Türkiye’nin 2024’teki dış politikasına İsrail’in bölgeye yayılan saldırıları damga vurdu

2024’te Türk dış siyasetinde İsrail’in Gazze’nin akabinde tüm bölgeye sıçrayan atakları, Avrupa’dan silah satışları ve eksen kayması tartışmaları belirleyici oldu.

ORTADOĞU

Şubat ayında Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, öncesinde “katil” diye seslendiği Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es Sisi ile 12 yılın akabinde Kahire’ye giderek görüştü. 14 Mart’ta Türkiye ve Irak ortasında Yüksek Seviyeli Güvenlik Mekanizması’nın üçüncü toplantısı yapıldı.

Erdoğan nisan ayında 13 yılın akabinde birinci defa Irak’ı ziyaret etti. Terör örgütü PKK’ye ait “ortak tehdit” tanımlaması ileri taşındı. PKK, Irak’ta “yasaklı örgüt” kategorisine alındı. Türkiye’nin Ortadoğu ile siyasetlerine İsrail’in Gazze’ye ve Lübnan’a atakları damga vurdu. Ankara, temmuzda İran’da uğradığı suikast sonucu ölen eski Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Haniye için bir günlük ulusal yas ilan etti.

Ağustos ayında Türkiye, Güney Afrika’nın Milletlerarası Adalet Divanı’nda İsrail aleyhine açtığı soykırım davasına müdahil olmak için müracaat yaptı. Gazze katliamları öncesi yumuşama yolunda giden Türkiye-İsrail münasebetleri onarılması güç derecede bozuldu. 2024 gündemi, Suriye’de 8 Aralık’ta Esad idaresinin devrilmesiyle birlikte farklı bir tarafa evrildi. Ankara, Suriye’de değişim yaşanmadan birkaç ay öncesine kadar devrin cumhurbaşkanı Beşşar Esad’a, Türkiye’nin kaidelerini kabul etmesi halinde olağanlaşma teklif etti.

Ankara’nın desteklediği Suriye Ulusal Ordusu ve cihatçı terör örgütü Heyet Tahrir Şam’ın başını çektiği muhaliflerin, idaresi devirmesinin ardında Ankara olduğu yorumları yapıldı. Türkiye’nin Şam Büyükelçiliği 12 yılın ardından açıldı. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, 22 Aralık’ta Şam’da HTŞ lideri Ahmet eş Şara (Colani) ile bir ortaya gelerek ortak basın toplantısı düzenledi.

AVRUPA

Ağustos ayında Fidan, Türkiye’nin 5 yıl sonra birinci kere davet edildiği Avrupa Birliği (AB) Gayriresmi Dışişleri Bakanları Toplantısı’na katıldı. Ankara, AB üyeliğinin Türkiye için stratejik maksat olmaya devam ettiği anlatısını yinelerken Brüksel, Türkiye’nin birçok alanda gelişme kaydetmediğini açıkladı.

AB Komisyonu’nun 2024 Genişleme Paketi’nde yer alan raporda, birliğin Türkiye’de temel haklar, demokrasi ve hukukun üstünlüğüne ait tasalarının devam ettiğine işaret edildi. Raporda Türkiye’nin Hamas’ı tanımlayış biçimi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarına uyulmaması ve lokal idareler üzerindeki baskı eleştirildi.

AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, 17 Aralık’ta Ankara’yı ziyaret etti. Görüşmenin ana gündem hususunu Suriye ve göçmenler oluştururken Leyen, askıya alınan Türkiye’nin AB’ye iştirak sürecinin yine başlatılmasına değinmedi. Ekimde uzun vakittir Ankara’ya ambargo uygulayan Almanya, Türkiye’ye 336 milyon Avro bedelindeki silah satışına onay verdi.

Ankara, Almanya’nın ayrıyeten 4.5 kuşak Eurofighter jet satışına onay verdiğini açıkladı.

Fidan, Yunan mevkidaşı Yorgos Gerapetritis ile kasımda Atina’da bir ortaya geldi. AB, iki komşunun bağları güçlendirme adımlarını olumlu karşıladı.

ABD

Haziran ayında Rusya’nın devir başkanlığını yaptığı BRICS’in genişletilmiş toplantısına katılan Fidan, Türkiye’nin platforma iştirak tartışmalarına ait “İlişkimiz var, müzakerelerimizi yapıyoruz” dedi. Erdoğan ise ekimde BRICS doruğuna katılmak için gittiği Kazan kentinde, “Türkiye olarak BRICS ile bağlantılarımızı geliştirmek istiyoruz” dedi. Rusya Devlet Lider Yardımcısı Yuri Uşakov, eylülde “Türkiye, BRICS’e tam iştirak için resmi müracaatta bulundu, değerlendireceğiz” açıklamasında bulundu. Türkiye’nin dış siyasette eksen kayması yaşadığı istikametinde yorumlar sık sık gündeme geldi. Devrin ABD Büyükelçisi Jeff Flake, BRICS’i kast ederek “Orada, bilhassa de Batı’nın uyguladığı yaptırımlar nedeniyle fazla bir gelecek yok” dedi.

Türkiye’ye F-16 tedariki konusunda ilerleme kaydedildi. Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler ise F-35 programına dönüşün sinyallerini vererek ABD’nin artık S-400’leri sorun etmediğini söyledi. ABD seçimlerini kazanarak 20 Ocak’ta Beyaz Saray’a geri dönmeye hazırlanan Donald Trump ise Ankara’nın desteklediği muhaliflerin Esad hükümetini devirdiği Suriye’de Türkiye’nin kilit rol oynayacağını savundu. Trump’ın ABD’nin Suriye’den çekilebileceği tarafındaki geçmişe dönük açıklamaları ve Türkiye’nin taleplerine eskiye oranla sıcak baktığı yorumları bağlantıları yumuşattı fakat Washington’ın kararlarının müstakbel liderin koltuğa oturmasının akabinde şekillenmesi bekleniyor.