Dikkat bozukluğu ilaçları ‘trafik kazası, intihar ve suç işleme risklerini azaltabilir’
Bir araştırma, yeni teşhis konmuş bireylerin unsur kullanımı, intihar eğilimi, trafik kazası ve cürüm sürece üzere risklerinin azalmasında, ilaç tedavisinin tesiri olduğunu ortaya koyuyor.
Sözü edilen meseleler, dürtüsel davranma ve dikkatin basitçe dağılması üzere yaygın DEHB belirtileriyle temaslı görülüyor.
Dünya genelinde çocukların yaklaşık yüzde 5’inin ve yetişkinlerin yüzde 2,5’inin DEHB belirtilerine sahip olduğu düşünülüyor ve giderek daha fazla sayıda şahsa teşhis konuluyor.
Son araştırma İngiltere merkezli tıp dergisi British Medical Journal (BMJ) tarafından yayınlandı. Araştırma, yayınlanan bulguların, ilaç tedavisinin daha geniş potansiyel yararlarını doğruladığını ve hastaların ilaca başlayıp başlamamaya karar vermelerine yardımcı olabileceğini söylüyor.
DEHB’ye sahip bireylerin beyni birtakım açılardan başka insanlarınkinden farklı çalışıyor. Konsantre olmakta ve hareketsiz oturmakta zorlanma, yüksek güç düzeylerine sahip olma ve dürtüsel olma, temel belirtiler ortasında sayılabilir.
İngiltere’de 2015’ten bu yana DEHB ilacı reçete edilen kişi sayısı üç katına çıkarken, bekleme listesindeki yetişkinlerin tümünün muayene edilmesinin sekiz yıl alacağı iddia ediliyor.
Kişilere sadece semptomlar hayatları üzerinde en azından orta seviyede bir tesire neden oluyorsa teşhis konuyor. En yaygın olarak reçete edilen ve uyarıcı olarak isimlendirilen ilaçlar günlük semptomların yönetilmesine yardımcı oluyor, lakin insanların davranışları için uzun vadeli yararlar sağladığına dair hudutlu ispat var.
Baş ağrısı, iştah kaybı ve uyku sorunu üzere yan tesirler, bu ilaçlarla ilgili tartışmaları da gündeme getiriyor.
148 bin 500 kişilik araştırma
Söz konusu BMJ araştırması, İsveç’te DEHB’li altı ila 64 yaş ortasındaki 148 bin 500 bireye dayandırıldı. Bu şahısların yüzde 57’sine ilaç tedavisi başlandı ve ilaca başlayanların yüzde 88’ine (Ritalin olarak da bilinen) metilfenidat verildi.
Southampton Üniversitesi ve Stockholm’deki Karolinska Enstitüsü’nden araştırmacılar, DEHB ilacı almanın aşağıdaki hadiselerin birinci sefer görülmesinde belirtilen oranlarda düşüş görülmesiyle kontaklı olduğunu kıymetlendirdi:
- İntihar davranışı – yüzde 17
- Madde kullanımı – yüzde 15
- Ulaşım kazaları – yüzde 12
- Suç teşkil eden davranışlar – yüzde 13
Tekrarlayan olaylar tahlil edildiğinde, araştırmacılar DEHB ilacının kelam konusu hadiselerde aşağıdaki oranlarda azalmayla ilişkili olduğunu buldular:
- İntihar teşebbüsleri – yüzde 15
- Madde berbata kullanımları – yüzde 25
- Kaza sonucu yaralanmalar – yüzde 4
- Ulaşım kazaları – yüzde 16
- Suç teşkil eden davranışlar – yüzde 25
Çalışmanın müellifi ve Southampton Üniversitesi’nde çocuk ve ergen psikiyatri profesörü olan Prof. Samuele Cortese, “DEHB’yi tedavi etmezseniz birçok vakit risklerin ne olduğunu bilemezsiniz” diyor ve ekliyor:
Artık elimizde [ilaçların] bu riskleri azaltabileceğine dair deliller var.
Bu durumun en genel açıklaması, ilaçların dürtüsel davranışları ve konsantrasyon eksikliğini azaltması. Bu da sürüş sırasında kaza riskini azaltmak ya da suça yol açabilecek agresif davranışları bastırmak üzere tesirlere sahip.
Araştırmacılar, çalışmanın mümkün olduğunca güçlü bir temelde tasarlandığını, fakat sonuçların insanların genleri, ömür stilleri ve DEHB’lerinin şiddeti üzere faktörlerden etkilenme mümkünlüğünü göz gerisi edemeyeceklerini söylüyorlar.
Birçok ülkede DEHB için yanlışsız ilaca erişmek kolay değil ve birtakım ilaçların tedariği yetersiz. İngiltere’de teşhis konulduktan sonra ilaçlara erişmek için uzmanları görme müddetleri birkaç yılı bulabiliyor.
Batı Avustralya’daki Curtin Üniversitesi’nden Prof. Stuart Kinner, araştırmanın “DEHB teşhis ve tedavisinin yaygın faydalarını” ortaya koyduğunu belirtiyor.
Kinner, “DEHB’nin teşhis ve tedavi edilmemesi, alkol yahut öbür uyuşturucularla kendi kendine tahlil aramak, makus ruh sıhhati, çeşitli kazalarla yaralanmalar yahut kabahat işleyerek hapsedilmeye bile yol açabiliyor” dedi:
Teşhis edilmemiş DEHB’li çok sayıda insan, durumlarının teşhis edilmeden ve tedavi edilmeden ebediyen kalabileceği bir cezai sürece girebiliyorlar.
Aston Üniversitesi’nde klinik eczacılık profesörü olan Ian Maidment, çalışmanın “bu ilaçların potansiyel yararlarına ait anlayışımıza katkıda bulunduğunu” söylüyor.
ABD’de Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezi, 2016-2022 yıllarında 3-17 yaş aralığında bir milyon çocuğa daha DEHB teşhisi konduğunu açıkladı.
Merkez, bu gelişmelerle birlikte DEHB’yi “yayılan bir halk sıhhati sorunu” olarak tanımladı.
BBC Türkçe’ye konuşan uzmanlar da Türkiye’de de DEHB görülme sıklığında son 30 yılda iki kata varan artışlar yaşandığını söylüyor.
