Hızlı radyo patlamaları (fast radio burst / FRB), birinci kere 2007’de saptandıklarından beri bilim insanlarının başını kurcalıyor.
Independent Türkçe’nin aktardığına nazaran, isminden de anlaşılabileceği üzere bu olaylar, çok kısa süren ve muazzam bir güç açığa çıkaran radyo patlamalarını tabir ediyor. Saniyenin binde biri kadar kısa bir müddette Güneş’in üç günde saldığı kadar güç ortaya çıkabiliyor.
FRB’ler çoklukla tekrar etmediği, yani bir kaynaktan yalnızca bir defa patlama sinyali geldiği için gökbilimciler bunlar üzerinde çalışmakta zorlanıyor. Yaklaşık 20 yıldır bu kadar büyük bir patlamayı neyin ürettiğini anlamaya çalışıyorlar.
Bu patlamaların kaynağı olarak kimileri uzaylı medeniyetleri işaret etse de en güçlü aday magnetarlardı.
Magnetarlar çok güçlü bir manyetik alana sahip nötron yıldızlarını tabir ediyor. Büyük kütleli yıldızların süpernova patlaması sonrası gerisinde bıraktığı ağır cisimlere nötron yıldızı deniyor.
MIT’den bilim insanları en azından bir FRB’nin magnetardan geldiğini ortaya koydu. Bulguları önde gelen hakemli mecmua Nature’da dün (1 Ocak) yayımlanan çalışmada, birinci defa bir FRB’nin kaynağı tespit edildi.
Araştırmacılar 2022’de gözlemlenen, nispeten uzun ve güçlü bir FRB’ye odaklandı.
200 milyon ışık yılı uzaktan gelen bu patlamanın kaynağını bulmak için sintilasyon denen bir olgudan yararlandılar.
Işık, uzayda ilerlerken yolu bozuluyor ve kat ettiği yol arttıkça daha titrek görünüyor. Gökyüzündeki yıldızların titremesi de sintilasyondan kaynaklanıyor. Daha yakın cisimlerden gelen ışık daha az bozulmaya uğradığı için daha az titrek görünüyor.
Ekip, 2022’deki FRB’nin parlaklığındaki değişimleri ve dalgaların istikametindeki bozulmayı inceleyerek patlamanın, sinyale çok yakın bir kaynaktan geldiğini buldu.
Daha evvelki birtakım modellerde patlamanın daha uzakta yaşandığı öne sürülmüştü.
Yeni araştırmaya nazaran FRB, bir magnetarın en fazla 10 bin kilometre uzağından gelmişti. Grup, magnetarların FRB ürettiğini gösteren birinci delili bu formda sundu.
Makalenin müelliflerinden Kiyoshi Masui, “Magnetar diye bilinen bu yüksek düzeyde manyetik nötron yıldızlarının etrafında atomlar var olamıyor; manyetik alan tarafından parçalanıyolar” diyerek ekliyor:
“Burada heyecan verici olan şey, kaynağa yakın olan bu manyetik alanlarda depolanan gücün nasıl salındığını keşfetmemiz. Bu güç, cihanın öteki ucundan görebileceğimiz radyo dalgaları halinde bükülüyor ve yine yapılandırılıyor.”
Çalışmanın başyazarı Kenzie Nimmo ise “Bu parlak radyo salımlarının, ağır plazmadan kaçıp kaçamayacağı hayli tartışıldı” sözlerini kullanıyor.
Bulgular bütün FRB’lerin magnetarlardan kaynaklandığı manasına gelmiyor. Lakin yeni çalışmadaki prosedür kullanılarak başka patlamaların nereden geldiği anlaşılabilir.
Masui, “Bu patlamalar her vakit oluyor. Meydana gelme biçimleri ve yerleri ortasında büyük çeşitlilik olabilir. Sintilasyon tekniği, bu patlamaları yönlendiren çeşitli fizikî süreçlerin anlaşılmasına katkı sağlayacak” dedi.
