2024 yılı Aralık ayı cari istikrar sayıları açıklandı. Buna nazaran, aralık ayında 4.65 milyar dolar cari açık verildi. Böylelikle, 2024 yılı toplam cari açığı 10 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. İktisadın yavaşlamasıyla birlikte, 2023 yılına kıyasla cari açıkta da bir gerileme yaşandı. Cumhuriyet’e konuşan İYİ Parti İktisat ve Kalkınma Politikaları Başkanı ve Samsun milletvekili Erhan Usta; bu gerilemenin iktisadın sağlıklı bir yapıya kavuşmasından değil, ülkenin üretim ve yatırım kapasitesinin daralmasından kaynaklandığını söyledi. Usta, “Ülkemizin yapısal ekonomik sıkıntıları çözülemediği için cari istikrarda düzgünleşme sırf iki durumda gerçekleşiyor: Turizm gelirlerinin yüksek olduğu periyotlarda, iktisadın yavaşlayıp ithalatın düştüğü vakitlerde. Münasebetiyle, Türkiye’de cari açığın azalması ne yazık ki bir muvaffakiyet göstergesi değil, bilakis bir kriz belirtisidir” dedi.
Ticaret Bakanı, Plan ve Bütçe Komisyonu’nda kullandığı “Cari açığı sorun olmaktan çıkardık” tabirlerini anımsatan Usta, “Bu telaffuz, gerçeklerden kopuk bir algı idaresi uğraşından öteye gitmemektedir. Ülkemiz ya iktisat idaresini üstlenen takımların gerçeklerden bihaber olmasıyla yönetiliyor ya da şuurlu olarak farklı bir tablo çizilmeye çalışılıyor” sözlerini kullandı.
‘KAYNAKLAR, BETONA GÖMÜLDÜ’
Usta, “Eğer bu iktidar yeni olsaydı, yalnızca 3-5 yıllık bir geçmişi bulunsaydı, bu eleştiriyi yapmak mümkün olmazdı. Zira cari açık, bir ülkenin üretim, ihracat ve ithalat istikrarıyla direkt temaslı olan yapısal bir sorundur. Lakin her fırsatta kendini 2002 ile kıyaslayan, 22-23 yıllık bir iktidarın bu sorunu çözmesini ya da en azından hafifletmesini beklemek en doğal hakkımızdır” diye konuştu.
Sorunun kangren haline geldiğini vurgulayan Usta, “Türkiye, global iktisadın elverişli olduğu periyotlarda, öbür gelişmekte olan ülkeler üzere yüksek ölçüde dış kaynak girişi aldı. Fakat bu kaynaklar, istihdamı, ihracatı ve katma pahalı üretimi artıracak, ülkenin geleceğini inşa edecek verimli alanlara yönlendirilmek yerine, beton iktisadına gömüldü. Ülkeye gerçek bir kazanım sağlamayan rant odaklı iktisat modeliyle büyük bir fırsat heba edildi” değerlendirmesinde bulundu. Usta, “Oysa üretimin artması için yatırım gerekir, yatırımın gerçekleşebilmesi içinse öngörülebilirlik ve inanç ortamı koşuldur. Lakin bırakın yeni yatırımları, mevcut yatırımlar bile hayata geçirilemiyor. Daha bugün, Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) yetkilisine sadece yaptığı tenkitler nedeniyle soruşturma açıldı. Bu türlü bir atmosferde hangi iş insanı, hangi endüstrici uzun vadeli yatırımlara yönelmek isteyebilir? Bu koşullar altında cari açık probleminin çözülmesi mümkün değildir” dedi.
‘MİLYARLARCA DOLAR, YURTDIŞINA AKIYOR’
Geçtiğimiz hafta yurtiçi yerleşik gerçek şahısların döviz mevduatının yaklaşık 2 (1,971) milyar dolar, hukuksal bireylerin döviz mevduatı ise 2,3 milyar dolar arttığına değinen Usta, “Kur Muhafazalı Mevduat’da (KKM) ise yaklaşık 1 milyar dolarlık bir azalış kelam konusu. 2018’deki sistem değişikliği ve iktisadi temeli olmadan alınan faiz kararlarının akabinde, dolarizasyon ve altına yönelim arttı. Tüm varlık fiyatlarında da çok önemli artış kelam konusu oldu. Cari açık yapısal olarak çözülmediği için, iktisat canlandığında artacaktır. Bu da bir finansman sıkıntısını beraberinde getiriyor. Her yıl milyarlarca dolar kaynağımız, varlık satışı ve faiz masrafı biçiminde yurtdışına akıyor” açıklamasını yaptı. Usta, şunları kaydetti:
“Hem vatandaş hem de kurumsal kesim, açıklanandan yüksek olan enflasyondan kendisini korumak için altın ve döviz enstrümanlarına yöneliyor. Altın ithalatına önemli bir kısıtlama getirildi lakin hala değerli bir cari açık kaynağı. Dövizde de yurtdışından enflasyon ithal etmiş oluyorsunuz. Bu dinamiklerin sürdürülebilir bir tarafı yok. Yüksek cari açık, yüksek kaynak girişi gerektiriyor. İnanç ortamının yerle bir olduğu, her gün hukukun üstünlüğüne bir darbe vurulduğu, demokrasinin zayıfladığı, kurumların zayıfladığı bir yerde, direkt yabancı yatırım gelmiyor. Gelenler ekseriyetle yüksek faize, vur-kaç dediğimiz tipten getiriye gelen sıcak paracılar, portföy yatırımcıları. Bu ülke kaynaklarının heba edilmesi manasına geliyor.”
‘DEPREMİN YARASINI MİLLET KENDİ SARDI’
2025-2027 orta vadeli programlarda 2024 yılı bütçe açığının ulusal gelire oranla yüzde 4,9 olacağının varsayım edildiğini lisana getiren Usta, “Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), enflasyon raporu 1 de ise bu oranın yüzde 4,8 olacağının kestirim edildiği belirtilmiştir. Bu açıklar hali hazırda çok yüksek açıklardır. 2025 ve sonrasında, 6 şubat zelzeleleri münasebet gösterilerek yapılan vergi artışlarından sağlanacak gelir, sarsıntı için yapılması planlanan harcamaların üstüne çıkıyor. Yani hükümet bir manada zelzelesi fırsata çeviriyor. Zelzelenin yarasını bu millet kendisi sardı” dedi.
‘İSRAFTAN TASARRUF KELAM KONUSU DEĞİL’
Usta, “Hükümetin yaptığını tez ettiği tasarruf, ziraî dayanak ödemelerinin baskılanması, işçi masraflarının düşük maaş artışlarıyla baskılanması, yeniden burs ve harçlıklar üzere hanehalkına yapılan transferlerin baskılanması biçimindedir. Saltanattan, şatafattan, lüks makam araçlarından, israftan tasarruf kelam konusu değildir. faiz ve kamu özel işletmeleri üzere alanlarda hükümetin attığı yanlış adımların getirdiği büyük maliyetlerde bir azalma kelam konusu değildir” tabirlerini kullandı. Tez edilenin bilakis bir mali disiplinden kelam edilemeyeceğini söyleyen Usta, “Temelde vergi artışlarıyla azaltılan bir bütçe açığı kelam konusu. Yeniden plan ve bütçe komitesinde ayrıntılarıyla ortaya koyduk. Hükümetin enflasyonla uğraş kapsamında aldığı bütçe açığını azaltıcı önlemlerin toplamda 100 liralık yükü varsa bunu 85 lirası vatandaşın sırtına yüklenmiştir” diye konuştu.
