Birleşmiş Milletler’de (BM) evvelki gün Türkiye dahil pek çok ülke tarafından yayımlanan New York Bildirisi’nde, Filistin problemine ait kapsamlı değerlendirmeler yer aldı. Bildiride hem İsrail hem de Hamas’a yönelik tenkitler bulunurken, iki devletli tahlil vurgusu yapıldı. Bildiriyi ve bölgedeki gelişmeleri Cumhuriyet’e pahalandıran İsrail Dış Siyaset Uzmanı Dr. Remzi Çetin, “İsrail, kendini var eden BM sistemiyle savaşıyor. Bu da diplomatik manada tecrit doğuruyor” dedi.
New York’ta Filistin Sıkıntısına Barışçıl Tahlil Bulunması ve İki Devletli Tahlilin Hayata Geçirilmesi Bahisli BM Yüksek Seviyeli Milletlerarası Konferansı’na katılan Türkiye, Arap Birliği, Avrupa Birliği ve 16 ülke, 42 unsurluk bir bildiri yayımladı. Bildiride Hem İsrail’e hem de Hamas’a karşı unsurlar yer aldı. İki devletli tahlil vurgusu yapıldı.
‘İSRAİL GAZZE’DEN ÇEKİLMELİ’
İsrail’in Gazze’ye yönelik yıkıcı insani felakete yol açan hücumlarının kınandığı bildiride Gazze’ye yönelik ablukaların kaldırılması ve temel gereksinimlerin kente girişine müsaade verilmesi istendi. Bildiride, İsrail’in Gazze’den külliyen çekilmesi gerektiği belirtilirken, tahlilin iki devletli ve 1967 sonlarına dayalı olması istendi. Hamas’ın 7 Ekim 2023’teki İsrailli sivillere yönelik taarruzlarının da kınandığı bildiride, “Gazze’deki savaşın sona ermesi için Hamas, Gazze’deki idaresine son vermeli ve silahlarını Filistin idaresine teslim etmeli” denildi. Konferansa ve bildiriye ABD ve İsrail katılmadı. ABD’nin münasebeti konferansı ‘verimsiz’ ve ‘zamansız’ bulması. İsrail ise iki devletli tahlile karşı çıkıyor.
‘İSRAİL, KENDİNİ VAR EDEN SİSTEMLE SAVAŞIYOR’
Peki Fransa başta olmak üzere Avrupa Birliği ülkelerinin bu türlü bir bildiriye imza atması ve yeniden pek çok Batılı ülkenin Filistin’i tanımaya hazırlanması ne manaya geliyor? İsrail Dış Siyaset Uzmanı Dr. Remzi Çetin, Cumhuriyet’e kıymetlendirdi. Çetin, “Aslında bugün İsrail, kendini var eden sistemle savaşıyor. 29 Kasım 1947 tarihli taksim planına, yani İsrail devletinin kurulmasına ‘evet’ diyen birden fazla devlet bu kere Filistin devletine ‘evet’ diyor, onu tanıyor” tabirlerini kullandı. Çetin, bunun nedeninin İsrail’in çok sağcı kabinesi olduğunu söyledi.
‘DİPLOMASİDE HER GEÇEN GÜN YALNIZLAŞIYOR’
İsrail’de bir koalisyon hükümeti olduğunu hatırlatan Çetin, “Bu koalisyon pamuk ipliğinde olduğu için Netanyahu, koalisyondaki öbür aşırıcı-dinci partilere hamile. O yüzden Gazze siyasetlerini süratlice değiştiremiyor. Değiştiremediği surece de diplomaside ve memleketler arası hukukta her geçen gün yalnızlaşıyor, bölgesel ve global tecrite uğruyor. İngiltere, Fransa üzere büyük hegemonik güçlerin Filistin’i tanıyacağı bir tablo ortaya çıkıyor. İsrail’in memleketler arası sisteme tutunmasının temel ögelerinden biri diplomasi alanındaki hünerleri ve bilgi birikimiydi, fakat görüyoruz ki bu refleks aşınmak üzere” dedi. Dünyada ABD dışında İsrail’i destekleyen kimi küçük Asya-Pasifik ülkelerinin kaldığını savunan Çetin, İsrail alanda ‘zafer’ler kazansa da bunun anlamsız hâle geldiğini söyledi.
‘AÇLIĞI SİLAH OLARAK KULLANIYOR’
Çetin öte yandan Gazze’deki son durumu ve bölgenin geleceğini de kıymetlendirdi. İsrail’de mevcut hükümet var olduğu sürece Gazze için uzun vadeli bir barışı mümkün görmediğini kaydeden Çetin, “Çünkü Netanyahu ve onun aşırıcı çılgın kabinesinin temel zihniyeti şu: Hamas bizim onlarca rehinemizi aldı, biz de onları açlığa mahkum edeceğiz. Gazze’de rehineler kurtarılmadığı surece Netanyahu açlığı bir silah olarak kullanmaya devam edecek” dedi. Çetin ayrıyeten, “Düşünebiliyor musunuz, Holokost’un sokaklarında yetişen ve aç bırakılan jenerasyon, çabucak Gazze’de yanıbaşındaki jenerasyona tıpkı biçimde davranıyor. Bu, utanç verici bir durum. Netanyahu ve onun koalisyonu yarın bir gün elbette çekilecek, bu dünyadan göçüp gidecek ancak geriye hem İsrail’e hem de Yahudi nüfusuna etik olarak kaldıramayacakları bir sorun, neredeyse bir soykırım kalacak” saptamasında bulundu.
TÜRKİYE’DEN HAMAS ŞERHİ AÇIKLAMASI
Türkiye bildiriyi yayımlayan ülkelerden biri olsa da Türk yetkililer toplantıda ‘şerh’ açıklaması yaptı. ‘Hamas’ın silahsızlandırılması’ unsurunu ilgilendiren şerhte şu sözler kullanıldı: “On yıllardır süregelen İsrail uygulamaları dikkate alındığında, Filistinli silahlı kümelerin silah bırakması; fakat bağımsız, hükümran ve bütünlüğü haiz bir Filistin devletinin 1967 hudutları temelinde mümkündür ve başşehri Doğu Kudüs olacak formda ya da uzlaşı süreci kapsamında Filistinli kümeler ortasında varılacak bir muahedeye dayanarak kurulması kuralına bağlı olmalıdır.”
