Kuşatma altında Çin… Uzmanlardan uyarı: ‘Serbest ticaret kısıtlaması, ticaret hacminde gerilemelere neden olur’
ABD, Pasifik ülkeleri ile ticaret mutabakatlarına devam ediyor. ABD’nin sert tarife uygulamalarının akabinde gelen mutabakatlar akıllara ‘kapitülasyon’ konusunu getiriyor. Pasifik ülkelerindeki aktifliğini bu yolla artırma gayreti içinde olan ABD, Çin’i bölgede yalnızlaştırarak kuşatılmış bir konuma sokuyor. Yaşanan son gelişmeleri Cumhuriyet’e pahalandıran Emekli Pekin Büyükelçisi Rafet Akgünay, “ABD bu mutabakatlarla Pasifik ülkelerine el uzatmaktan çok yumruk uzatıyor” dedi. Washington-Pekin ortasındaki iktisadi tansiyonu inceleyen İstanbul Aydın Üniversitesi Milletlerarası Politik İktisat Uzmanı Dr. Elif Kaya ise, “Serbest ticaretin kısıtlanması tüm dünya ticaret hacminde gerilemelere neden olur” tabirlerini kullandı.
ABD PAZAR ARAYIŞINDA
ABD’nin Asya Pasifik’te aktifliği giderek artıyor. Bölge ülkelerine özgür ticareti kısıtlayan tarife uygulamalarına karşı ülkeler ABD ile ticaret mutabakatları yoluna gidiyor. ABD, tarifelerin kalkması karşılığında ise ülkelerin kendisi için açık pazar haline gelmesi beklentisinde. Hindistan ve Malezya, ülkelerinin ekonomik bağımsızlığına vurgu yaparak ABD ile müzakereleri sürdürüyor lakin Japonya, Vietnam, Filipinler ve Endonezya ile yapılan mutabakatlar ülkeyi ABD’nin açık pazarına dönüştürme riski barındırıyor. Örneğin Endonezya ile yapılan mutabakatla ABD’nin sanayi, besin ve tarım eserlerine karşı ‘engellerin yüzde 99’unun kaldırılacağı’ ama Endonezya üretimi eserlere ABD’de yüzde 19’luk vergi uygulanmaya devam edileceği belirtiliyor. Filipinler’de ise yüzde sıfırlık tarife karşılığında ABD, ülkeye yüzde 20 oranında bir gümrük vergisi koymakta. Vietnam ile yapılan mutabakat da misal halde ABD’ye gümrük tarifesinin uygulanmayacağını ancak Vietnam’dan gelen mallara yüzde 20, üçüncü bir ülkeden transferi kelam konusu olduğundaysa yüzde 40 vergi tarifesi uygulamasını öngölmekte. Japonya ise geçtiğimiz günlerde yapılan muahede ile hem ABD’ye 550 milyar dolar yatırım yapmayı hem de Japon pazarının ABD’ye açılmasını kabul etti. Karşılığındaysa otomotiv yedek modülü üzere eser kümelerine yüzde 25 olan ABD tarifesi yüzde 15’e düşürülecek. Çin’e hareket alanı bırakmamayı hedefleyen muahede ve tarifelere karşı Çin tarafıysa bir yandan ‘Birleşik Ulusal Pazar’ uygulaması ile iç piyasayı güçlendirmeye çalışıyor ve Çin menfaatleri kıymetine gerçekleşecek her mutabakatın karşısında olduğunu bildiriyor. Öbür yandan iki ülke ortasındaki 90 günlük ticari ateşkesin uzatılması gündemde. ABD’nin Çin’e uyguladığı yüzde 145’lik tanımları yüzde 30’a düşüren ateşkesin uzatılması ve mümkün ticaret muahedeleri için iki ülkenin temsilcilerinin bugün İsveç’in başşehri Stockholm’de görüşmesi planlanıyor.
GÖRÜŞMEDE NE KONUŞULACAK?
ABD heyetinin görüşmelerde, Çin’in Rusya ve İran’dan yaptırımlı petrol alımını gündeme getirmeyi planladığı bildirilirken heyet başkanı Hazine Bakanı Scott Bessent yaptığı açıklamada, görüşmelere olumlu yaklaştığını tabir ederek, “Çin ile ticaret artık çok daha yapan bir zeminde” dedi. Emekli Pekin Büyükelçisi Rafet Akgünay, iki güç ortasındaki ticaret savaşının muhtemel sonuçlarını ve bölgenin geleceğini Cumhuriyet’e kıymetlendirdi. Akgünay, “Amerika şu anda Asya Pasifik ülkeleri ile Çin aksisi mutabakatlara gidiyor lakin şu da unutulmamalı, bu ülkeler Çin’den önemli derecede çekiniyorlar. Amerika’nın bu dayatmacı yaklaşımları Pasifik ülkelerini tam olarak Çin’den uzaklaştırıyor mu bunu göreceğiz” dedi.
