Kaygılı, kaçıngan, düzensiz, güvenli: Hangi bağlanma biçimi sizi tanımlıyor olabilir?
23 yaşındaki Sofija Jankovic erkek arkadaşının onu terk etmesinden öylesine kaygı ediyordu ki, yakın arkadaşlarını kızdırma değerine daima onlara ileti atıyor, yanıt gelene dek dakikaları sayıyordu.
O ruh halini “Mantıklı düşünemiyordum. Terk edilmekten korkuyordum” diye anlatıyor.
Sofija yakın bağlantı kurma isteğiyle, reddedilme yahut terk edilme telaşı ortasında yaşıyor.
Psikologlar onun yaşadığı duruma ‘kaygılı bağlanma’ biçimi ismini veriyor.
Psikolog Jelena Saric, insanların bağlanma biçimlerini, öncelikli olarak çocuklukta ebeveynleri ile kurdukları alakaların şekillendirdiğini, lakin yetişkinlikteki deneyimlerinin de bunda rol oynadığını söylüyor.
Tüm bu etkenler, duygusal yakınlığa verdikleri yansıları etkiliyor.
Psikologlar dört temel bağlanma biçimi olduğunu söylüyor: İnançlı, kaçıngan, telaşlı ve sistemsiz.
Bu kavramlar, 2. Dünya Savaşı sonrası devirde İngiliz psikologlar John Bowlby ve Mary Ainsworth tarafından geliştirildi.
İki uzman, çocukların annelerinden kısa vadeli ayrılmalarına verdikleri reaksiyonları gözlemleyerek bu konsepti şekillendirdi.
Tepkiler farklılaşıyordu.
Bazı çocuklar ağlarken, kimileri teselli aradı, bazıları ise çok az reaksiyon gösterdi. Böylelikle farklı bağlanma biçimleri ortaya koymuş oldular.
Bu teori bugün, TikTok ve Instagram üzere uygulamalarda deneyimlerini paylaşan bireyler sayesinde popülerlik kazandı.
İnsanların kendi bağlanma biçimlerini keşfetmelerine yardımcı olabilecek internet ortamında psikoloji testleri bulunuyor.
Peki siz hangisine kendinizi yakın görüyorsunuz? Aşağıda anlatılanlar yardımcı olabilir.
KAYGILI BAĞLANMA
Sofija süratli ve vakit zaman telaşlı bir ses tonuyla, “İnsanlarla konuştuğumda, yüz tabirlerini izliyorum ve benden nasıl bir reaksiyon beklediklerini düşünüyorum” diye anlatıyor.
“Her vakit böyleydim. Ailemle, öğretmenlerimle ve daha sonra partnerlerimle” diyor.
Çocukken saatlerce ders çalıştığını lakin bunu sorumluluk hissi yahut ferdî motivasyondan değil “ona kızılmasın diye” yaptığını anlatıyor.
Sofija o vakitten bu yana çok az şey değiştiğini söylüyor:
“Hafta sonu yorgun olup, dinlenecek olsam da, arkadaşlarım beni dışarı çağırdığında onları reddedemiyorum. ‘Ya beni artık istemezlerse?’ diye düşünüyorum.”
Psikolog Jelena Saric, kaygılı bağlanmada kişinin kendisini olumsuz, başkalarınıysa olumlu görme eğiliminde olduğunu anlatıyor. Bu ruh halindeki şahıslar, bağlantılara saplanırken, yaşanan her şeyi çok kıymetlendirme eğiliminde olabiliyor.
Sofija bunu doğrular halde “Bazen çok ilgiye muhtaç biri olduğumu düşünüyorum” diye itiraf ediyor:
“Ne kadar sevgi ve inanç verilirse verilsin, asla kâfi olmuyor.”
Psikolog Saric, çocuklukta ebeveyn ilgisine muhtaçlık duyan lakin bunun hiçbir vakit tam olarak karşılanmadığını hisseden bireylerde bu durumun yaygın olduğuna işaret ediyor.
KAÇINGAN BAĞLANMA
Getty Imagesİnsanlar duygusal olarak kendisine çok yakınlaştığında, Ana Tomic “kaçma” eğilimine girdiğini söylüyor:
“Birisi benim yanımda ağladığında nasıl reaksiyon vereceğimi bilmiyorum, kaçmayı tercih ediyorum.
“Sürekli birinin varlığı benim için yorucu, bazen bir molaya gereksinimim oluyor.”
