilgili değerlendirmelerinde şunları söylüyor:
“Terapilerde insanlara telefon bildirimlerini denetim etmeyi bırakmalarını ve karşılaştırma isteğini yok etmeye değil, gözlemlemeye çalışmalarını öğretiyoruz.
“Bu, zihinle savaşmak değil; onu yönlendirmeyi öğrenmek. Dijital ekosisteminizi gözden geçirin: Kimi takip ediyorsunuz? Size ne katıyorlar?”
NELER YAPABİLİRİZ?
Al-Rifai, insanları ana döndürmek için uygulanabilecek kolay pratikler olduğunu söylüyor.
Bunun için “En küçük vazifeyle başlamayı” salık veriyor.
Danışanlarına, bir fincan kahveyi beş dakika boyunca içmeye odaklanmalarını tavsiye ediyor:
“Sıcaklığını elinizde hissedin, tadına bakın, kokusunu duyun. Yürüyün lakin düşünmeyin, yalnızca ayaklarınızın hareketini gözlemleyin. Biz buna tek misyon odaklanması diyoruz.”
Bir başka uygulama ise “beş duyu oyunu” olarak biliniyor:
Şu anda gördüğünüz beş şeyi tanım edin
Duyduğunuz dört sese odaklanın
Dokunduğunuz üç şeyi fark edin
İki kokuyu algılayın
Ağzınızda olanın tadına bakın
Al-Rifai bu teknikleri de şöyle açıklıyor:
“Buradaki bilimsel hile, dikkati telaş beyninden duyusal beyne kaydırmaktır. Gerçek varlık oradadır.
“Unutmayın, hudut sisteminiz daima performans için değil, çalışmak ve dinlenmek için tasarlandı. Her vakit hatırlayın: Siz bir insansınız.”
