Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, geçtiğimiz yıl şiddetli ayrılıkçı protestolara sahne olan Yeni Kaledonya ile “tarihi” olarak nitelendirdiği bir mutabakata imza atıldığını duyurdu. Buna nazaran, Büyük Okyanus’taki stratejik Fransız toprağı Fransa’ya bağlı kalmaya devam edecek, lakin “Yeni Kaledonya Devleti” ismi altında yeni bir statü kazanacak.
Emmanuel Macron, X üzerinden yaptığı açıklamada, “Cumhuriyet içinde bir Yeni Kaledonya Devleti: Bu, itimada dayalı bir bahis” diyerek süreci kamuoyuna duyurdu.
Macron, daha sonra taraflarla bir ortaya gelerek, “İki muahede ve üç referandumdan sonra, Yeni Kaledonya barışçıl bir geleceğe yeni bir sayfa açıyor” tabirlerini kullandı.
Anlaşma, Paris yakınlarında 10 gün süren görüşmelerin akabinde siyasi, ekonomik ve sivil toplum temsilcileri tarafından imzalandı. Fransız Anayasası’na “Yeni Kaledonya Devleti”nin tarifi eklenecek; ülke içinde yeni bir kimlik oluşturulacak.
YENİ KALEDONYA VATANDAŞLIĞI GELİYOR
13 sayfalık mutabakat metnine nazaran, ada halkına Yeni Kaledonya vatandaşlığı tanınacak ve bu kimlik, Fransız vatandaşlığıyla birlikte taşınabilecek. Bu statü, öteki ülkeler tarafından da tanınabilecek.
Ayrıca, seçim hakkı yalnızca 10 yıldır adada kesintisiz yaşayan bireylere verilecek. Bu unsur, yerliler olan Kanak halkının demokratik olarak azınlık pozisyonuna düşmesini engellemeyi amaçlıyor.
Fransa’nın Denizaşırı Topraklar Bakanı Manuel Valls, anlaşmayı “akıllıca bir uzlaşı” olarak tanımlarken, Yeni Kaledonya’nın ekonomik toparlanmasına öncelik verileceğini vurguladı.
Mayıs 2024’te yaşanan çatışmalarda 14 kişi hayatını kaybetmiş, 2 milyar avroluk ekonomik kayıp yaşanmıştı. Bu, ülkenin GSYH’sinin %10’una denk geliyor.
Anlaşma kapsamında, bilhassa nikel üretimi ve sürece kapasitelerinin yine yapılandırılması da yer alıyor.
BAĞIMSIZLIK DEĞİL, YENİ STATÜ
Yeni Kaledonya’da 2018–2021 ortasında üç sefer bağımsızlık referandumu yapıldı; her üçünde de ayrılma tarafındaki talepler reddedildi. Lakin son referandum, Covid-19’un Kanak toplumu üzerindeki tesiri nedeniyle boykot edilmiş ve tartışmalı hâle gelmişti.
Fransız Başbakan François Bayrou, imzalanan metni “tarihi boyutta bir anlaşma” olarak nitelendirdi. Mevcut uzlaşı, bağımsızlığa giden yolu kapatmasa da, önümüzdeki yıllarda daha özerk bir yapı içinde birlik modelini tercih ediyor.
Anlaşmanın yürürlüğe girmesi için 2025’in son çeyreğinde Fransa Parlamentosu’nun her iki kanadında oylanması ve akabinde 2026’da Yeni Kaledonya halkının referandumuna sunulması planlanıyor.