Ana, kendisine alan yaratabilmek için sevgilisinin bildirilerine cevap vermeyi bile bırakabildiğini anlatıyor.
Arkadaşları kendisiyle problemlerini paylaştığında yahut “sürekli ilgi” istediğinde rahatsız olabiliyor. Bağımsız kimliğini koruyabilmek için, niyetlerini ve hislerini paylaşmamayı seçebiliyor.
Psikolog Saric, kaçıngan bağlanma biçiminin, bağlanma kaygısının yanı sıra çok ve sıhhatsiz bir özgürlük dileğiyle karakterize olduğunu açıklıyor.
Saric, kaçıngan bağlanma biçimine sahip şahısların partnerlerinde kusur ararken, arkadaşlarını da uzakta tutabildiğine işaret ediyor.
Psikolog devam ediyor:
“Kendilerine güveniyorlar lakin dünyaya yahut öbür insanlara güvenmiyorlar.
“İletişimden kaçınıyor ve öbür beşerlerle ortalarına fizikî aralık koyabiliyorlar.
“Bu karakter özellikleri, gereksinimleri ebeveynlerince karşılanmayan çocuklarda gelişebiliyor. Bu çocuklar diğerlerinden çok fazla şey beklememeyi öğrenirler.”
DÜZENSİZ BAĞLANMA
Getty Images Psikologlar, bağlanma biçiminin, öğrenme, farkındalık yahut terapi ile değişebileceğine inanıyorlar. Marko Petrovic yaşadığı ilgileri “tahterevalli gibi” diye tanımlıyor.
“Beni isteyen birinden kaçmakla, yalnızlıktan korktuğum için imkansız münasebetlerin peşinden koşmak ortasında daima olarak gidip geliyorum” diyor.
Marko kendi muhtaçlıkları konusunda kararsız olduğunu söylüyor.
“Yakınlaşmak mı istiyorum yoksa alana mı gereksinimim var? Hâlâ bilmiyorum” diye itiraf ediyor.
Psikolog Saric, dağınık bağlanma biçiminin, ebeveynleri agresif yahut telaşlı olan çocuklarda gelişebildiğini söylüyor:
“Çocuklar için ebeveynleri yaşadıkları dünyanın bir temsilidir. Sevgi ve anlaşılmayla olabildiği üzere, kaygı ve agresiflikle de dolu olabilir.”
Marko, nadiren nitekim tatmin olduğunu anlatıyor:
“Bir şeyi elde etmek için çok çalıştıktan sonra bile, her vakit kusurlar bulabiliyorum. İster partnerimde, ister işte, ister hayatta.”
Saric bu ruh halinin, yakınlaşma dileğiyle, alaka kurma korkusu ile şekillendiğini söylüyor:
“Potansiyel eşleri hakkında hayaller kurabilirler yahut ulaşılması güç ilgiler peşinde koşabilirler. Lakin istediklerini elde ettiklerinde de kaçmak için mazeretler bulabilirler.”
GÜVENLİ BAĞLANMA
Güvenli bağlanma tarzına sahip bireylerin ana özelliği, duygusal gereksinimlerinin çocukken büyük oranda karşılanmış olması.
Bu bireyler kolay kolay bağ kuruyor, açık kelamlı irtibat yürütüyor ve tenkide karşı dirençli oluyor.
Psikolog Saric, “Ebeveynlerimizle kendimizi inançta hissetmediysek, bu durumun sonsuza dek bu türlü devam etmesi gerekmiyor” diyor. Psikoterapinin yahut inançlı bir biçimde kurulmuş ilginin insanların birinci defa sağlıklı bir yakınlık deneyimlemesine yardımcı olabileceğini belirtiyor.
“Birçok kişi ekseriyetle birinci sağlıklı ilgisini bir terapistle yaşıyor” diyor.
Sofija hislerini yakınındakilere açmanın kendisine yardımcı olduğunu anlatırken, çok paylaşımdan kaçınmayı tavsiye ediyor.
Sofija kendisini neyin üzdüğünü artık daha uygun tanımlayabiliyor.
Psikologlar, bağlanma biçimlerinin şahsî ilgilerin yanında işte yahut başka ortamlardaki bağları etkilediğini artık biliyor.
Bununla birlikte, bağlanma sorunu olan şahısların öğrenme, farkındalık yahut terapi ile değişebileceğini savunuyorlar.
