Türkiye ve Yunanistan’daki orman yangınları: İklim değişikliği şiddetlendirdi mi?

Bilim insanları, insan faaliyetlerinden kaynaklanan iklim değişikliğinin bu yıl Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıs Adası’ndaki orman yangınlarına yol açan hava koşullarını yüzde 22 daha şiddetli hale getirdiğini tespit etti.

İngiltere, Türkiye, Yunanistan, Hollanda ve ABD’nin üniversiteler ve meteoroloji kurumlarından bilim insanlarının ortalarında bulunduğu World Weather Attribution (WWA) kümesinden 28 araştırmacı, iklim değişikliğinin söz konusu orman yangınlarına tesirine yönelik ilişkilendirme tahlili gerçekleştirdi.

Avrupa’da bu yıl, bir milyon hektardan fazla alanın kaybedildiği orman yangınları açısından “en kötü yıl” olarak kayıtlara geçerken, araştırmacılar ülkelerin fosil yakıt yakmaya devam etmesi durumunda daha büyük ve denetimi sıkıntı yangın riskinin artmaya devam edeceği ikazında bulundu.

Bilim insanlarının Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıs Adası’na yönelik ilişkilendirme tahliline göre, iklim değişikliği yangınların öncesindeki aylar, haftalar ve günlerde hava koşullarını etkileyerek yangınlara yer hazırladı.

Bölgedeki toplam kış yağışları yaklaşık yüzde 14 azalırken, bu durum yaz aylarında daha kuru hava şartları görülmesine yol açtı.

Yangınlar öncesinde yoğun ve kuru sıcaklığın bitkileri nasıl tutuşturmaya hazır hale getirdiği ve havanın ne kadar “susuz” olduğu incelenen tahlil kapsamında, bilim insanları yüksek buharlaşmalı şartların bir hafta boyunca yaşanma mümkünlüğünün 10 kat ve şiddetinin de yüzde 18 arttığını belirledi.

Akdeniz’de haziran ve temmuzda yüzlerce orman yangını çıktı. Arka arda 40 derecenin üzerinde sıcaklığın görüldüğü günlerde kuru bitki örtüsü ve fırtına şiddetine ulaşan rüzgarların körüklediği ölümcül yangınlar nedeniyle, söz konusu ülkelerde 80 binden fazla kişi tahliye edildi.

Yangınların kontrolsüz şekilde yayılmasına neden olan üç günlük sıcak, kuru ve rüzgarlı şartların birleşimi olan yangına elverişli şartlar, iklim değişikliğine bağlı olarak 10 kat daha muhtemel hale geldi ve yüzde 22 daha şiddetli yaşandı.

İklim değişikliği olmasaydı, emsal olayların 100 yılda bir gerçekleşme ihtimali bulunurken, küresel sıcaklık artışının sanayi öncesi devir ortalamasına göre 1,3 derece arttığı bu dönemde bu tıp olayların yaklaşık 20 yılda bir yaşanması bekleniyor.

YANGINLARIN ŞİDDETİNDE DAHA FAZLA ARTIŞ RİSKİ

Bilim insanları, dünyada fosil yakıtlardan yenilenebilir güce geçişin hızlanmaması durumunda, Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıs Adası’nın daha şiddetli ve kontrolü sıkıntı orman yangınları riskiyle karşı karşıya olduğu ihtarında bulunuyor.

Küresel sıcaklık artışı mevcut siyasetler kapsamında öngörüldüğü üzere bu yüzyılda sanayi öncesi devir ortalamasına göre 2,6 dereceye ulaşırsa, misal çok sıcak, kuru ve rüzgarlı hava şartlarının yaşanma mümkünlüğünün 9 kat ve şiddetinin de yüzde 25 daha artacağı kestirim ediliyor.

Yangınların başlaması ve yayılma riskini azaltacak ileriye dönük stratejilere gereksinim olduğunun altını çizen araştırmacılar, bunun için yakıt yönetim stratejilerinin güçlendirilmesi ve toplumda yangın riskine ait farkındalık çalışmalarının artırılması gerektiğini belirtiyor.

“YIKICI YANGINLAR, BİR İHTAR OLARAK GÖRÜLMELİ”

Londra Imperial College Etraf Politikaları Merkezi İklim Bilimi Profesörü Friederike Otto, tahlile ilişkin değerlendirmesinde, sanayi öncesi periyot ortalamasına göre 1,3 dereceye ulaşan küresel sıcaklık artışının “varoluşsal tehdit” haline gelebilecek çok yangınlara yol açtığını belirterek, Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıs Adası’ndaki yıkıcı yangınların bir ihtar olarak görülmesi gerektiğini söz etti.

Otto, “Ülkeler petrol, gaz ve kömür yakmaya devam ettikçe global sıcaklıklar yükselecek ve büyük, hızla yayılan yangınların riski artmaya devam edecek.” değerlendirmesinde bulundu.

Yenilenebilir güce geçiş için gerekli tüm araçlar ve bilginin mevcut olduğunu vurgulayan Otto, “Ancak dünyayı fosil yakıtlara bağımlı tutan çıkar kümeleri var. Daha sağlıklı ve güvenli bir gelecek için siyasi başkanlarımızın harekete geçmesi gerekiyor.” yorumunu yaptı.

İstanbul Teknik Üniversitesi Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü Araştırmacısı Bikem Ekberzade de Türkiye’de bu yıl haziranda orman yangınlarının beklenmedik biçimde arttığına işaret ederek, yangınların esas nedeninin insan kaynaklı ihmaller olduğuna dikkati çekti.

Ancak meteorolojik koşulların yangınların süratle yayılmasına ve şiddetinin artmasına yol açtığını aktaran Ekberzade, “Bitki örtüsü kuru ve şiddetliyse, kaynağı ne olursa olsun tek bir ateşleme süratle kontrolü sıkıntı bir orman yangınına dönüşebilir. Küresel ısınmanın şiddetlendiği dünyada, kent ve doğal alanların daha fazla iç içe geçmesiyle, daha büyük, şiddetli ve ölümcül yangınlar yakında norm haline gelebilir.” sözlerini kullandı.