Orban, Avrupa’da Rusya’ya nispeten yakın çizgideki önde gelen siyasetçilerden biri. Ama Ukrayna’yla Afganistan’ı (daha farklı açılardan da olsa) karşılaştırmak Orban’a yahut Rusya yanlılarına has bir hal değil: Evvelki gün, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’nin başdanışmanı Mihaylo Podolyak’la yaptığım görüşmede ona, ABD’nin yeni idaresinin yardımları kesmesi halinde ne olacağını sordum. Bana bir taraftan Ukrayna’nın kendi silah üretiminin arttığını, öteki taraftan Avrupa ülkelerinin Ukrayna’ya takviyesi artıracaklarını söyledikten sonra, ABD’nin 2021’de Afganistan’dan apar topar çekilmesine benzeri bir durumun olacağına inanmadığını, çünkü bu türlü bir durumun ABD’nin global egemenlik savına ağır bir darbe inmesi manasına geleceğini söyledi. ABD’ye, “Bizi desteklemezsen global başkan değilsin” denmek isteniyor.
Aslına bakarsak Ukrayna’yla Afganistan ortasında pek çok fark var. Evet, Ruslarla Ukraynalılar birebir kökten geliyor olabilir ve pek çok özellikleri ortak olabilir ancak bu, vakit içinde Ukraynalıların farklılaşıp ayrı bir millet haline geldiği gerçeğini değiştirmiyor (Bunların bütün detaylarını, Cumhuriyet Yayınları’ndan çıkan “Ukrayna: Dünyanın Siyasi Fay Hattı” isimli kitabımda anlatıyorum. Naçizane, tavsiye ederim). Her şey bir yana, 1991’de bağımsız bir devlete sahip olduktan sonra Rusça konuşan ve kendisini Rusya’ya yakın hisseden Ukraynalıların bile kıymetli bir kısmı, bağımsız devleti benimsedi. Şayet bu bu türlü olmasaydı, Putin’in Şubat 2022’de Ukrayna’yı yapay bir devlet ilan ettiği ve bu durumu “düzelteceğini” ilan ederek başlattığı taarruz sonrasında çok sayıda Ukraynalı istekli olarak savaşa gitmez, bu türlü bir direniş gösterilmezdi. Yani Ukrayna ordusu, ABD’nin takviyesini çektiği anda Taliban’ın iskambilden piramit üzere darmadağın ettiği Afgan ordusuna hiç benzemiyordu.
Fakat savaşın başlarındaki coşkudan eser kalmadı. Kiev’de metro istasyonlarında polis, kimlik denetimi yaparak asker kaçağı olduğunu tespit ettiklerini askere gönderiyor. Geçen akşam metroya yürürken bir parkın içinde bir adam beni Ukraynalı zannedip durdurdu ve “O tarafa gitmeyin, askerlik denetimi var” dedi. Sonra öğrendim ki Telegram kanallarında bir sürü kişi birbirini uyarıyormuş, “Şu istasyonda askerlik denetimi var, oraya gitmeyin” diye. Tamam, Rusya yaptırımlardan ve Ukrayna’nın İHA hücumlarından ziyan görüyor lakin Ukrayna’daki bu ruh haliyle savaş daha ne kadar uzatılabilir, aşikâr değil.
Trump, verdiği birinci demeçte “Zelenski de sütten çıkmış ak kaşık değil” diyerek Ukrayna idaresini kızdırdı. Zelenski ve grubunu asıl huzursuz edense Trump’ın Ukrayna’yı yok sayarak Rusya’yla direkt müzakere yürütmesi. Ukrayna idaresi, Ukrayna’yla ilgili hiçbir kararın, Ukrayna yok sayılarak alınmaması gerektiğini savunuyor (İkinci Dünya Savaşı’nın sonlarında yapılan ve Avrupa’nın ABD ve İngiltere ile Sovyetler Birliği ortasında bölüşüldüğü ve bugünlerde sekseninci yıldönümü olan Yalta Konferansı, Doğu Avrupa ülkelerinin birçoklarında bir travma özelliği taşıyor). Trump idaresi, Rusya ve Ukrayna’yla müzakerelere başlama sinyali verdi. Trump’ın gelmesinin Ukrayna Savaşı’na ve Sırbistan’dan Slovakya’ya bütün Doğu Avrupa’ya tesirlerini ileriki haftalarda yazacağım.
