Suriye’nin güneyindeki Süveyde‘de, 11 Temmuz’da yaşanan küçük çaplı isimli bir olay ile başlayan gerginlik, kısa müddette silahlı çatışmaya, Suriye ordusunun müdahalesine, akabinde İsrail’in direkt hava ataklarına sahne oldu.
Hem Dürzî milisler ve siviller, hem de devlet güçleri ortasında onlarca kişinin hayatını kaybettiği olaylar, Şam idaresiyle İsrail ortasında yeni bir tansiyon sınırı oluştururken, bölgede halihazırda son derece kırılgan olan ateşkes ortamı, her an ‘yeni bir sıcak çatışmaya’ evrilebilecek seviyede.
Öte yandan Süveyde’de yaşananlar, Suriye iç savaşının hâlâ ne kadar kaygan ve patlamaya hazır bir yere sahip olduğunu gözler önüne sermekte.
NASIL BAŞLADI?
Çatışmaların fitilini ateşleyen olay, 11 Temmuz’da Şam–Süveyde otoyolunda meydana geldi. Bir Dürzî seyyar satıcının, Bedevî aşiret üyeleri tarafından durdurulduğu, arabası ve eşyalarının gasp edildiği, kendisine de fizikî şiddet uygulandığı tez edildi. Bu olay, Dürzî toplumunda infiale yol açtı.
Ertesi gün, mahallî Dürzî silahlı kümeler misilleme olarak birtakım Bedevîleri kaçırdı. Karşılıklı adam kaçırma ve gözaltılar, iki taraf ortasında süratle tırmanan bir tansiyona dönüştü.
13 Temmuz’da, Süveyde’nin El-Makvas mahallesinde taraflar ortasında silahlı çatışmalar başladı. Kısa müddette çatışmalar El-Tireh, El-Mazraa ve El-Soura el-Kabira üzere kentin dış mahallelerine de yayıldı. Taraflar ağır silahlar, el üretimi patlayıcılar ile karşılıklı ataklara başladı.
SURİYE ORDUSUNUN MÜDAHALESİ
14 Temmuz’da şiddet daha da tırmandı. Dürzî milislerle Bedevî kümeler ortasında topçu atışları ve ağır silahlı çatışmalar yaşandı. Suriye İçişleri Bakanlığı, olaylarda 30’dan fazla kişinin hayatını kaybettiğini ve yaklaşık 100 kişinin yaralandığını duyurdu. Tıpkı gün, Suriye ordusu çatışmaları bastırmak hedefiyle bölgeye sevk edildi. Lakin ordu birliklerinin birtakım bölgelerde Dürzî milisler tarafından durdurulduğu ve vakit zaman silahlı temaslar yaşandığı bildirildi.
15 Temmuz sabahı, Suriye Savunma Bakanı Murhaf Abu Qasra bir ateşkes ilan etti ve lokal Dürzî önderlerle mutabakat sağlandığını duyurdu. Buna nazaran hükümet güçleri sırf ateş açılması durumunda karşılık verecek, bölgede denetimi sağlamak ismine geniş çaplı operasyonlardan kaçınılacaktı.
Ancak ateşkes ilanına karşın birtakım bölgelerde hükümet yanlısı milislerin sivillere yönelik sert müdahalelerde bulunduğu, yağma ve infaz savlarının geldiği rapor edildi. Suriye İnsan Hakları Gözlemevi, çatışmalar sırasında en az 166 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı.
İSRAİL DEVREYE GİRİYOR
Bu süreçte İsrail, Dürzî sivillere yönelik tehditleri mazeret ederek Süveyde kırsalında birtakım Suriye askeri konvoylarını amaç aldı. Başbakan Netanyahu, İsrail’in güney Suriye’deki Dürzî topluluğu korumak amacıyla ‘askerî caydırıcılık’ politikası uyguladığını öne sürdü. İsrail’in 15 ve 16 Temmuz’da düzenlediği hava hücumlarında, Suriye ordusuna ilişkin mevzilerde önemli tahribat oluştuğu bildirildi.
Bugün prestijiyle Suriye hükümet güçlerinin Süveyde merkezinde kısmen denetimi sağladığı, fakat çatışmaların büsbütün sona ermediği belirtiliyor. Ateşkes resmen yürürlükte olsa da, fiili alanda hâlâ istikrarsızlık hâkim.
Son olarak, İsrail ordusu, Suriye’nin başşehri Şam’da yer alan Savunma Bakanlığı karargâhına yönelik bir insansız hava aracı (İHA) saldırısı düzenledi. İsrail ordusu tarafından yapılan açıklamada, “Suriye’nin güneyinde, Dürzî sivillere yönelik gelişmeleri izlemeye devam ediyoruz. Bölgeye yönelik taarruzlar sürecek ve farklı senaryolara karşı hazırlıklıyız” tabirleri yer aldı.
İsrail’in hava akınlarının akabinde bölgede izafî bir sükûnet sağlansa da, Dürzî önderler hem Şam idaresinden hem de memleketler arası toplumdan teminat ve muhafaza talep ediyor. Süveyde’deki durum, yalnızca lokal bir etnik tansiyon değil, birebir vakitte bölgesel istikrarları de etkileyen daha geniş bir güvenlik krizine dönüşmüş durumda.
DÜRZİLER VE İSRAİL İLE İLİŞKİLERİ
Dürzîler, 11. yüzyılda İsmailî Şiiliğinden ayrılarak kurulan ‘ezoterik ve kapalı bir inanca sahip etno-dinsel bir topluluk’ olarak tanımlanıyor. Bugün başta Suriye, Lübnan, İsrail ve Ürdün olmak üzere Orta Doğu’nun çeşitli bölgelerinde yaşadıkları; inançlarının bilinmeyen olduğu; dışarıdan dine geçişe müsaade verilmediği ve teolojik metinlerinin yalnızca ‘ruhban sınıfı’ tarafından okunabildiği biliniyor.
İsrail’de yaklaşık 150 bin Dürzî yaşıyor ve bu topluluk, İsrail vatandaşlığına sahip olup, Yahudi çoğunlukla birlikte zarurî askerliğe tabi. İsrail ordusunda subay rütbelerine kadar yükselmiş, kimileri siyasette de faal rol oynamış Dürziler olduğu biliniyor ve bu topluluk İsrail tarafından ‘sadık vatandaşlar’ olarak anılıyor.
ŞİMDİ NELER OLABİLİR?
İsrail’in, Şam’daki Savunma Bakanlığı’nın girişine düzenlediği İHA saldırısı, yalnızca taktik değil, stratejik bir ileti içeriyor. Bu çeşit yüksek profilli amaçlara yönelik akınlar tıpkı vakitte, ‘İsrail’in Suriye’deki angajman kurallarını genişlettiğini’ gösteriyor.
Özellikle Süveyde’de Dürzîlerle Suriye ordusu ortasında yaşanan çatışmaların akabinde gelen bu atak, İsrail’in ‘güneydeki Dürzî topluluğu koruma’ bahanesiyle daha faal bir konuma geçmekte olduğunu ortaya koyuyor.
Süveyde’deki Dürzîler ile Suriye devleti ortasındaki çatışmalar, İsrail’in bu bölgeyi ‘koruma bölgesi’ ilan etmesiyle daha da karmaşık hale gelebilir. Çatışmaların derinleşmesi halinde ise Suriye’nin güneyinden Ürdün ve Lübnan’a, hatta Türkiye’ye yönelik yeni bir mülteci hareketliliği başlayabilir.
