Kalpleri donör vücudu olmadan ‘başlatmak’ için yeni yöntemler geliştirildi

Kalp cerrahları, bir donörün vefatından sonra tabiplerin kalpleri “yeniden canlandırma” kabiliyetini güzelleştirebilecek iki yeni metot keşfetti. Nakil bekleyen 3 aylık bir bebeğin hayatını muvaffakiyetle kurtaran bir prosedürde oksijenlenen kan, çıkarılıp ameliyat masasında bekleyen bir kalbe pompalanıp nihayetinde kalbin “uyanmasını” ve yine atmasını sağlamış. Öbür prosedürde ise cerrahlar donörün vücudundan çıkarmadan evvel bir kalbe esirgeyici içeren soğuk sıvı çözeltisi veriliyor. Her iki formül de öldüğü katılaşan donörlerin uygun kalplerini kurtarmak için yeni ve maliyet tarafından tesirli yaklaşımlara kapı arayabilir.

Popular Science Türkçe’de yer alan detaylarda süreçleri gerçekleştiren araştırmacılar, kullanılabilir kalp tedariğindeki artışın yalnızca ABD’deki çocuklara her yıl 100 tane daha kalp nakli yapılmasına yol açabileceğini söylüyor. Bu durum değerli bir farklılık meydana getirebilir: Her yıl ABD’de yeni bir kalp bekleyen 500 çocuğun hayatını kaybettiği varsayım ediliyor. Duke ve Vanbeliet Üniversitelerinde çalışan cerrahların yürüttüğü bu süreçler, hafta içinde New England Journal of Medicine (NEJM) bülteninde yayımlanan bir çift makalede özetleniyor.

Bir kalp etik olarak nasıl “yeniden başlatılır”

Herhangi bir organın başarılı halde nakledilmesi karmaşık bir süreç lakin kalp nakilleri bunların en zorları ortasında. Şu an nakillerde kullanılan birçok kalp, beyin vefatının gerçekleştiği katılaşan lakin kalpleri hala atan bağışçılardan geliyor. Lakin bu ölçütü karşılayan bağışçılardan çok daha fazla kişinin kalp nakline gereksinimi var.

NYU Langone’da çalışan araştırmacılar, 2020 yılında ailesinin hayat dayanağını çektiği bir hastada normotermik bölgesel perfüzyon (NRP) ismi verilen deneysel bir metot kullanarak kelam konusu yetersizliğe bir nebze olsun deva bulmaya çalışmışlar. Hastanın kalbi, tabiplerin sirkülatör vefatından (DCD) sonra bağış biçiminde isimlendirdiği bir sınıfa giriyordu. O olayda hekimler, kalp hala vefat eden hastanın bedeninde dururken oksijenlenmiş kalbi bir makine yardımıyla kalbe geri pompalamıştı. Süreç başarılı olmuş, kalp tekrar canlandırılmış ve nakilde kullanılmasına imkan sağlanmıştı.

NRP’nin kimi olaylarda işe yaradığı gösterilse de; ölen bir beşerde kalbi yine canlandırma uygulamasının mevtin tarifini bulandırma tehlikesi taşımasından korkan etikbilimci ve yasa koyucular telaşlarını lisana getirmişti. Birtakım hastaneler hekimlerin NRP ameliyatları gerçekleştirmesini faal formda önlüyor. Hatta Amerikan Hekimler Birliği (ACP), kelam konusu uygulamanın “ahlaki soru ve tasalar doğurduğunu” tabir eden resmi bir tasa açıklaması yayımlamıştı.

Bu hafta ana sınırlarıyla NEJM bülteninde aktarılan yeni yaklaşımlarda ise iki eşsiz formülle bahsedilen ahlaki kaygıların etrafından dolaşılmaya çalışıyor.

Duke Üniversitesindeki cerrahların gerçekleştirdiği birinci süreçte, bir yaşındaki bebek bir donörün ufak kalbi alınmış. Sonrasında ise bir ameliyat masasının üzerinde vücut dışında çalıştırılmış. Altı dakikadan kısa müddette tamamlanan süreçte, aorta bağlı bir borudan kan pompalanmış. Kan daha sonra bir delik aracığıyla kalpten çekilip bir torbada toplanmış.

Toplanan bu kan tekrar oksijenlenip geri pompalanmış. Kalp atmaya başlar başlamaz hekimler onu soğuk statik depoya yerleştirmişler. Buradan sonra bir nakliye merkezine yetiştirilmiş ve yalnızca iki saat kadar sonra muvaffakiyetle üç aylık bir bebeğe nakledilmiş. Hala tekrar canlandırılan bu kalp ile yaşayan o çocuk, ameliyattan iki hafta sonra hastaneden taburcu edilmiş. Bu ortada kalp şimdiye kadar hiçbir ret yahut yetmezlik işareti göstermemiş.

İkinci süreçte ise DCD kalpleri son derece düşük sıcaklıkta koruma edilerek kullanım zorluğunun ele alınması hedeflenmiş. Bu olayda Vanderbilt Üniversitesinde çalışan cerrahlar, vefat eden bir donörün aortunu çabucak oksijenlenmiş bir sıvıyla doldurmuşlar. Damarı rahat bir halde tutmak üzere tasarlanan bu sıvı, makaleye nazaran kırmızı kan hücrelerinden, elektrolitlerden, vitaminlerden ve soğuk bir hami çözeltisinden oluşan bir karışımdan meydana geliyor. Bu besinler, “ölüm sürecinde” kaybolabilen şeylerin yenilenmesine yardımcı oluyor ve nakil sırasında kalbi koruyor. Birinci sürecin tersine, buradaki soğuk muhafaza cerrahların donör kalbi evvelden yine başlatmaya gerek olmadan alıcıya nakletmesine imkan sağlıyor.

Vanderbilt Üniversitesi Tıp Merkezinde çalışan kalp cerrahı Aaron Williams, Science bülteniyle yaptığı bir röportajda “Kalbi yine canlandırmıyoruz” diyor. “Onu hayata döndürüyoruz.”

Her iki çalışmada da yer alan araştırmacılar, bu yeni yolların, cerrahların DCD dönorlerden gelen kalpleri muvaffakiyetle nakletme kabiliyetini güzelleştirebileceğini söylüyor; hem de organı hala dönorün vücudundayken canlandırmanın etik karmaşıklıklarıyla uğraşmak zorunda kalmadan. Kelam konusu süreçler şimdi olgunlaşmamış olsa da; Duke’da yapılan araştırmaya katılan kalp cerrahlarından Joseph Turek, bu birleşik prosedürlerin pediyatrik kalp nakli donör havuzunu yüzde 20’ye kadar artırabileceğini söylüyor Science bültenine.