‘AMERİKA HESAP YANILGISI YAPIYOR’
‘TÜM DÜNYA TİCARET HACMİNDE GERİLEMELERE NEDEN OLUR’
İstanbul Aydın Üniversitesi Milletlerarası Politik İktisat uzmanı Dr. Elif Kaya Washington-Pekin ortasındaki iktisadi savaşı Cumhuriyet’e kıymetlendirdi. Kaya, “ABD Çin’i ekonomik bir tehdit olarak görüyor, ama bu tehdidi öbür dört düşmanından daha önemli olarak kavrıyor ve direkt saldırmıyor. Zira ABD çok yeterli biliyor ki dünya iktisadına sahip olan dünyanın ‘hegemonik gücüne’ sahip olur. Çin şu anda nominal gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) hesaplamalarında ikinci ve satın alma gücü parametresine yönelik yapılan hesaplamalardaysa birinci sırada yer alıyor. Bu da ABD’nin hegemonik gücünü yavaş yavaş kaybedeceği manasına geliyor” dedi. Kaya, ABD’nin ‘Make America Great Again’ (Amerika’yı Tekrar Olağanüstü Yap) sloganını hatırlatarak “Kimin düştüğü ve yükseldiği çok değerli. Avrupa devletleri ve ABD’nin iktisadı yavaşlarken en süratli büyüyen ekonomilerinin birçoğunun Afrika, Latin Amerika ve Orta Doğu’da konuşlandığını görüyoruz. Bu ülkelerle en sıkı ticaret bağı bulunan ülke ise Çin. Çin’in 124 ülkenin en yakın ticaret partneri olduğunu biliyoruz. ABD’de bu sayı 56. Bu durum ABD’yi kaygılandırdı. Bu sebeple Çin ile başlayan ve onun etrafında kaçabileceği ülkeler olan Asya Pasifik ülkelerinin her birine de tarifeler uygulamaya başladı” açıklamalarında bulundu. Bu tansiyonun global iktisatta yaratabileceği sonuçlara değinen Kaya, “Serbest ticaretin, tarifelerle kısıtlanması tüm dünya ticaret hacminde ve ekonomik göstergelerde gerilemelere neden olur, bilhassa de gelişmekte olan ülkelerde. Ne yazık ki durum bizim lehimize dönünce oyunun kuralları değişti. Türkiye’nin en büyük ticaret partnerlerinin ekonomiyi küçültmesi ve çatışmadan etkilenmesi durumunda Türkiye’de de negatif tesirler gözlemleyebiliriz. Lakin bir yandan şanslıyız zira Türkiye en düşük tarifelerin uygulandığı ülkelerden biri ve Çin’in de üretimini buraya çekmesi lojistik olarak pek muhtemel olmadığı için Türkiye’nin önemli ziyan göreceği bir durum beklenmiyor” dedi.
ZENGİN ETTİLER ARTIK ŞİKAYETÇİLER
ABD Başkanı Donald Trump’ın seçmen kitlesinin globalleşme aksisi olduğunu hatırlatan Kaya, “ABD kendi lokal iktisadını, yerli ve ulusal iktisadını geliştirmeye yönelik adımlar atıyor. Bunu yaparken de aslında kendi seçmen kitlesi olan orta ve alt sınıfa yöneliyor. Tarife ve mutabakatlara baktığımızda otomotiv, dokuma, tarım alanında revizyona gidiyor. Bu nedenle aslında Trump’ın attığı adımlar hem kendi seçmen kitlesini memnun edecek hem de ABD’ye üretimi tekrar getirecek atılımlar. Ama bu o kadar kolay olmayacak zira on yıllardır ABD, birçok bahiste kendi üretim yapmıyor ve dışarıdan alıma gidiyordu. Bu sayede Çin üzere ağır üretim yapan ülkelerin ABD’den ihracat yolu ile önemli bir gelir kazanmasına sebep olmuştu. Esasen Batı bloğundaki asıl rahatsızlık da bundan kaynaklı elden kayıp giden hegemonik güç” tabirlerini kullandı.
